8, Керамикалық материалдар мен бұйымдардың өндірісінде қолданылатын шикізат материалдары.

8, Керамикалық материалдар мен бұ йымдардың ө ндірісінде қ олданылатын шикізат материалдары.

8. Негізгі шикізат – саз (глина).

Саз сазды минералдардан – қ абатты кристалл қ ұ рылымды силикаттардан тұ ратын нә зік тү йірлі тау жынысы. Ылғ ал тигенде ісің уге, созылмалы болуғ а, кү йдірілгеннен кейін тасқ а ұ қ сас кү йге енуге бейім.

Саздың қ ұ рамында дала шпатың, ә ктастің, темірдің, органикалық заттардың тү йіршіктері болуы мү мкін. Сазды бө лшектердің мө лшеріне қ арай ауыр саз (60%-тен артық саз бө лшектер), саз (30-60% саздақ ) суглинки 10-30% (қ ұ майт – супесь 5-10%).

Саздың негізгі қ асиеттері:

Созылмалық – саздың сыртқ ы механикалық ә серден тұ тастығ ын сақ тай отырып, ү зілмей тү рін ө згерту жә не ә сер тоқ тағ аннан кейін ө згерген кейпін сақ тап қ алу қ абілеті.

Саздың созылмалығ ы оның қ ұ рамында саз бө лшектері неғ ұ рлым кө п болса, соғ ұ рлым жоғ ары болады.

Созылмалығ ы жоғ ары, орташа жә не тө мен саздар болады.

Керамикалық материалдарды ө ндіруге созылмалығ ы жоғ ары саздар пайдаланғ анда оларғ а ә ртү рлі қ оспалар немесе белгілі мө лшерде созылмалығ ы тө мен саз қ осады.

Саздың отыруы толық отыруы (ауа мен отта отыруын қ осқ анда) болады.

Отқ а тө зімділік

Отқ а тө зімді – 1580º С жоғ ары температурада жұ мсарады. Қ иын балқ итын (легкоплавкие) - 1350º С тө мен температурада жұ мсарады.

9, Керамикалық материалдар мен бұ йымдар ө ндірісінің технологиялық сұ лбалары.

9. Сазды шығ ару (табу). Сазды заводқ а жақ ын орналасқ ан карьерлерден қ азады да, темір жол арқ ылы вагонветкалармен немесе автомашиналармен, транспортпен тасып жеткізеді.

Саз шикізаттын дайындаудын мынандай тә сілдері бар:

1. Жартылай қ ұ рғ ақ тә сілдер сазды қ ұ рғ атады, ұ сақ тайды, тартады, жә не мұ қ ият араластырады. Бұ дан кейін шық қ ан ұ нтақ тың ылғ алдылығ ы 9-11%. Ұ нтақ ты қ ажетті ылғ алдылық қ а ие болғ анша сумен немесе бумен шылайды. Бұ л тә сілді жартылай қ ұ рғ ақ престелетін кірпіштерді ө ндіргенде, еденге тө селетін плиталарды қ аптау плиталарын ө ндіруде қ олданылады.

2. Созылмалы тә сілдер табиғ и ылғ алдылық тағ ы сазғ а су қ осып, ылғ алдылығ ы 18-23% саз қ амырғ а айналғ анша араластырады.

Созылмалылық тә сілмен созылмалылық престеу тә сілі мен керамикалық кірпіш, керамикалық тастар, черепицалар мен қ ұ бырлар жасау ү шін қ олданылады.

Бұ йымдарды қ алыпқ а салу.

Қ алыпқ а салудың созылмалы тә сілі – бұ йымдарды созылмалы саздан преске салып дайындау; Бұ л керамикалық қ ұ рылыс материалдарын ө ндіруде ең кө п тарағ ан тә сіл.

Саздың ылғ алдылығ ы 18-23% болады.

Жартылай қ ұ рғ ақ престеу тә сілінде саздың ылғ алдылығ ы 8-12%.

Бұ л тә сілмен еденге тө селетін плиткалар, басқ а да жұ қ а керамикалық бұ йымдар шығ арылады.

Қ ұ ю тә сілі мен санитарлық -техникалық бұ йымдар мен қ аптау плиткалары шығ алылады.

Бұ йымдарды кептіру. Қ алыптан шық қ ан бұ йымдарды (шикі ө нім) ылғ алдылығ ын азайту ү шін оларды кептіру қ ажет. Мысалы, шикі кірпішті 8-10% ылғ алдылық қ а дейін қ ұ рғ атады. Кептірудің арқ асында шикі ө німнің беріктігі артады. Кү йдірілгенде жарылу мен диформациядан қ ұ тылуғ а болады.

Кептіру лапастарында табиғ и жағ дайда қ ұ рғ ату отсыз іске асырылады, алайда оғ ан кө п уақ ыт кетеді (10-15 сө тке) жә не қ оршағ ан ортаның кептіруге кө п жер қ ажет етеді.

Қ азіргі кезде ірі заводтарда шикі ө німді мезгіл-мезгіл жұ мыс істейтін керамикалық кептіргіштермен ұ дайы жұ мыс істейтін туннельдерде кептіреді.

Кептіру ә лпін (режим) бұ йымдарының тү ріне қ арай қ олданылады. Кептіруші ретінде кептіргіш пештердің тү тін газдардың, арнайы ошақ тарда (топка) алынатын газдар қ олданылады.

Жасанды кептірудің ұ зақ тығ ы 1-3 сө тке, ал жұ қ а бұ йымдар ү шін бірнеше сағ ат.

Бұ йымдарды кү йдіру – керамикалық бұ йымдар ө ндіру технологиясының соң ғ ы кезең і. Кү йдіру процесін ү ш кезенге бө луге болады: шикі ө німді қ ыздыру, кү йдірудің ө зі жә не суыту. Қ ыздырғ анда температураны баяу қ алыпта 100-120º С жеткізеді, шикізат бұ л тұ ста бойындағ ы судан арылады. Ә рі қ алай температураны 750º С дейін кө теру органикалық қ оспаларының жанып бітуіне жә не сазды минералдардағ ы химиялық судың ышуына ә кеп соғ ады.

Кү йдіру кезінде (800-900º С) оң ай балқ итын қ осындылар балқ иды да, балқ ымағ андарын орайды, бұ л тұ ста бұ йымның кө лемі кішірейіп, тығ ыздалады. Температураны ары қ арай жоғ арлатқ анда саз массасы бірігіп кетеді (спекается). Кү йдірудің ең жоғ ары температурасы пайдаланылатын саздың қ асиеттеріне жә не кү йдірілетін бұ йымның тү ріне тә уелді.

Кү йдіру нә тижесінде бұ йым тас кү йіне кө шеді, жоғ ары беріктік, суғ а тө зімділік, аязғ а тө зімділік жә не басқ а да қ ұ рылыстық қ асиеттерге ие болады.

Керамикалық бұ йымдарды 700-1100º айналма туннельдік пештерде кү йдіреді. Туннель пештің ұ зындығ ы 100м.

Қ аптама плиталарын екі рет кү йдіреді. Туннель пештерде бірінші рет 1240-1250º С-да. Бұ дан кейін оларды суытып, сұ рыптамасын, жылтырақ (глазурь) қ абатын жағ ып қ орапқ а салып, екінші рет басқ а туннель пешінде 1140º С кү йдіреді.

Жылтырақ жасау ү шін балқ итын саздың, кварц қ ұ мның дала шпатының, қ орғ асын оксидінің, мырыштың қ оспасы қ олданылады. Тү сті жылтырақ тардың қ ұ рамына бояйтын оксидтар немесе металл тұ здары кіреді. Мұ қ ият ұ сақ талғ ан суғ а араластырылғ ан жылтырақ қ оспасын жұ қ алап плиткалар бетіне жағ ады. Кү йдіргенде жылтырақ тың қ ұ рамдас бө лшектері балқ иды да шынығ а ұ қ сас қ абат ретінде плитка бетін жабады. Бұ л қ абат плитка бетке сә ндік тү р мен қ оса су ө ткізбейтін қ асиет береді.

10. Минералды ертінділерден жасалынатын материалдар мен бұ йымдар.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 9 10 Следующая ⇒