3.2. Кескіндеме жұмысын даярлау барысында негізгі пайдаланатын материалдар

Сурет ә ртү рлі бояулармен: акварельмен (қ ағ азғ а немесе картон), майлы бояумен (холстқ а, картонғ а, ағ ашқ а), пастельмен (ерекше тү рлі-тү сті қ арындаштармен қ ағ азғ а немесе картонғ а) салынады. Акварельмен салынғ ан суреттерді ақ жә не тү рлі-тү сті (ашық емес) қ ағ аздан жасалғ ан паспартуғ а қ оюғ а болады. Сурет кө зге кішірейт кө рінбес ү шін паспартудың ені тым жің ішке болмауы керек. Оны былайша жасауғ а болады: қ атты қ ағ азды суреттің кө леміндей етіп тіледі; мұ ндай қ ағ аз раманы суреттің ү стіне оны жан-жағ ынан қ оршайтындай етіп қ ояды. Сосын паспарту тілігінің шетін (ені 4—7 мм, ал ү лкен суреттерге 10 мм жә не одан да енді) сурет жағ ына қ арай бү ктейді Пастель-сурет, гравюра, литографияларды да дә л осылайша безендіруге болады. Майлы бояумен салынғ ан суреттерді қ оятын раманың тү сі, ені, бедері мен терең дігі оғ ан салынатын суреттің тү сі мен сипатына сә йкес болғ аны жө н.. Суреттерді қ абырғ ағ а немесе бұ рышқ а сә л ең кейтіп іледі. Егер сурет тіктеу ілінсе, оның жоғ ары жағ ы жылтырап, нашар кө рінетін болады, ал тым ең кіш ілінсе, сурет сиық сыз кө рінеді, жарық та жеткіліксіз тү седі. Қ абыр-ғ аларғ а суреттерді ілерде оғ ан тү сетін жарық мө лшерін де ескеру керек: жарық аз тү сетін қ абырғ ағ а ашық ал мол тү сетін қ абырғ ағ а қ оң ырқ ай тү сті суреттер ілген дұ рыс. Акварель кү н сә улесінен оң ып кетеді, сондық тан оны кө лең келі қ абырғ ағ а іледі. Суреттің жоғ ары-тө мен орналасуы да біршама роль атқ арады. Егер сурет тым биік немесе тым аласа ілінсе, ұ сқ ынсыздау кө рінеді. Мебельдің орналасу ретін де ескерген жө н. Биік мебельдердің ү стіне (стеллаж, шкаф) сурет ілуге болмайды; оны бос орынғ а ілген ың ғ айлы. Қ абырғ аның бірың ғ ай тү сті болуы кез келген суретке қ олайлы фон болып есептеледі. Қ абырғ ағ а тек қ олтума суреттер ғ ана емес, бірың ғ ай немесе тү рлі тү сті картиналардың репродукцияларын, литография, гравюра, фотографияларды да ілуге болады.

Срет салыу жабдық тары мен қ олданылатын материалдар Сурет салу ү шін суретшілердің алуан тү рлі жабдық тар мен материалдарды пайдаланатын белгілі Олардың ішінде ең кө п қ олдпнылатын –кә дімгі графикалық қ арандаш

Сурет салатын қ арандаштар қ атты –жұ мсақ тығ ына қ арай мынандай тү рлерге бө лінеді 6т, 5т, 4т, 3т, 2т, т, тм, м 2м, 3м, 4м, 5м, 6м, бұ лар латынша мыналарғ а сә йкес келеді 8н, 6н, 4н, 2н, f, нв, в, 2в, 3в, 4в, 6в, 8в

Сурет салу ү шін сызу жә не сурет қ ағ аз деп аталатын жартылай ватман қ ағ азы деп аталатын жартылай ваттман қ ағ азы қ олданылады

Кенеп. Кенеп келесі мағ ыналарғ а ие:

1. Иірілген мақ та жіптен, кендір мен зығ ыр талшық тарынан тоқ ылғ ан мата. Ү й ішінде тө сеніш ретінде пайдаланылады;

2. Кескіндеме салуғ а арналып, матадан керілген негіз. Мата тікелей кескіндемеге арналса да кенеп деп аталады. Кенепке сурет салу 17 ғ асыдан кейін ө ріс алды. «Полотно» сө зі майлы бояумен салынғ ан картина ұ ғ ымын да білдіреді.

Негіз. «Негіз» деген сө зді кескіндеме барысында бояу қ абаты жағ ылатын қ атты қ ұ ралғ а қ арасты айтады, ол – қ ағ аз, картон, кенеп, темір, ағ аш, ә йнек жә не т. б.

Жазудың тү ріне қ арай соғ ан сә йкес негіз дайындалады. Сулы бояулар ү шін негізді даярлау қ иын емес, ал майлы кескіндеме техникасы негіздің арнайы дайындығ ын талап етеді. Кескіндемеде картон мен кенепті ә деттегідей тегістеу (грунтовка) керек. Ә й тпесе жағ ылғ ан бояулар негізге сің іп кетіп, сү йкімділігін жоғ алтады. Негіздің сапасы кескіндеменің сапасына тә уелді, ө йткені грунт – бояу мен негіздің байланыстырушы бө лігі. Оны дайындаудың бірнеше ә дістері бар, мысалы картонды шеберханалық желіммен ө ң дейді (дү кендерде дайын картондар да бар).

2 - сурет. Детальді жұ мыстар орындау

Таң дап алғ ан кенепті сурет жақ тауына керіп тартып, пульверизатордың (бү ріккіш) кө мегімен ылғ алдатып алып желім жағ ады.

Желімдеудің мақ саты – жіптердің арасындағ ы тесіктерді бітеп, мата мен грунт арасында ө тпелі қ абатты қ ұ ру. Алайда, желімнің холсттың арғ ы бетіне ө тіп кетпеуін, жіптердің беттерін жұ қ а қ абатпен қ аптап, матаның фактурасының жоғ алып, байқ алмау қ алмауын қ адағ алау керек. Эмульсиялы – жұ мыртқ алы қ оюды дайындау ү шін холсттың 1 кв. м.: 15 г. – қ ұ рғ ақ желім, 300 г. – су (1, 5 стақ ан), қ ұ рғ ақ цинкті ақ бояу – 50 г. (1/4 стақ ан), 150 г. (3/4 стақ ан) – бор ұ нтағ ы, қ атты қ айнағ ан 1 дана жұ мыртка қ ажет.

Қ ылқ алам. Қ ылқ алам— кескіндемеде, графикада, каллиграфияда негізге (кенеп, қ ағ аз, т. б. ) сырлы бояу қ абатын жағ у ү шін қ олданылатын қ ұ рал. Қ ылқ аламды жануарлардың жү ні немесе қ ылынан қ аламсапқ а бекітіп жасайды. Сырлы бояулы кескіндемеде Қ ылқ аламның жақ қ ышы (дө ң гелек жә не жалпақ пішінді) қ атты қ ылдан, желімді кескіндеме мен фрескада ұ зынша қ ылдан жасалады.

Дө ң гелек жақ қ ышты, ү шкір жақ қ ышты жұ мсақ Қ ылқ аламдар (тиін, борсық жү нінен жасалады) акварель жә не графикада қ олданылады.

Кескіндемеде оқ у тапсырмаларын орындауда қ ылқ аламның қ ызметі зор. Жұ мыстың сә тті аяқ талуы қ ылқ аламның сапасына байланысты. Сондық тан жазудың тү ріне сә йкес қ ұ ралды таң дай білу керек. Қ ылқ аламдардың негізгі екі тү рі болады – домалақ жә не жалпақ. Ұ йпақ талып кеткен, сабына дұ рыс бекітілмеген қ ылқ аламдар акварельдік кескіндемеге жарамайды. Қ ұ ралдың бұ л тү рін сатып алар кезде оның қ ылын сулап кө ру керек, егер ү шкірленіп, ұ шы конус тә різді кө рінсе, онда мұ ндай қ алам жақ сы болып есептеледі. Борсық тың, тиіннің, суырдың қ ұ йрық тарынан жасалынғ ан қ ылқ аламдардың сапассы жақ сы, олар жұ мсақ жә не тығ ыз. Мұ ндай қ ылқ аламдар арқ ылы жің ішке сызық тармен қ атар, жалпақ жағ ымдарды кө рсетуге болады. Оқ у этюдтерін орындау ү шін жуан жә не орташа қ ылқ аламдар қ ажет. Тә жірибелі тапсырмаларда бірнеше жалпақ жә не жалпақ тығ ы орташа, сонымен қ атар жұ мсақ, иілімді қ ылдары бар домалақ қ ылқ аламдар қ олданылады. Жалпақ қ аламдар арқ ылы енді жағ ымдардың кө мегімен ү лкен жазық тық тарды бояу ың ғ айлы болады.

Темпера жә не майлы кескіндеме техникасында орындалатын жұ мыстарғ а қ ұ лақ аймағ ындағ ы қ ылшық тардан жә не суырдың жү нінен жасалынғ ан қ ылқ аламдар қ ажет. Қ ылшық тардың ұ штары қ ырқ ылмағ ан табиғ и шаштардан жасалынғ ан сапалы қ ылқ аламдар ө зінің сабына темірдің бө лшегімен бекітіледі жә не шашатарының ұ зындығ ы бірың ғ ай болып келеді. Жақ сы қ ылқ аламды ұ қ ыпты қ олдану керек. Майлы бояулармен жұ мыс істеп болғ ан соң қ ылқ аламдарды қ ылшық тары майысып қ алмау ү шін оны қ ағ азғ а орап қ ояды. Тағ ы бір айтып кететін маң ызды нә рсе, қ ылқ аламдарды ұ зақ уақ ыт судың ішінде ұ стауғ а болмайды.

3 – сурет. Артқ ы фонды салу барысы

Палитра - деген сө здің екі мағ ынасы бар. Бірінші жағ дайда суретшінің шығ армашылық аймағ ының кең дігі, колорит, кескіндеме шығ армасындағ ы бояулардың байлығ ы жайлы айтылады. Егер де бұ л сө зді дә лмә дә л тү сінсек – бұ л кіші кө лемді тік тө ртбұ рышты немесе сопақ бейнелі тақ тайша, оның ү стінде бояуларды араластырады. Бояулардың тү рлеріне жә не жазу ә дісіне байланысты палитрағ а белгілі бір талаптар қ ойылады. Мысалы, акварельді кескіндемеде бояуларды қ ағ аздың бетінде араластыру дұ рыс емес, ө йткені оның бетіне су тез сің іп, қ ағ аз тү йіршіктері желіммен бірге бояуғ а тү седі, мұ ның нә тижесінде сурет ластанып, мө лдірлігін жоғ алтады.

Майлы бояуларды кескіндемеде ағ аш бетінде араластырады. Палитраны алақ анда ұ стап тұ ру ың ғ айлы болу ү шін оның шетінде ү лкен саусақ сыятындай тесік болады. Қ ажетті тү сті тез жә не оң ай табу ү шін бояуларды палитраның бетіне белгілі бір тә ртіппен сырғ ып, кө з тез ү йренетіндей етіп орнааластыру керек. Жұ мыс аяқ талғ ан соң, палитраның бетіндегі бояулар кеуіп кетпей тұ рып тұ тқ асы бар «мастихин» деп аталатын темір пластинкамен тазалайды. Палитраның бетін ә р сеанстан кейін майлы шү берекпен сү ртіп тұ ру керек.

Мастихин. – майлы кескіндемеде бояуларды араластыру ү шін, палитраны тазарту ү шін немесе қ ою бояуды кенепке жағ у ү шін қ олданылатын арнайы пышақ немесе кальма. Кейде мастихинді бояуды тегіс қ абатпен немесе рельефті жұ ғ ыс жасау ү шін кескіндеме туындыларында қ олданады. Мастихиндер, ә детте, болаттан немесе пластиктен жасалады жә не ә ртү рлі форма мен ө лшемдерде болады.

Кескіндемеге арналғ ан сұ йылтқ ыштар. Кө ркем лак пен майлы бояуғ а арналғ ан лак пен жұ мыс барысында бояуды езуге арналғ ан, сонымен қ атар қ осымша қ ажеттіліктерге де қ олданылады (плитраны, қ ылқ аламды жуу, т. б. ). Сұ йылтқ ыштар еріткіштер қ атарына жататын сұ йық зат болып табылады. Сұ йылтқ ыштар лак пен бояуғ а олардың физико-химиялық қ асиетін, жабысқ ақ тығ ын тө мендету ү шін қ осылады. Сұ йылтқ ыштар пленканегізді заттарды – шайыр, май, басқ а функционалды қ оспаларды толығ ымен езеді. Суретші сұ йылтқ ышды лак пен бояудың қ ұ рамына коррекция жасау ү шін пайдаланылады.

Кескіндемедегі сұ йылтқ ыштардың екі тү рі бар: мұ найдан алынатын(уайт-спирт) кө мір сутектер, терпен – табиғ и кө мірсутек(скипидар, пинен). Кескіндемеде қ олданылатын сұ йылтқ ыштар аса жоғ ары емес токсинді болып табылады. Олар тез ұ шып кетеді. Олардың ү шып кетпейтін майлардан ерекшелігі де осында.

Мольберт сурет салыуғ а ең қ ажетті қ ұ ралдардың бірі деп Мольбертті қ олданыу арқ асында, жұ мыс ү стінде біраз жең ілдікке ие боламыз, қ ағ азды қ иғ аш – кө лбеу ү стаудағ ы қ иындық тардан қ ұ тқ арады. Қ ағ аз керілген тақ та мольбертке қ ойылады да, қ арандашпен еркін жұ мыс істеуге ың ғ айлы болады. Яғ ни, мольберт сурет салыуда партаның қ ызметің атқ врады. Мольберттің биіктігі отырғ ан адамның кө зінің дегейінен тө мен болғ аны жө н, сонда алда тұ рғ ан салатын затымызды толық , анық ткө ре аламыз

Кескіндеме материалдары туралы ә дебиеттерде страсбург терпентин, венециан терпентині, мұ най майы кездеседі. Тепрентинді ө здігінен сұ йылтқ ыш ретінде қ олданбайды, себебі терпентин қ ылқ анды жапырақ ты ағ аштың бү лінуінен пайда болатын қ арамай тектес зат, шайыр. Терпентин эфир майы мен шайыр-скипидардан тұ рады. Кескіндемеде сұ йылтқ ыш ретінде дә л осы скипидарды пайдаланады, демек, терпентинді немесе эфирлі май. Страсбург терпентин мен венециан терпентин – бұ л Франция мен

Осы заманғ ы қ арындашты ХҮ І тү рі ә р тү рлі болып келуі мү мкін, ол ә р суретшінің ө з талғ амына байланысты. Кө п жағ дайларда алты қ ырлы қ арындаштар қ олдануғ а қ олайлы. Себебі, бұ л қ арындаштың ұ шымен ғ ана емес, оның қ ырымен де сурет салауғ а ың ғ айлы. Дө ң гелек қ арындашқ а келетін болсақ, саусақ тарда тұ рмай жылжи береді. Қ арындаштар қ атты, жұ мсақ боп екіге бө лінеді. Қ атты қ арындаштар сызуғ а пайдаланылады. Олардың сыртынан Т, 2Т, 3Т деген жазуларды кө руге болады. «Т» орыстың «твердый», деген сө зін білдіреді ІІ ғ асырдың аяғ ында француз оқ ымыстысы Н. Конте ойлап тапты. Сурет салуғ а қ ажетті қ арындаштың ұ зындығ ы кө бінесе – 18см. болып келеді. Ал, олардың сыртқ ы, ал 2, 3 деген цифрлар қ арындаштың қ аншалық ты қ атты екенін білдіреді. Мә селен «2Т»деген қ арындаш жай «Т» - дан қ аттырақ, ал – «3Т» ә лгі екеуінен де қ атты. Сурет салуғ а жұ мсақ қ арындаш қ олайлы. Олардың сыртына орыстың «мягкий» деген сө зін білдіретін «М» ә рпі жазылады. «М» ә рпінің қ асындағ ы цифр неғ ұ рлым кө п болғ ан сайын, қ арындаш та солғ ұ рлым жұ мсақ болады. Суретшілер италия қ арындашы деген арнаулы қ арындашты пайдаланады.

Қ азіргі суретшілердің кө бі майлы бояуларды пайдаланады, ал бір кезде олар адамзатқ а атымен белгісіз болатын. Майлы бояу алғ аш рет оныншы ғ асырда шық қ ан, бірақ ол кезде оны ешкім пайдалана қ оймағ ан. Оның кең інен дә стү рге енуі он бесінші ғ асырды ө мір сү рген нидерланд суретшілері ағ алы-інілі Ван-Эйктердің атымен тығ ыз байланысты. Олар кө п тә жірибе жасап, қ ұ рғ ақ ұ нтақ бояуларды жеміс майына езіп кө реді. Ақ ырында бояулардың жаң ғ ақ майы мен зығ ыр майына жақ сы еритінін анық тады. Ондай майларғ а ерітілген бояу тез қ ұ рғ айды, оның ү стіне ерекше ажарлы болады. Майлы бояулар зығ ыр, жаң ғ ақ, сафлор майы сияқ ты кепкен майда ұ нтақ талғ ан пигменттен жасалады. Байланыстырушы заттар ретінде пайдаланатын майлардың тү рлері кескіндеме процесін айтарлық тай жең ілдететін бояуларғ а сапа мен сыртқ ы кө рініс қ асиетін береді. Майда ұ нтақ талғ ан міндеттер ерекше анық тық пен тү ске ие жә не ә р тү рлі техникада ауқ ымды қ олданылады. Олар мө лдір жә не мө лдір емес кескіндеме тү рін қ амтиды. Майлы бояу жұ қ а, мө лдір лессировка тү рінде, домбық қ ан жағ ыс тү рінде де жағ ылады. Майлы бояумен кескіндеменің басқ а материалымен салыстырғ анда ылғ ал кү йін сақ тап тұ рғ ан қ алпында жұ мыс істей беруге болады. Бұ л ерекшелік бір тоннан екінші тонғ а ө ту жә не жаң а бояуларды жағ у негізін қ ұ райды. Сонымен қ оса, бояу сапасы плэнерде қ олдану ү шін мү мкіндік береді. Майлы бояу техникасында жағ ылғ ан ылғ алды бояу кепкен соң ө зінің тү сін ө згертпейді.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 5 678 Следующая ⇒