Сөз құрамын еске түсіреміз 2 страница

Кабинет:

Негізгі жә не туынды етістік

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

Білімділік: Оқ ушылардың сын есім туралы тү сініктерін бекіту; еске тү сіру; мағ ынасы қ арай топтай білуді ү йрету; негізгі жә не туынды сын есім туралы тү сініктерін қ алыптастыру; туынды сын есімдердің тү бірі мен қ осымшасын ажырата білуді; сө здерге жұ рнақ жалғ ау арқ ылы туынды сын есім жасай білуді ү йрету;

Тә рбиелік: Берілген тапсырмалар арқ ылы ғ ылым, білімді ү йренуге, қ азақ тілін сү юге, тілді қ ұ рметтеуге тә рбиелеу;

Дамытушылық : Оқ ушылардың сауаттылық тарын жетілдіру, сө йлеу мә дениетін қ алыптастыру

Сабақ типі: аралас

Сабақ ә дісі: Сұ рақ – жауап, тү сіндіру, жаттығ у орындау

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә рбір адам – досым, сыныптасым,
Ә рбір ісің – тірлік, тірек, адамдық.
Ә рбір сө зің – шындық, бірлік, адалдық,
Ә рбір сабақ – ү йрену, оқ у, іздену.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

1. Сын есім дегеніміз не? Мысалы.

2. Сын есім қ андай сұ рақ тарғ а жауап береді?

3. Сын есім қ андай тү рлерге бө лінеді??

4. Негізгі сын есім деп не аталады?

Мысалы.

5. Туынды сын есім дегеніміз не?

1-жаттығ у

Кө п нү ктенің орнына жақ ша ішіндегі жұ рнақ тардың тиістісін жалғ ап, жаң а сө з жаса,

2-жаттығ у

Сө йлемдерді кө шіріп жаз.

3-жаттығ у

Мә тінді тү сініп оқ ы.

4-жаттығ у

Ә р қ атардағ ы сө здерге тиісті жұ рнақ тарды жалғ ап, туынды етістік қ ұ растырып жаз.

«Алдаркө се» биі

Оқ ушылар билейді

Терме диктант

Ана, жиырма, барды, ә демі, балмұ здақ, қ ызыл, бала, ү лкен, тә тті, он бір, кө гілдір.

5, 6-жаттығ улар

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Кабинет:

Негізгі жә не туынды етістік

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

Білімділік: Оқ ушылардың сын есім туралы тү сініктерін бекіту; еске тү сіру; мағ ынасы қ арай топтай білуді ү йрету; негізгі жә не туынды сын есім туралы тү сініктерін қ алыптастыру; туынды сын есімдердің тү бірі мен қ осымшасын ажырата білуді; сө здерге жұ рнақ жалғ ау арқ ылы туынды сын есім жасай білуді ү йрету;

Тә рбиелік: Берілген тапсырмалар арқ ылы ғ ылым, білімді ү йренуге, қ азақ тілін сү юге, тілді қ ұ рметтеуге тә рбиелеу;

Дамытушылық : Оқ ушылардың сауаттылық тарын жетілдіру, сө йлеу мә дениетін қ алыптастыру

Сабақ типі: аралас

Сабақ ә дісі: Сұ рақ – жауап, тү сіндіру, жаттығ у орындау

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә рбір адам – досым, сыныптасым,
Ә рбір ісің – тірлік, тірек, адамдық.
Ә рбір сө зің – шындық, бірлік, адалдық,
Ә рбір сабақ – ү йрену, оқ у, іздену.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

Ө ткен сабақ қ а байланысты сұ рақ тар қ ою

1. Сын есім дегеніміз не?

2. Сын есім қ андай сұ рақ тарғ а жауап береді?

3. Сын есім заттың қ андай белгілерін кө рсетеді?

4. Сын есім нешеге бө лінеді?

5. негізгі жә не туынды сын есім қ алай жасалады?

1-жаттығ у

Сө здерді оқ ып, туынды етістіктерді бір бө лек, негізгі етістіктерді бір бө лек кө шіріп жаз.

2-жаттығ у

Сө йлемдерді кө шіріп жаз.

3-жаттығ у

Ө здік жұ мысы.

4-жаттығ у

Жаң ылтпаштарды жатқ а жаз.

«Тунак-тунак» биі

Оқ ушылар билейді

Ө лең ді жатқ а жаз. Сын есімнің астын сыз

Қ ыраң ғ а қ ия тау керек,

Бұ лбұ лғ а жасыл бау керек.

Балық қ а мө лдір кө л керек,

Батырғ а туғ ан ел керек.

5-жаттығ у

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Кабинет:

Болымды жә не болымсыз етістік

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

1. Оқ ушыларды болымды жә не болымсыз етістіктермен таныстыру;
2. Оқ ушылардың танымдық, шығ армашылық қ абілеттерін дамыту, ө з бетімен жұ мыс істеу, ой қ орыту жұ мысын арттыру.
3. Сауатты жазуғ а дағ дыландыру, ө здеріне деген сенімдерін нығ айту. Тиянақ ты ойлауғ а, сауаттылық қ а, ізденімпаздық қ а тә рбиелеу.
Сабақ тың тү рі: Жаң а білімді мең герту сабағ ы
Сабақ тың ә дісі: Тү сіндіру, топпен жұ мыс.

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Хош келдің дер балалар!
Оқ уғ а қ ұ мар даралар!
Сабағ ымызды бастайық,
Мағ ан назар салың дар!

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

- Заттың қ имылын, іс - ә рекетін білдіретін сө з табын (ЕТІСТІК) дейміз.
- Етістіктің сұ рақ тары (НЕ ІСТЕДІ? НЕ Қ ЫЛДЫ? Қ АЙТТІ? )
- Туынды етістік (ЖҰ РНАҚ ЖАЛҒ АНУ) арқ ылы жасалады.
- Тү бір сө зден жасалғ ан етістікті (НЕГІЗГІ ЕТІСТІК) дейміз.
- Негізгі етістік, туынды етістік болып (ТҰ ЛҒ АСЫНА Қ АРАЙ)
- Дара етістік, кү рделі етістік болып (Қ Ұ РАМЫНА Қ АРАЙ)

1 - топ: Берілген сө здерге – ла, - ле, - да, - де, - та, - те жұ рнақ тарының тиістісін жалғ ап, туынды етістік жаса.
2топ: Тү бір сө здердің қ ай сө з табы екенін анық та.
3 - топ: Ө зің қ алағ ан екі - ү ш туынды етістікті қ атыстырып сө йлем қ ұ растырып жаз.

1 - жаттығ у. І - топ орындайды.
*Берілген етістіктерге – ма, - ме, - ба, - бе, - па, - пе жұ рнақ тарын жалғ ап жазады.
*Сө здердің мағ ыналары қ алай ө згергенін айтады.
*Бірнеше сө йлем қ ұ растырып жазады.
- Жаз - ба, сана - ма, кел - ме, тұ р - ма, шақ ыр - ма, ки - ме, қ айт - па, тө к - пе, қ аз - ба, без - бе.
- Болымды етістіктер болымсыз етістікке айналды, іс - ә рекеттің болмауын, жү зеге аспауын білдірді.
- Аслан, дә птерә ң е артык ештең е жазба? Адамдарды саусағ ың ды шошайтып санама.
Сергіту сә ті: «Кім сауатты? », «Кім шапшаң? », «Кім кө ркем жазады? »
Жаң ылтпаштар айтқ ызу.
2 - жаттығ у. ІІ - топ орындайды.
*Сө йлемдерді оқ ып, ішінен тыйым сө здерді кө шіріп жазады.
*Тыйым сө здердің маң ызы, тә рбиелік мә ніне тоқ талып кеткен жө н.
*Етістіктерді сө з қ ұ рамына талдайды.
*Етістіктердің қ ай сө з табымен байланысып тұ рғ анын сызба арқ ылы кқ рсетеді.
- Ақ қ уды атуғ а болмайды.
- Қ ұ мырсқ аның илеуін, қ арлағ аштың ұ ясын бұ зба.
- Малды аяғ ың мен теппе. - Нанды бір қ олмен ү зіп жеме.
- Сү т тағ амдарын жерге тө кпе.
- Ат - у - ғ а бол - ма - й - ды, бұ з - ба, теп - пе, ү з - іп же - ме, тө к - пе.
Сергіту сә ті: «Кім сауатты? », «Кім шапшаң? », «Кім кө ркем жазады? »
Тік тұ рам да қ ос қ олмен
Таянамын бү йірді
Топылдатып аяқ ты
Шапалақ тап қ олымды
Басымды мен шұ лғ имын
Қ ұ с қ анатша қ олымды
Екі жақ қ а жаямын
Бір отырып, бір тұ рып
Орнымды мен табамын.
3 - жаттығ у. ІІІ - топ орындайды.
*Ө лең ді мә нерлеп оқ иды. Болымды етістіктерді тауып жазады.
* Болымсыз етістіктерді тауып бө лек жазады.
* Болымсыз етістіктердің қ алай жасалып тұ рғ анын айтады.
- оқ ып, жиып ал, тепкілесең,
- жет+пе+й+ді, кет+пе+й+ді, кү й+ме+й+ді, ти+ме+й+ді, сү й+ме+й+ді.
- жұ рнақ тар арқ ылы жасалып тұ р.
Сергіту сә ті: «Кім сауатты? », «Кім шапшаң? », «Кім кө ркем жазады? »
Мақ ал - мә телдер айтқ ызу.
4 - жаттығ у.
*Берілген болымды етістіктерді болымсыз етістіктерге айналдырып жаз.
*Осы сө здерді қ атыстырып мә тін қ ұ растырып жаз. Мә тінге ат қ ой.
- Қ озғ алақ та - ма, жалтақ та - ма, жү гір - ме, кө шір - ме, сығ ала - ма, мазала - ма, сыбырла - ма.
Оқ ушылардың қ ұ растырғ ан мә тіндерінен мысал:
Ә женің ақ ылы.
- Асқ арды ә жесі кү нде мектепке шығ арып салады. Ә жесінің кү нде Асқ арғ а ү йден шығ ар алдында айтатын ақ ылы: - Асқ аржан, партада отырғ анда қ озғ алақ тама, жан – жағ ың а жалтақ тама, дә лізде жү гірме, ө з білімің е сен, кө ршің нен кө шірме, мазалама, ө згенің дә птеріне ү ң іліп сығ алама, сабақ ү стінде тыныш отыр сыбырлама, - дейтін.
Ұ йымшыл сынып.
- Біздің сынып ө те ұ йымшыл. Дө рекі қ ылық тарғ а еш ә уестігіміз жоқ еді. 2 - ші сыныпта бізге жаң адан Еркін деген оқ ушы келді. Ө зі сондай ұ шқ алақ, сабақ қ а нашар. Мұ ғ алиманың кү ндегі айтатыны, қ озғ алақ тама, жалтақ тама, дә лізде жү гірме, кө ршің нен кө шірме, ү зілісте ө зге сыныптың есігінен сығ алама, сабақ ү стінде сыныпты мазалама, сыбырламай тыныш отыр - дейтін. Біз сынып болып, жиналыс жасап, Еркінді дұ рыс жолғ а салуды жө н кө рдік.
Тә жірибелі бапкер
Бекежанның ә кесі ө те шебер - бапкер.. Бір кү ні жылқ ы шаруашылығ ына бардым. Ондағ ы мақ сатым, атқ а мініп ү йрену еді. Атқ а отырмас бұ рын Бекежан ағ а бірнеше ережелерді есіме салды. Ат ү стінде қ озғ алақ тама, жан - жағ ың а жалтақ тама, қ орқ ып сығ алама, жатып қ орық қ аның ды білдіріп сыбырлама, мазаланба, бө где біреудің ә дісін салып кө шірме, алғ ашынды жай жү р, жү гірме, - деді. Атпен шабуды, мен осылай ү йренгем.
ІХ Сабақ ты қ орыту. Ой толғ аныс сә йкестендіру тест.
1. Туынды етістікті табың ыз.
А) Аз. В) Жү р С) Кө мектес Д) Бар
2. Не істеді? Не қ ылды? Қ айтті? Сұ рақ тарына жауап беретін сө з табы.
А) Зат есім. В) Етістік С) Одағ ай Д) Ү стеу
3. Болымды етістік нені білдіретін белгілең із.
А) Іс - ә рекеттің жү зеге асуын білдіреді. В) Заттың атын білдіреді. С) Заттың тү рін білдіреді.
Д) Заттың саның білдіреді.
4. Сө йлемнен болымсыз етістікті табың ыз.
Ол жұ мысын адал басқ армады.
А) Ол В) Жұ мысын С) Адал Д) Басқ армады
5. Кү рделі етістікті табың ыз.
А) Алып берді В) Кел С) Айтты Д) Жайды
6. Дара етістікті сө йлемді кө рсетің із.
А) Біз тың дап отырмыз. В) Олар келе жатыр С) Ол оқ ып отыр. Д) Мен мектептен келдім.
7. Кү рделі етістікті сө йлемді кө рсетің із.
А) Арман сабақ оқ ып отыр. В) Балалар мектепте отыр. С) Сен кешке кел. Д) Ол келмеді.
8. Болымсыз етістік нені білдіретін белгілең із.
А) Іс - ә рекеттің жү зеге асуын білдіреді. В) Заттың атын білдіреді. С) Заттың тү рін білдіреді.
Д) Іс - ә рекеттің болмауын, жү зеге аспауын білдіреді. Е) Заттың кө лемін білдіреді.
Х Сабақ ты бекіту (Ә р топ бір - біріне ө ткен сабақ тардан зымыран сұ рақ тарын қ ояды)
1. Қ азақ тілінде неше сө з табы бар? 9
2. Етістік дегеніміз не? Заттың іс - ә рекетін білдіретін сө здер.
3. Етістіктің сұ рақ тары қ андай? Не істеді? Не қ ылды? Қ айтті?
4. Болымды етістік дегеніміз не? Іс - ә рекеттің жү зеге асуын білдіреді.
5. Болымсыз етістіктің жұ рнақ тарын ата. Іс - ә рекеттің болмауын, жү зеге аспауын білдіреді.
6. Болымсыз етістік тағ ы қ андай сө здер арқ ылы жасалады? емес, жоқ

5-жаттығ у

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Кабинет:

Болымды жә не болымсыз етістік

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

1. Білімділік. Қ имыл, іс - ә рекеттің болу - болу мү мкіндігіне қ арай етістіктің болымды жә не болымсыз болып бө лінуін, жасалуын ө з бетінше тұ жырым жасау арқ ылы мең герту, оларды салыстыра оқ ытып, мағ ыналық айырмашылығ ына кө ң іл бө лу;
2. Дамытушылық. Дү ниетанымын, қ абылдауын, есте сақ тауын, кө ркем жазуын дамыту;
3. Тә рбиелік. Байланыстыра сө йлеуге, халық даналығ ының мә нін ұ ғ ынуғ а тә рбиелеу.
Сабақ тың типі: жаң а материалды мең герту
Сабақ тың тү рі: оқ ыта ү йрету
Сабақ тың ә діс - тә сілі: топпен жұ мыс, ойын, проблемалы ізденіс, талдау, сұ рақ - жауап, байқ ау.
Кө рнекілігі: дидактикалық материалдар, таратпалар, бағ алау парақ шасы, слайдтар.

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә рбір адам – досым, сыныптасым,
Ә рбір ісің – тірлік, тірек, адамдық.
Ә рбір сө зің – шындық, бірлік, адалдық,
Ә рбір сабақ – ү йрену, оқ у, іздену.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

1. «Мық ты болсаң, тауып кө р»- Ү немі кө мекші етістік болатын етістіктерді ата.
2. «Жү йрік болсаң, шауып кө р» - Кө мекші етістік дегеніміз не? Мысал келтір.
3. «Ойлы болсаң, озып кө р»- Етістік қ ұ рамына қ арай нешеге бө лінеді?
4. «Алғ ыр болсаң, алып кө р»- Қ ұ ттық таймын, сен «бестік» бағ асын алдың!
5. «Зерек болсаң, айтып кө р» - Етістік тұ лғ асына қ арай нешеге бө лінеді? Мысал келтір.

1-жаттығ у

Ө лең ді мә нерлеп оқ ы.

2-жаттығ у

Сө йлемдерді оқ ып, етістіктерді тап.

3-жаттығ у

Тиым сө здерді кө шіріп жаз.

4-жаттығ у

Мә тінді тү сініп оқ ы

«Қ аражорғ а» биі

Оқ ушылар билейді

Шығ армашылық жұ мыс.
1 - топ. Тыйым сө здер жазу.
2 - топ. Баталы сө здер жазу.
3 - топ. Пайдалы кең ес жазу.
4 - топ. Ә дептілік ережесін жазу тапсырылады.
6. Білімді бекіту кезең і.
Сұ рақ тар:
1. Болымды етістік нені білдіреді?
2. Болымсыз етістік дегеніміз не?
3. Болымсыз етістік қ алай жасалады?
4. Болымсыз етістік зат есіммен омонимдес болғ анда қ алай ажыратамыз?

5-жаттығ у

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Кабинет:

Болымды жә не болымсыз етістік

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

1. Оқ ушыларды болымды жә не болымсыз етістіктермен таныстыру;
2. Оқ ушылардың танымдық, шығ армашылық қ абілеттерін дамыту, ө з бетімен жұ мыс істеу, ой қ орыту жұ мысын арттыру.
3. Сауатты жазуғ а дағ дыландыру, ө здеріне деген сенімдерін нығ айту. Тиянақ ты ойлауғ а, сауаттылық қ а, ізденімпаздық қ а тә рбиелеу.
Сабақ тың тү рі: Жаң а білімді мең герту сабағ ы
Сабақ тың ә дісі: Тү сіндіру, топпен жұ мыс.

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә рбір адам – досым, сыныптасым,
Ә рбір ісің – тірлік, тірек, адамдық.
Ә рбір сө зің – шындық, бірлік, адалдық,
Ә рбір сабақ – ү йрену, оқ у, іздену.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

Тұ жырым жасау.
Демек, іс - ә рекеттің жү зеге асу - аспауына қ арай етістік болымды жә не болымсыз етістік болып екіге бө лінеді.
Болымды етістік қ имыл, іс - ә рекеттің жү зеге асуын білдіреді. Мысалы, келді, жү рді, сө йледі т. б.
Болымсыз етістік қ имыл, іс - ә рекеттің жү зеге аспауын білдіреді.
Болымсыз етістіктің жасалуына назар аударайық.
1. Болымсыз етістік негізгі немесе туынды тү бір етістіктерге – ма, - ме, - ба, - бе, - па, - пе жұ рнақ тарының жалғ ануы арқ ылы жасалады. Мысалы, айт+па, қ ал+ма, ойна+ма, суар+ма, азсын+ба т. б.

1-жаттығ у

Берілген сө здердің ішінен болымды етістіктерді бір бө лек, болымсыз етістіктерді бір бө лек жаз.

2-жаттығ у

Оқ ып, тек болымсыз етістігі бар сө йлемдерді кө шіріп жаз.

3-жаттығ у

Жыр ү лгісіндегі нақ ылды тү сініп оқ ы

4-жаттығ у

Мә тінді тү сініп оқ ы

«Қ аражорғ а» биі

Оқ ушылар билейді

Таратпамен жұ мыс.
№1 таратпа.
1. Етістік дегеніміз не?
2. Дара етістік қ алай жасалады?
3. Берілген сө йлемдерден кү рделі етістікті тауып, қ айсысы негізгі, қ айсысы кө мекші етістік екенін ажырат.
Аман қ ұ с ү нінен оянып кетті. Осы кеште Ербол Бө кенші жақ қ а қ айтпақ еді.
№2 таратпа
1. Кү рделі етістік дегеніміз не? Мысал келтір.
2. Болымсыз етістік қ алай жасалады?
3. Негізгі етістікке 5 сө з, туынды етістікке 5 сө з жаз.

5-жаттығ у

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Кабинет:

Мазмұ ндама

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

Оқ ушыларғ а мазмұ ндама жазуды ү йрету. Тү сінгенін қ ағ аз бетіне еркін, қ атесіз тү сіруін қ алыптастыру.

Пазл арқ ылы топтарғ а бө луді ұ йымдастыру

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә рбір адам – досым, сыныптасым,
Ә рбір ісің – тірлік, тірек, адамдық.
Ә рбір сө зің – шындық, бірлік, адалдық,
Ә рбір сабақ – ү йрену, оқ у, іздену.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

Қ ағ аз, жаң быр, бағ даршам, дастархан, ертең, сабақ, қ оң ырау, мұ ғ алім, бор, есік, ыдыс, кесе, табақ, сө з, дыбыс.
(15 сө з)

                   Бұ лақ басындағ ы оқ иғ а

Біз жазда малды ауылда жайлауда болдық. Бір кү ні ә кем, сің ілім Жанар ү шеуміз қ ой тоғ ытуғ а ү лкен бұ лақ қ а бардық. Бұ лақ тың жан-жағ ы кө к майса шө п. Қ ойды тоғ ытып болып, ү йге қ айтып келе жатқ анбыз. Кенет ешкінің бақ ылдағ аны естілді. Дыбысы аянышты шығ ады. Алғ аш оғ ан мә н бермеген едік. Бірақ ешкі маң ырауын қ оймады. Дыбыс шық қ ан жақ қ а қ арай жү рдік. Байқ асақ бір лақ батпақ қ а батып, тұ ра алмай талпынып жатыр. Ә кем екеуміз лақ ты ұ йық тан шығ арып алдық. Ү сті басы батпақ -батпақ болыпты. Оны бұ лақ тың суымен жуып, тазарттық. Біз Жанар екеуміз лақ ты ө лімнен қ ұ тқ арғ анымызғ а қ уандық.

Жоспар:

Қ ой тоғ ыту

Кенеттен шық қ ан дыбыс

Батпақ қ а тү скен лақ

«Тунак-тунак» биі

Оқ ушылар билейді

-Бұ лақ дегеніміз не?

Тест тапсырмаларын қ ұ растыру

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Негізгі жә не туынды сын есім

 Зат есімнің негізгі жә не туынды тү рлерінің жасалу жолдарын, айырмашылық тарын ұ ғ ынады.

Оқ ушылар зат есімнің негізгі жә не туынды тү рлерінің жасалу жолдарын білді.
Сабақ тың типі: Білім, білідк, дағ дыны жетілдіру сабағ ы
Сабақ тың тү рі: Проблемалық сбақ
Сабақ тың технологиясы: ДОТ, ПОТ
Сабақ тың ә діс - тә сілдері: тү сіндірмелі – иллюстративті, сұ рақ - жауап, ой қ озғ ау, салыстыру, талдау - жинақ тау, проблемалық ә діс, ойын, ассосация

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

1. Ұ йымдастыру
Амандасу
Оқ ушыларды жә не қ ұ рал - жабдық тарын тү гендеу
Оқ ушылардың назарын сабақ қ а аудару
Сабақ тың мақ сат - міндетін тү сіндіру
Психологиялық дайындық
Балалар, бү гінгі сабақ та Арман деген жалқ ау балағ а қ азақ тілінен жаттығ уларды орындауғ а кө мек кө рсетейік. Келісеміз бе?
2. Жаң а сабақ қ а дайындық
Тірек білімдерін жетілдіру
Негізгі тү бірден болғ ан зат есімді негізгі зат есім деп атайды.: ыдыс, кілем, аяқ.
Тү бір сө здерге жұ рнақ жалғ ану арқ ылы жасалғ ан зат есімді туынды зат есім деп атайды: жұ мыскер, ойыншық, кү йші.
(Интерактивті тақ тадан негізгі жә не туынды зат есімдерге мысалдар кө рсету).
ІІІ. Ой толғ аныс кезең і
1. Оқ улық пен жұ мыс
1-топ

 Ребусты шеш. Суреттегі заттардың атын ү лгіде кө рсетілгендей жаз. Оларғ а сұ рақ қ ойып, мағ ынасын салыстыр.
Кө з + ілдірік = кө зілдірік
Балық + шы = балық шы
Ас + паз = аспаз
Дә рі + гер = дә рігер
2 – жаттығ у. Ө лең ді оқ ы
Іскерлер
Дә рігер бала емдейді,
Жолшы жолды жө ндейді.
Ұ стаз сабақ береді,
Бағ бан жеміс егеді.
Ұ ста темір соғ ады,
Балташы ағ аш жонады.
Диқ ан тың ды тіледі,
Ісмер кесте тігеді.
Кенші жерді қ азады,
Ақ ын ө лең жазады.

• Туынды зат есімдерді теріп жаз, сө з қ ұ рамына талда.
• Тағ ы қ андай туынды зат есім болатын мамандық атауларын білесің?

Дә рігер, жолшы, балташы, ісмер, кенші.
2-топ Негізгі зат есімдерді бір қ атарғ а, туынды зат есімдерді екінші қ атарғ а жаз.
Суретші, ойпат, сый, сыйлық, қ алам, сызғ ыш, ағ аш, ө нер,
қ апшық, сусын, су, балық, ү йшік, мұ з, сиыр, қ ұ лыншақ, асхана,
кө л, коньки, суат.
• Туынды зат есімдердің тү бірі мен жұ рнағ ын белгіле.
Негізгі зат есімдер: ойпат, сый, қ алам, ағ аш, ө нер, су, балық, мұ з, коньки, кө л.
Туынды зат есімдер: суретші, сыйлық, қ апшық, сусын, ү йшік, қ ұ лыншақ, асхана, суат.
3-топ Тү бір сө здерге тиісті жұ рнақ тарды қ осып,
туынды зат есім жаса.
Кітап, дос, егін, орын, - шы, - ші, - лық, - лік,
таза, адам, мал, шебер - дық, - тық, - хана
Кітапхана, достық, егінші, орындық, тазалық, адамдық, малшы, шеберлік.
Сергіту сә ті
Кө рікті далама қ арашы,
Тізілген орман, тау, қ аласы,
Алтай мен Атырау арасы
Қ азақ тың кең байтақ даласы
Қ азақ тың кең байтақ даласы
Сабақ ты бекіту
«Ойлан, тап» ойыны
Интерактивті тақ тадан бірнеше суреттер кө рсетіледі. Сол суреттердің атын атап, жұ рнақ жалғ ап, туынды зат есім жасау керек. Туынды зат есімдерді қ атыстырып сө йлем қ ұ ра.
Суреттер: қ ой, етік, ү й, бес, домбыра, мү сін, қ обыз, қ ой, жылқ ы.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Негізгі жә не туынды сын есім

 Зат есімнің негізгі жә не туынды тү рлерінің жасалу жолдарын, айырмашылық тарын біледі.

Оқ ушылар зат есімнің негізгі жә не туынды тү рлерінің жасалу жолдарын білді.
Сабақ тың типі: Білім, білідк, дағ дыны жетілдіру сабағ ы
Сабақ тың тү рі: Проблемалық сбақ
Сабақ тың технологиясы: ДОТ, ПОТ
Сабақ тың ә діс - тә сілдері: тү сіндірмелі – иллюстративті, сұ рақ - жауап, ой қ озғ ау, салыстыру, талдау - жинақ тау, проблемалық ә діс, ойын, ассосация

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Мен кіммін? (оқ ушылардың ойын таң дау)
Адам - мамандық иесі. Мамандық тү рлері кө п.
«Ең жақ сы» ойыны
1 Ең тә тті мамандық
2 Ең сақ
3 Ең нә зік
4 Ең шығ армашыл
5 Ең жауапты
6 Ең салмақ ты
7 Ең ауыр
8 Ең алдамшы
- Бұ л сө здердің бә рі қ ай сө з табына жатады?
- Зат есім деген не?
- Зат есім нешеге бө лінеді?
Тірек сызбамен жұ мыс

• Туынды зат есімдерді теріп жаз, сө з қ ұ рамына талда.
• Тағ ы қ андай туынды зат есім болатын мамандық атауларын білесің?

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды топтарда бө ліп орындау

Кө рікті далама қ арашы,
Тізілген орман, тау, қ аласы,
Алтай мен Атырау арасы
Қ азақ тың кең байтақ даласы
Қ азақ тың кең байтақ даласы

«Ойлан, тап» ойыны
Интерактивті тақ тадан бірнеше суреттер кө рсетіледі. Сол суреттердің атын атап, жұ рнақ жалғ ап, туынды зат есім жасау керек. Туынды зат есімдерді қ атыстырып сө йлем қ ұ ра.
Суреттер: қ ой, етік, ү й, бес, домбыра, мү сін, қ обыз, қ ой, жылқ ы.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Кабинет:

Негізгі жә не туынды сын есім

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

Сабақ мақ саты: Оқ ушыларғ а сын есім туралы білім бере отырып, сө йлем ішінен сын есімді тауып, сонымен қ атар кішіпейілдікке, адамгершілікке, ұ стамдылық қ а баулу, ақ ыл-ой логикалық ойлау жү йесін дамытып, сө здік қ орын дамыту.
Сабақ кө рнекілігі: мазмұ нды суреттер, кесте, тест жинақ тары, интерактивті тақ та, слайдтар.

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә рбір адам – досым, сыныптасым,
Ә рбір ісің – тірлік, тірек, адамдық.
Ә рбір сө зің – шындық, бірлік, адалдық,
Ә рбір сабақ – ү йрену, оқ у, іздену.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

Ө ткен сабақ қ а байланысты сұ рақ тар қ ою

3. Ө ткенді пысық тау. Кубизм ә дісі:
1. Сын есім дегеніміз не?
2. Қ андай тү рлерін білесің?
3. Негізгі сын есім дегеніміз не?
4. Туынды сын есім дегеніміз не?
5. Сө йлем ойла.

4. Интерактивті тақ тамен жұ мыс:
- Тақ тадан ненің суретін кө рдің дер? (Алма)
Алмағ а сипаттама берейік:
Тү сі:
Кө лемі:
Пішіні:
Сапасы:

Мә тін бойынша жұ мыс:
1-қ атар: сө з таптарына
2-қ атар: сө з қ ұ рамына
3-қ атар: сө йлем мү шесіне

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Орманда кірпі келеді,

Саң ырауқ ұ лақ тереді.

Кездесті, міне, керегі:

Екеуі қ айың астынан.

Біреуі терек қ асынан.

Қ анша олар болмақ есепте,

Тоқ ылғ ан салса себетке?

Танымдық тапсырма: (Абайдың «Жаз» «Кү з» «Қ ыс» ө лең дерінен сын есімді табу)

5-ж 75-бетте

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Кабинет:

Негізгі жә не туынды сын есім

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

Білімділік: сын есімнің негізгі жә не туынды тү рлерін пысық тап, оқ ушылардың білімдерін толық тыру;
Дамытушылық: ой - ө рістерін, танымдық қ абілеттерін, сө здік қ орларын дамыту;
Тә рбиелік: Оқ ушыларды инабаттылық қ а, мә нерлі сө йлеуге тә рбиелеу.
Сабақ тың типі: қ айталау, жинақ тау сабағ ы.
Ә дістері: сұ рақ - жауап, талдау, жинақ тау, салыстыру - ажырату.

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Қ атар - қ атар тізіліп
Оқ ушығ а лайық.
Қ олымызды жіберіп
Тү п - тү зу боп тұ райық.
Жақ сы болып сабақ та
Ә деп сақ тау сә німіз.
Отыруғ а нақ па - нақ.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

Сө зжұ мбақ.
1. Қ андай сұ рағ ына жауап береді?
2. Заттың тү сін білдіреді?
3. Қ андай жолдас болуы мү мкін?
4. Бө лме қ андай болады?
5. Алманың тү сі қ андай?
6. Қ ай сұ рағ ына жауап береді?
7. Жемдеп қ ойғ ан мал?
Кә не, балалар, сө зжұ мбақ шешуі «Сын есім» болды. Олай болса топтастырып кө рейік:

Кө ң ілді сө зіне дыбыстық талдау жасау.
3 буынды сө з, 7 дыбыс, 7 ә ріп;
К - қ атаң дауыссыз дыбыс
ө – жің ішке дауысты дыбыс
ң - ү нді дауыссыз дыбыс
і - жің ішке дауысты дыбыс
л - ү нді дауыссыз дыбыс
д - ұ яң дауыссыз дыбыс
і - жің ішке дауысты дыбыс

Ө лең ді мә нерлеп оқ у. Негізгі сын есімді 1 топ, туынды сын есімді 2 топ теріп жазады.

Қ ұ лағ ы пү ліштей,
Тұ яғ ы кү містей,.
Кө зі жұ лдыздай,
Жү ні қ ұ ндыздай.

Ақ емес, шұ бар лақ,
Ойынғ а қ ұ мар лақ.
Шақ ырсаң келеді,
Би билеп береді.

Еркiн ұ ста денең дi,

Тарсылдатпай едендi

Орнымыздан тұ рып ап

Жү гiрейiк бiр уақ.

Бiр, екi, ү ш, бiр, екi, ү ш.

Аяқ ты алғ а созайық

Тiк кө терiп, қ озғ айық.

Тым сылбыр да болмайық

Алғ а қ арай озбайық.

Бiр, екi, ү шi, бiр, екi, ү ш.

Танымдық тапсырма.
Сә йкестікті табу
Білгіш ----- адам
Қ оң ыр ----- ағ аш
Сенгіш ----- бала
Терең ----- ауыл
Ә сем ----- қ озы
Жуан ----- қ ұ дық
Кө ршілес ----- қ ала

5-жаттығ у 77-бетте

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Кабинет:

Негізгі жә не туынды сын есім

Қ азақ тілі оқ улығ ының ә дістемесі

Ү лестірмелі парақ шалар

Білімділік: сын есімнің негізгі жә не туынды тү рлерін пысық тап, оқ ушылардың білімдерін толық тыру;
Дамытушылық: ой - ө рістерін, танымдық қ абілеттерін, сө здік қ орларын дамыту;
Тә рбиелік: Оқ ушыларды инабаттылық қ а, мә нерлі сө йлеуге тә рбиелеу.
Сабақ тың типі: қ айталау, жинақ тау сабағ ы.
Ә дістері: сұ рақ - жауап, талдау, жинақ тау, салыстыру - ажырату.

Сыныпты жыл мезгілдеріне қ арай тө рт топқ а бө лу. Кү з айында туылғ андар 1 - топ, қ ыс айында дү ниеге келгендер 2 - топ, кө ктем айындағ ылар 3 - топ, жаз айындағ ылар 4 - топ болып бө лінеді.

Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті

Оқ ушының іс-ә рекеті

Ә рбір адам – досым, сыныптасым,
Ә рбір ісің – тірлік, тірек, адамдық.
Ә рбір сө зің – шындық, бірлік, адалдық,
Ә рбір сабақ – ү йрену, оқ у, іздену.

Ұ ран бойынша оқ ушылардың психологиялық кө ң іл-кү йін бақ ылағ аннан кейін сабақ ты бастауғ а мү мкіндік жасаймын.

Ө ткен сабақ қ а байланысты сұ рақ тар қ ою

«Кім тапқ ыр? » ойыны
Сө здерді негізгі немесе туынды сын есім қ атарына орналастыру.
Таза, ү лкен, қ ызыл, ө нерлі, сезгіш, арзан, жуас, тә ртіпті, айнадай, жү згіш, білгіш, бақ ытты, таудай, жасыл, ақ ылды, инабатты, сә улетті, ә сем, жү йрік, доғ ал, суық, кү ндей.
(талдау)

Терме диктант.
Дә рігер, аласа, кү н, терең, жазды, қ ою, бесінші, ө нерлі, айтты, сұ йық
(Осы сө здердің ішінен сын есімдерді теріп жазып, талдау).

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

5-ж 78-жаттығ у

Кү нделіктеріне жазады

Бағ алау парақ шаларын тарату

Оқ ушылар толтырады

Бақ ылау диктанты №1

Бақ, табиғ ат туралы тү сінікті қ алыптастыру. Ой белсенділігін дамыту. Сауаттылық қ а тә рбиелеу.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Мағ ынаны тану

                                                                  Бақ тағ ы жұ мыс

            Кү зде бақ тағ ы жеміс жиналады. Жапырағ ы тү скен ағ аштар сидиып тұ рады. Жапырақ ағ аш тү біне ү йіліп жатады. Мұ ндай қ оқ ыс жә ндіктерге қ ажет. Олар арасына кіреді. Ағ аш сабағ ының жарығ ына тығ ылады. Жылы жамылып ұ йқ ығ а кетеді. Олар ө те зиянды.

       Бақ тағ ы ағ аштардың тү бін тазартың дар. Жапырақ тарды ө ртең дер. Ағ аш сабағ ын ә ктең дер. Сонда зиянды жә ндіктер қ ұ риды. (45 сө з)

Жазылуы қ иын сө здер: сидиып, зиянды, ә ктеледі.

       1. Соң ғ ы сө йлемдегі сө здерді буынғ а бө ліп; доғ амен белгілең дер.

       2. Жеміс, жапырақ, ағ аш сө здерін кө п затты білдіретін сө здерге айналдырып жазың дар.

       3. Алфавит ретімен достарың ның атын жазың дар.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Қ айталау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Сан есім

1. Білімділік: Оқ ушылардың сан есім туралы алғ ан білім, білік дағ дыларын еске тусіре отырып, сан есім туралы тү сініктерін жетілдіру, сө здік қ орларын молайту.
2. Тә рбиелік: Сауаттылық қ а, ізденімпаздық қ а, ұ йымшылдық қ а тә рбиелеу, кә сіптік бейімдеу жұ мысын жү ргізу.
3. Дамытушылық: шығ армашылық қ абілеттерін дамыту, жаң а технологияны пайдалана отырып білім сапасын арттыру.
Сабақ тың тү рі: Аралас.
Сабақ ә дістері: Ойын, дамыта оқ ыту технологиясының ә лементтері, топпен жұ мыс.
Сабақ кө рнекілігі: Сызбалар, суреттер, слайдтар.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Мағ ынаны тану

- Қ ане, балалар, мені кө ріп тұ рғ андар 1 шапалақ, естіп тұ рғ андар 2 шапалақ, сабақ қ а дайын оқ ушалар 3 шапалақ.
2. Оқ ушылардың қ ызығ ушылық тарын ояту:
Балалар, бү гінгі сабағ ымызда біз журналисттер болып, газет шығ арамыз.
- Журналист деген қ андай маман?
- Олар не істейді?
- Қ андай журналисттерді білесің дер?
Біз де бү гінгі сабақ та журналист болып, газет шығ арамыз. Ал біздің газет қ алай аталады деп ойлайсың дар?
Сендерге кө мектесейін. Бү гінгі сабақ тың тақ ырыбы «Сан есім». Сондық тан газет те «Сан есім» деп аталады. Сабақ барысында сан есім туралы алғ ан білімімізді қ айталаймыз жә не осы тақ ырыпта білімімізді кө теріп отырамыз.
Біздің редакцияда 3 топ журналисттер отыр. Бірінші топ «Тілшілер», екінші «Суретшілер». Ал ү шінші топ «Редакторлар» деп аталады. Тапсырманы топтар бірігіп жасайды, сондық тан бір-бірімізге кө мектесіп, бірлесіп отырамыз.
3. Ү й тапсырмасын тексеру:
- Есепжұ мбақ тың шешуін айтың дар. Дә лелдең дер.
4. Кө ркем жазу: Журналисттер тез жә не ә демі жазу керек. Қ ай топ тез орындайды екен.
Бб Дд
Бірінші байлық – денсаулық.
5. Сан есімді пысық тау:
• Берілген сұ рақ тардың арасынан сан есімнің сұ рақ тарын ғ ана теріп жазамыз /тапсырма топпен жеке бетке орындалады/. 1 минут уақ ыт беріледі. Тапсырманы аяқ тағ ан топ бірлесіп қ олдарын кө тереді. Ә р топтан жеке бала шығ ып, беттің парағ ын тақ тағ а іледі. Талданады.
• Сө здерді шешің дер. Олардың арасынан тек сан есімдері белгілең дер.
удейле /елудей/ бірү т /тү бір/ себуе/бесеу/

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Ә демі сурет

Дайын қ ағ аз, қ аламым,

Бояу таң дап аламын.

Ақ кө гершін, кө к аспан,

Суретін мен салмын.

                     А. Бақ тыгереева                            

Сан есімнің астын сыздыру. Сын есімдерге сұ рақ қ ойғ ызу.

Жұ мбақ тар

Кімге керек бұ л ө зі?

Қ ызғ а керек!

Тө мен қ арап ө седі екі терек.

                           (Қ ос бұ рым)

Шең бер жасап ө седі,

Желмен бірге кө шеді.     

                            (Қ аң бақ ) 

Мақ ал-мә телдердің қ ұ рамындағ ы тү сіріліп айтылғ ан сан есімді тауып жазың дар.

Білекті /бірді/ жығ ар,
Білімді /мың ды/ жығ ар.

/Алтау/ ала болса,
Ауыздағ ы кетеді.
/Тө ртеу/ тү гел болса,
Тө бедегі келеді.

Анадан артық дос бар ма?
Ашудан жаман қ ас бар ма?
/Жиырма бестен/ жақ сы жас бар ма?
Қ ымыздан тә тті ас бар ма?

/Алты/ ұ л тапқ ан ананы " ханым" десе болады.
Сыйласа білген адамды " жаным" десе болады.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындату

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Сан есім

Білімділік: Оқ ушыларды сан есім жә не оның сұ рақ тарымен таныстыру. Сұ рақ тарды дұ рыс қ оя білуге, оларды бір - бірінен ажырата отырып сан есімге байланысты жаттығ уларды дұ рыс орындау ү йрету.
Дамытушылық: Сө здік қ орларын молайтып, білімдерін толық тыру. Сауатты жазуғ а қ алыптастыру.
Тә рбиелік: Мейрімділікке, халқ ымыздың ұ мыт болғ ан салт - дә стү рлерін қ ұ рметтеуге, ұ қ ыптылық қ а, ө з Отанын сү юге тә рбиелеу.
Кө рнекілігі: Ертегі суреттері, таблица, карточкалар.
Сабақ тү рі: Аралас сабақ.
Ә дісі: Сұ рақ - жауап, топпен жұ мыс.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Сө зжұ мбақ шешу.
1. Онның жартысы
2. 6 ондық
3. жоқ сан
4. Қ асиетті сан
5. 100 - ден оны кем сан
6. Бірліктің ең кішісі
7. Тө рт орынды сан
Сонымен бү гінгі ө тетін сабағ ымыздың тақ ырыбы: Сан есім

Мағ ынаны тану

А) 7 саны туралы не білесің?
- 7 лақ, 7қ арақ шы, 7 шелпек, 7 қ азына, 7 ата, 7 жұ п т. б
Б) Ә р топқ а 7 киелі санғ а тоқ таймыз.
1 - топ
1) Ә ке
2) Бала
3) Немере
4) Шө бере
5) Шө пшек
6) Немене
7) Туажат
2 - топ
1) Қ ұ рғ ақ шылық
2) Жұ т
3) Ө рт
4) Оба
5) Соғ ыс
6) Топан су
7) Зіл зала
3 топ
1) Ер жігіт
2) Сұ лу ә йел
3) Ақ ыл, білім
4) Жү йрік ат
5) Берен мылтық
6) Қ ұ лмай тазы
7) Қ ыран бү ркіт

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындату

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Сө здік диктант ( сан есімді табу )
Тө рт аяқ тап жү рсе де,
Тіршілікте бір озбағ ан.
Жү з жыл бойы кисе де,
Кә жекейі тозбағ ан. ( тасбақ а )
Ойын « ө з орнын тап».
Орны ауыстырылып берген сө здерден сө йлем қ ұ ра.
1 - топ Мұ рат бес алды ә демі қ алам
2 - топ Асанның лағ ы сү йкімді екі бар
3 - топ Болат оқ иды сыныпта екінші
Бү гін сабақ та не білдің дер?
Сан есім
Есептік Қ анща? неше? нешеу?
Реттік Нешінші?
Қ осымша сұ рақ қ ою.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Дұ рыс сө йлеу ү лгісі

Білімділігі: ө ткен тақ ырыпты саяхат жасау арқ ылы пысық тау, сурет бойынша сө йлем қ ұ руғ а дағ дыландыру;
Дамытушылығ ы: ауызша жә не жазбаша тілдерін дамыту. Сө здік қ орын жә не байланыстырып сө йлеуін дамыту.
Тә рбиелігі: адамгершілікке, ұ қ ыптылық қ а, алғ ырлық қ а, шапшаң дық қ а баулу.
Сабақ тың тү рі: Саяхат - сабақ.
Кө рнекіліктер: Ауыл сызбасы, парақ шалар, қ оржын, жұ мбақ тар, сандық, қ амшы,

1. Ұ йымдастыру кезең і.
- Сә леметсің дер ме, балалар
- бү гінгі біздің сабағ ымыз ерекше болмақ, бізге қ онақ қ а кө птеген мұ ғ алімдер келді
Сабақ тың тақ ырыбы жә не мақ саттарымен таныстыру
- Бү гін мамырдың нешесі?
- аптаның қ ай кү ні?
- қ азір қ ай мезгіл?
- Кө ктем.
Дә птерлерімізге бү гінгі кү нді жазамын
Кө ркем жазу
Ата – балағ а сыншы.
- Біз бү гін «Жеті ата ауылына саяхатқ а шығ амыз»
- Саяхатқ а шығ у ү шін ө зімізге кө лік сайлап алайық. Бұ рын ата - бабаларымыз техника дамымағ ан, машина болмағ ан кезде кө лік ретінде нені пайдаланғ ан, оны ә лі кү нге дейін ауылдарда қ олданады?
- Атты, тү йені, ө гізді.
- Сендер соның қ айсысын қ алайсың дар?
- Атты.
- Жарайды атты жолғ а ә зірлейік. Ол ү шін ө ткен сабақ қ а тоқ талайық? Ө ткен сабақ та сө йлемдегі сө здің байланысын ө ттік.
- Сө йлемдегі сө здер туралы не білесің дер?
- Олардың байланысын қ алай білеміз?
- Сө йлем туралы не білесің дер?
- Бас ә ріптен басталып жазылады, соң ында нү кте, сұ рақ белгісі, леп белгісі қ ойылады.
2. Ө ткенді қ айталау.
- Балалар, сұ рақ тарғ а жауап беріп, атамыздың ауылына келіп қ алыппыз. «Ата» ауылы сендердің білімдерің ді тексермекші екен, мынадай тапсырмалар ә зірлепті.
Жылт - жылт еткен,
Жырадан ө ткен. (су)

Ө нерде бар, Талапта жоқ.
Ө рмекте бар, Оюда жоқ (ө )

Мейізде бар, ө рікте жоқ.
Киізде бар, Сырмақ та жоқ (з)
- Ал, балалар, жұ мбақ тан қ андай сө з шық ты? Сө зден не қ ұ ралады?
- Дұ рыс балалар «Ата» ауылының сұ рақ тарынан дұ рыс ө ттің дер, ә рі қ арай «Ә ке ауылына саяхатқ а шығ амыз.
- Сө йлемді дұ рыс қ ұ растыра аласың дар ма? Оны білу ү шін мына киіз ү й сө зінен сө йлем қ ұ растырың дар (Киіз ү й тез қ ұ рылып, тез жиналады. Киіз ү йдің шаң ырағ ы, керегесі, есігі бар. Киіз ү й қ ыста жылы, жазда суық болады. ) (Оқ ушылар қ има сө здерден сө йлем қ ұ растырады)
Жер балшық, қ ұ лап қ алмаң дар, бә ріміз арбағ а отырайық.
- Алмаз, атты айда.
- Айт - шу жануар.
- - Алдымызда кө рінген қ ай ауыл екен?
- «Бала» ауылы
- Міне, бұ л ауылғ а да келіп қ алыппыз. Бағ анадан екі ауылғ а саяхат жасап шаршадық, енді сергіту сә тін жасап алайық.
Орнымыздан тұ рамыз
Алақ анды ұ рамыз
Бір отырып, бір тұ рып
Біз тынығ ып аламыз.
1. «Немере» ауылына келіп қ алыппыз. Бұ л ауылда «Ойлан тап! » ойынын ойнаймыз Ойынның шарты: «Шө бере» ауылына саяхат жасаймыз. Уақ ыт болса тақ ап қ алды.
- Алмаз, айда атты.
- Айт - шу, жануар.
- Міне «Шө бере» ауылына да келдік.
- Бұ л ауыл қ оржын ә зірлепті, осы қ оржындағ ы сұ рақ тарғ а жауап берейік.
1 - парақ ша «Балалар» сө зін қ атыстырып сө йлем қ ұ ра.
2 - парақ ша «Ойыншық тар» сө зімен сө йлем қ ұ рау.
Тоң ып қ алмау ү шін «Санамақ » ойынын ойнайық
Басбармағ ым – алғ ашқ ы,
Балан ү йрек – жалғ асы,
Ортан терек - ағ асы,
Шылдыр шү мек - нағ ашы,
Кішкентай бө бек – балақ ан,
Бә ріне ортақ алақ ан.
Міне «Шө пшек» аулына да келіп қ алыппыз.
Бұ л ауыл сендерге жұ мбақ ә зірлепті.
Қ ызық тап кү нде сен,
Суретін кө ресің,
Оқ исың одан сен
Ертегі, ө лең ді, ол не? (кітап)

Тілдерімен жү реді,
Уақ ытты біледі. (сағ ат)

Ү лкен алып табақ тан
Ә лемге нұ р таратқ ан (кү н)
Жұ мбақ тардың шешуінен сө йлем қ ұ растырың дар, жә не мына белгілерді қ олданың дар..!?
Мысалы: Оқ ушы кітап оқ ыды. Сағ ат қ анша болды? Алақ ай, кү н жылынды!
Сө йлем қ ұ растырғ ан оқ ушы тақ тағ а жазады, ал қ алғ андары дә птеріне кө шіреді.
2. «Немене» аулына саяхат жасаймыз. «Немене» ауылы сендердің сө йлем тақ ырыбын қ алай мең гергендерің ді сынамақ шы. «Сиқ ырлы сандық » ә зірлепті.
- Қ ане, сандық ты ашып қ арайық. (сандық тан сұ рақ тар оқ у)
1 - оқ ушы: Сө йлемдегі сө здер бір - бірімен қ алай жазылады?
2 - оқ ушы: Сө йлемнің бірінші сө зі қ алай жазылады?
3 - оқ ушы: Сө йлемнің соң ына қ андай белгілер қ ойылады?
4 - оқ ушы: Сө йлемдегі сө здер қ андай болады?
5 - оқ ушы: Сө йлемдегі сө здердің байланысын қ алай білеміз?
6 - оқ ушы: Қ азақ тың тұ нғ ыш ғ арышкері кім?
Енді бә ріміз «Ұ шты - ұ шты» ойынын ойнаймыз
Кө ркем жазу.
3. Қ орытынды бө лім.
- Міне, балалар, сыныпқ а да келдік. Саяхат сабағ ына барлығ ың жақ сы қ атыстың дар. Жеті ата ауылының адамдары сендердің білімдерің е риза болып жатыр.
Бү гін жеті атамызбен таныса отырып сө йлем жә не сө йлемдегі сө здердің байланысы тарауларынан алғ ан білімімізді қ айталадық. Жеті атасын білген оқ ушы, ө скенде туғ ан, туыстарына мейірімді, жақ ынын танитын жақ сы азамат болып ө седі деген екен.
Ә кесінің баласының баласы - немере,
Немере баласы – шө бере,
Шө бере баласы – шө пшек,
Шө пшек баласы – немене болады.
Ә рі қ арай ө скенде білетін боласың дар.

Оқ улық тағ ы тапсырмалардың қ алғ анын орындату

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Тұ рлаулы мү шелерді қ айталау

Сабақ тың мақ саты: білімділік – сө йлем мү шелері туралы тү сінік беру, олардың грамматикалық белгілерін мең герту, негізгі мә селерді қ айта жаң ғ ырту, қ ызығ ушылығ ын ояту;

дамытушылық – ө з бетінше ізденуге, ойлау қ абілетін арттыруғ а ық пал ету, ө з ойын еркін жеткізуге баулу, жылдам жауап беруге жаттық тыру;

тә рбиелік – мақ ал-мә тел арқ ылы оқ ушылардың рухани байлығ ын қ алыптастыру, адамгершілікке тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: аукцион (оқ ушыларды екі топқ а бө ліп, аукцион сабағ ын ө ткізу арқ ылы осы тоқ сандағ ы ө ткен тақ ырыптарды қ айталап қ орытындылау).

Сабақ тың ә дісі: топтастыру, сұ рақ – жауап, ізденушілік, талдау.

Кө рнекілік: тірек сызбалар, жетондар, кө мекші қ ұ ралдар.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Мағ ынаны тану

Бірінші топ – «Алғ ырлар». Оларғ а талдауғ а берілетін бастауышқ а байланысты сө йлемдер.

1. Қ ұ рмаш (кім? ) бұ л сө зге кө нбеді. (зат есімнен жасалып тұ р)
2. Екеуі (кім? ) қ айтадан Қ араадырғ а бет қ ойды. (сан есім)
3. Бү гін бұ лар (кімдер? ) Қ арашоқ ыдағ ы Кү нкенің аулына да жетпек. (сілтеу есімдігі)

Бастауыш пен баяндауыштың арасына қ ойылатын сызық шағ а байланысты сө йлемдер.

3. Ол – кү зетші жас жігіт Кә рібжан айтқ ан ә н. (бастауыш ІІІ жақ тағ ы жіктеу есімдігінен, баяндауыш зат есімнен жасалып тұ р).

4. Бес жердегі бес – жиырма бес. (бастауыш та, баяндауыш та сан есімнен жасалып тұ р).

Қ осымша қ ойылатын сұ рақ тар:

Бастауыштың анық тамасы, олардың жасалу жолдарын сұ рау.

Екінші топ – «Сайыпқ ырандар». Оларғ а талдауғ а берілетін баяндауышқ а байланысты сө йлемдер.

4. Енді кішкене жү рсек, ө тіп те кетеміз. (етістіктен жасалғ ан)

5. Сиыр – тө рт жү з, жылқ ы – мың ү ш жү з. (сан есімнен жасалып тұ р)

6. Жү рісте, отырыста Қ ұ нанбай ә лі тіп-тік. (сын есім)

Бастауыш пен баяндауыштың арасына қ ойылатын сызық шағ а байланысты сө йлемдер.

1. Қ уаты – ақ ындық, ү міті – халық. (бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен жасалып тұ р)
2. Бұ л – Бә кен. (бастауыш сілтеу есімдігінен, баяндауыш зат есімнен жасалып тұ р).

Қ осымша қ ойылатын сұ рақ тар:

Баяндауыштың анық тамасы, олардың жасалу жолдарын сұ рау.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Екінші кезең: «Кім кө п біледі? » Мақ ал – мә тел айтудан жарыс.

Бірінші топқ а

1. Алып (анадан) туады. 2. Ұ стазың ды ұ лы ә кең дей (сыйла). 3. Гү л ө ссе жердің (кө ркі), қ ыз ө ссе елдің (кө ркі). 4. (Жақ сы) ат - жанғ а серік.    5. (Отан ү шін) отқ а тү с.

Екінші топқ а

1. Шешен кісі (сө з) бастар, адал кісі (ел) бастар. 2. Жақ сының (ашуы) жібек орамал кепкенше. 3. Ат сү рінбей (жер) танымас. 4. (Ә депті) бала – арлы бала, (ә депсіз) бала – сорлы бала. 5. (Оқ у) – білім бұ лағ ы, (білім) – ө мір шырағ ы.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Тұ рлаусыз мү шелерді қ айталаймыз

Тұ рлаусыз мү шелерді ажырату, сө йлемде атқ аратын қ ызметіне тү сінік беру, бастауыш пен баяндауыштың байланысын мең геру. Оқ ушылардың сө з, сө йлем, сө йлем мү шелері туралы білімдерін кең ейте тү су таза, сауатты жазу дағ дысын жетілдіру. Пә н аралық жә не ө мірмен байланысты іске асыру, оқ ушылардың білім алуғ а деген қ ызығ ушылығ ын арттыру. Оқ ушылардың ой - ө рісін дамыту, ө з ойын тез ә рі жү йелі жеткізуге дағ дыландыру. Оқ ушыларды ө з ана тілін сү юге, халқ ымыздың ұ лағ атты, ғ ибратты сө здерінен ү лгі - ө неге алуғ а, сол арқ ылы кішіпейілділік, қ айырымдылық, кең пейілдік қ асиеттерінің қ алыптасуына ық пал ету.
Сабақ тың ә діс - тә сілі: Топтық жұ мыс, сұ рақ - жауап, ой қ озғ ау.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Ө ткен сабақ ты қ айталау
1. Сө йлем дегеніміз не?
2. Сө йлемнің қ андай мү шелерін білесің дер?
3. Сө йлемнің қ андай тү рлері болады?
4. Сұ раулы сө йлем дегеніміз не?
5. Хабарлы сө йлем дегеніміз не?
6. Лепті сө йлем дегеніміз не?

Мағ ынаны тану

«Тұ рлаусыз мү шелер»
ЕРЕЖЕ:
Сө йлемдегі бастауыш, баяндауыштардан басқ а сө йлем мү шелерін тұ рлаусыз мү шелер деп атайды. Оларғ а қ андай? Кімге? Неге? Нені? Қ ашан? қ айда? т. б. сұ рақ тар қ ойылады.

Аспанғ а қ арап ай кө рдік,

Тө менге қ арап жер кө рдік.

Оң ғ а-солғ а бұ рылып,

Егеменді ел кө рдік.

Шығ армашылық тапсырма

Кө п нү ктенің орнына тиісті сө здерді қ ойып, мақ ал-мә телді жаз. Олардың мағ ынасын қ алай тү сінетің дерң ді айтып берің дер.

Отан... да ыстық

Отансыз...,

Ормансыз бұ лбұ л.

Ел іші- алтын....

Басқ а Отанымыз, жеріміз еліміз туралы қ андай мақ ал-мә телдерді білесің дер?

8. Қ орыту.

9. Венн диаграммасы

10. Тест

1. Кім? не? кімдер? нелер? сұ рақ тарына жауап беретін сө йлемнің негізгі мү шесі:

А) зат есім

Ә )бастауыш

Б)баяндауыш

2. Қ андай жағ дайда сызық ша қ ойылады?

А)Бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен жасалса

Ә )бастауыш та, баяндауыш та етістіктен жасалса

Б) Бастауыш та, баяндауыш тасын есімнен жасалса

3. Бастауыш пен баяндауыш сө йлемнің қ андай мү шелері деп аталады?

А) Тұ рлаусыз мү шелер

Ә ) Тұ рлаулы мү шелер

Б)Анық тауыш мү шелер

4. Баяндауыштың сұ рақ тарын тап.

А) кім? не? кімдер? нелер?

Ә )қ андай? кім?

Б) Не істеді? Не қ ылды? Қ айтты?

5. Бастауыштың іс-қ имылын білдіретін сө зді тап:

А) етістік

Ә )зат есім

Б)баяндауыш

Бір-бірін тексеріп бағ алау. 1.

Кілті: 1-ә, 2-а, 3-ә, 4-б, 5- б.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Жалаң жә не жайылма сө йлемді қ айталаймыз

1. Білімділік: Жалаң жә не жайылма сө йлем туралы білімдерін кең ейту.
Сауатты, кө ркем жазу дағ дыларын қ алыптастыру.
2. Дамытушылық: Танымдық, шығ армашылық тапсырмалар арқ ылы
оқ ушылардың ойлау қ абілетін дамытып, тілін ұ штау.
3. Тә рбиелік: Шапшаң дық қ а жә не уақ ытты ү немді пайдалануғ а тә рбиелеу.
Сабақ тың тү рі: саяхат сабақ.
Сабақ тың ә дістері: сұ рақ - жауап, ойын, кө рнекілік.
Сабақ тың формасы: жекелей, топпен.
Пә наралық байланыс: математика, дү ниетану.
Сабақ тың кө рнекілігі: сиқ ырлы сандар, қ ақ палар, ойын, сызба.

- Балалар, сендер ө здерің ді жақ сы кө ресің дер ме?
- Бір - бірің ді жақ сы кө ресің дер ме?
Ендеше бір - бірімізге деген жылы лебізімізді білдірейікші.
Бір - біріне жылы лебіздерін білдірген соң бә ріне сабақ та сә ттілік тілеймін.
Сабақ та ә р дұ рыс жауапқ а фишка таратылатынын, сосын сабақ соң ында фишка санына байланысты бағ аланатындарын хабарлау.

«Сиқ ырлы сандар» ойыны.
Буындар сандармен жабулы тұ рады. Сұ рақ тарғ а жауап беру арқ ылы сандарды біртіндеп ашамыз. (Сұ рақ тар алдын ала ү нтаспағ а жазылғ ан)
1. Сө йлемнің қ андай мү шелері бар?
2. Тұ рлаулы мү шелерге не жатады?
3. Тұ рлаусыз мү шелерге не жатады?
4. Бастауыш дегеніміз не?
5. Баяндауыш дегеніміз не?
6. Жай сө йлемнің қ андай тү рлері бар?
7. Жалаң сө йлем деген не?
8. Жайылма сө йлем деген не?

Балалар, орындық қ а дұ рыстап отырып, қ олымызды санымызғ а қ оямыз, кө зді жұ мып, бұ лшық етті бос ұ стаймыз.
- Мен ың ғ айлы орналасамын.
- Ешқ айда асық паймын.
- Ақ ырын жә не баппен рақ аттанып дем аламын.
- Мен тынышталамын.
- Мен тынышпын, мағ ан ө те жақ сы.
- Денемнің барлық жері тыныш.
- Қ олым босаң сиды.
- Бү кіл денем тыныш.
- Денеме ө те жағ ымды жә не ың ғ айлы, ол дем алады.
- Мен жақ сы дем алдым.
- Қ олдан, аяқ тан бү кіл денемнен ауырлық сезімі арылды.
- Басым дем алғ ан жә не сергек.
- Ө зімді жақ сы сезінемін.
- Ақ ырын кө зімді ашамын.

Ойын: “Кім кө п біледі? ” Ережелер ә лемі.

1. Сө йлемнің тү рін ата,

2. Сө йлем мү шелері дегеніміз не,

3. Сө йлем мү шелері нешеге бө лінеді?

4. Тұ рлаулы мү ше дегеніміз не?

5. Тұ рлаусыз мү ше дегеніміз не?

6. Сө з таптарын ата,

Дә птерме жұ мыс. Кө ркем жазу минуты.

Талдау практикалық ә дісі.

а) Сө з қ ұ рамын талдау: Мұ найшы, ө нерпаз, еріншек, кітаптар;

ә )Сө йлем тү рін, тыныс белгісін анық тау: Қ оң ырау соғ ылды ма. Айдана ә демі жазды. Табиғ ат қ андай тамаша.

б)Сө йлем мү шесіне талдау: Қ ыс тү сті. Жапалақ тап қ ар жауды.

Электрондық оқ улық: ережемен танысу

Бастауыш пен баяндауыштан жасалғ ан сө йлемді жалғ ан сө йлемдеп айтамыз.

Тұ рлаулы мү шелерден басқ а тұ рлаусыз мү шелері де барсө йлемді жайылма сө йлем деп айтамыз.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Мазмұ ндама

Мақ саты: сө здерді дұ рыс қ олдана отырып мә тін мазмұ нын дұ рыс баяндап жазуғ а тө сілдіру;

-сө з тіркестерін қ олдану дағ дыларын тексеру;

-жауапкершілікке тә рбиелеу.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Мағ ынаны тану

                                                                       Аю мен бө рене

Қ алың орманды аралап келе жатқ ан бір аю бал арасына кез болыпты. Ағ аш басындағ ы бал арасына тамсанып, аузынан сілекей шұ бырып, оны жегісі келіпті. Аю ағ аш басына ө рмелеп шығ ып, ұ яғ а жақ ындағ анда, ілініп тұ рғ ан ауыр бө рене оғ ан кедергі жасапты. Балғ а ұ мтылғ ан аю оны итеріп жіберді. Ә рі серпілген ауыр бө рене ө з салмағ ымен қ айта оралғ анда аюдың басына сарт ете қ алды. Қ ара кү шіне сенген ө жет аю ашуланып одан бетер қ атты итерді. Аюдың қ ұ лағ ы шың ылдап, басы айналды.

Бұ ғ ан ызаланғ ан аю кү шімен бө ренені ү шінші рет итеріп жібергенде, қ айта оралғ ан бө рене аюдың басын қ ақ айырып, ағ аштан ұ шырып тү сірді.

Тү сіндірілетін сө здер мен сө з тіркестері: тамсанып, сілекейі шұ бырып.

Мазмұ ндама жоспары:

1. Аюдың бал арасына кездесуі.

2. Балғ а ұ мтылғ ан аю.

3. Аюғ а кедергі жасағ ан бө рене.

4. Аюдың ажалы.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Аюлар (лат. Ursidae) — жыртқ ыштар отрядына жататын аң. Олардың денесі шомбал, басы ү лкен, қ ұ лағ ы кішкентай, қ ұ йрығ ы қ ысқ а (қ алың жү нінен кө рінбейді). Жү ні бір тү сті, қ оң ыр, қ ара не ақ, аяғ ы бес саусақ ты, тырнақ ты болады. Иіс сезу қ абілеті жақ сы жетілген. Қ азір олардың ақ аю, ақ тө сті аю, қ оң ыр аю, барибал, ерінді аю, малай аюы, кө зілдірікті аю жә не ү лкен панда деген 8 тү рі кездеседі. Ақ аю Солтү стік Мұ зды мұ хит жағ алауында тіршілік етеді. Оның дене тұ рқ ы 3 м-дей, салмағ ы 400 – 700 кг-дай. Суда ө те жақ сы жү зеді, сү ң гиді, табаны жү нді болғ андық тан мұ з ү стінде таймайды. Ит балық пен, ә сіресе каспий итбалығ ымен (нерпа) қ оректенеді. Ақ аю екі жылда бір балалайды, қ онжық тары енесімен 1, 5 жылғ а дейін жү реді. Ақ аю Халық аралық табиғ ат қ орғ ау одағ ының «Қ ызыл кітабына»енгізілген (1976 жылы). Ал Қ азақ станда Тянь-Шань, Жоң ғ ар Алатауы, Тарбағ атай, Сауыр жә не Алтай тауларында аюдың 2 тү р тармағ ы (қ оң ыр аю, Тянь-Шань қ оң ыр аюы) мекендейді.

Қ айталау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Қ аратпа сө зді қ айталаймыз

1. Қ аратпа сө з жә не қ аратпа сө здің тыныс белгілері туралы алғ ан білімдерін пысық тау.

2. Диалогтік сө йлеу дағ дыларын дамыту.

3. Ең бексү йгіштікке баулу.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Плакатка і. Жансү гіровтың «Шә ркей» ә ң гімесінен ү зінді жазып, тақ тағ а іліп қ ою.

Ақ қ озы ү лкен марқ а болды. Кішкене кү ніндегі ә демі ақ бұ йра жү ндері ұ зыннан-ұ зын болып кетіпті. Шә утен де ө сті... Жамаулы жаман шә ркейі кішкене болып, аяғ ына сыймай қ алды.

- Апа, шә ркейім аяғ ыма сыймай қ алды, - деді.

- Ендеше, ақ марқ аң ды қ ырық тырып ә келе ғ ой, балам, - деді апасы.

Шә утен Сансызбайғ а марқ асын қ ырық тырды.

Шә утен апасына:

- Апа, марқ аны қ ырық тырып, жү нін ә келдім. Енді шә ркейім дайын болды ма? – деді.

Апасы:

- Жоқ, балам, жү нді сабаймын, - деді...

Сө йлемнің басында, ортасында жә не соң ында келген қ аратпа сө здерді табу.

- Қ аратпа сө з дегеніміз не?

- Қ аратпа сө з сө йлем ішінде қ андай тыныс белгісімен ажыратылып жазылады?

1. Қ арғ а, қ арғ а, қ арғ алар,

Қ ар ү стінде жорғ алар.

2. Кекілік-ау, кекілік,

Шығ армашылық диктант.

1. Ө мір жасың ұ зақ болсын, ...!

2. Ой, ..., ...! Ойналық та кү лелік.

3. ..., бұ дан былай мақ танба, ә ркімнің ө з ө нері, ө з орны бар.

4. Рақ мет, ...!

Керекті сө здер: Сә кен қ арағ ым, балалар, балалар, балақ ай, балам.

Қ аратпа сө здің ережесі.

Қ аратпа сө з сө йлемнің басында келсе, ү тір одан кейін қ ойылады.

Қ аратпа сө з сө йлемнің ортасында келсе, ү тір оның екі жағ ынан қ ойылады.

Қ аратпа сө з сө йлемнің соң ында келсе, ү тір оның алдынан қ ойылады.

Қ аратпа сө з сө йлемнің ішінде кө терің кі дауыс ырғ ағ ымен айтылса, леп белгісі қ ойылады.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Тү бір сө з жә не туынды сө здерді қ айталаймыз

Сабақ тың мақ саты: негізгі тү бір мен туынды сө здерді салыстырта отырып, жұ рнақ тың қ ызметін тү сіндіру; туынды сө здердің тү бірін табуды ү йрету; сө здік қ орын дамыту.

Сабақ та қ олданылатын ә дістер:

 Венн диаграммасы, «Топ тастыру» стратегиясы.

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Ү й тапсырмасын тексеру. Оқ ушыларғ а карточка тарату.

1. Тү бір дегеніміз не?

Сө здің одаң ә рі бө лінбейтін мағ насы бар бө лігің тү бір дейміз: қ ала, орман.

2. Жұ рнақ дегеніміз не?

Сө здің тү біріне жалғ анғ анда, оның мағ насың ө згертетін қ осымшаларды жұ рнақ дейміз.

3. Жалғ ау дегеніміз не?

Сө здің мағ насың ө згертпей, тү бірге жалғ анатын қ осымшаны жалғ ау дейміз

Мағ ынаны тану

«Тү бір сө з жә не туынды сө з»

Ал оқ ушылар біз жаң а сабағ ымызды бастамай тұ рып сұ рақ тарғ а жауап берейік;

1. Балалар қ азір қ андай мезгіл? Қ ЫС

2. Қ ыста қ андай ө згерістер болады? Қ АР ЖАУАДЫ, БОРАН БОЛАДЫ.

3. Қ ыста қ андай мерекелер болады? ЖАҢ А ЖЫЛ

Ал сендер шырша безендіргенді ұ натасындар ма? Ендеше бү гін біз шырша безендіреміз. Ол ү шін сендер ә р шыршаның ойың шығ ында берілген тапсырманы орындауларын қ ажет. Ә р орындалғ ан тапсырма шыршағ а ойыншық болып ілінеді. Кә не оқ ушылар шыршаны ә демі безендіруге тырысайық.

Безендірмес бұ рын шыршаның бізге берілген ережесі бар екен орындаймыз ба? Оны жаттап алу керек. Келісемізбе?

Ереже

Тү бір сө зге жұ рнақ қ осылу арқ ылы жасалғ ан сө з туынды сө з дейміз: ерлік татулық жұ мысшы

Ал ережені тү сінсек ендеше мына жә шіктегі ойыншық тағ ы тапсырмаларды орындайық

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

Ой сергітеді, шашағ андары

басылады

Бү гінгі сабақ тан не тү сіндік? Сұ рақ тар қ ою

1. Тү бір дегеніміз не?

2. Туынды сө з дегеніміз не?

3. Туынды сө зге мысал келтір.

Жұ мбақ тарды оқ ып, шешуін тап.

Кімнің ұ шқ ыр ойы?

Сайысатын кімдер, айт,

Екі тайм бойы?

Кімнің ұ шқ ыр ойы?

Сайысатын кімдер, айт,

Мұ зда ү ш кезең бойы.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Зат есімді қ айталаймыз

Зат есім туралы тү сініктерін кең ейту; зат есім болатын сө здерді мағ ынасына, грамматикалық белгісіне қ арай талдау; сө здерді белгісіне қ арай топтау арқ ылы оқ ушыларды ойлау жұ мысына бейімдеу.

Сабақ тың ә дісі: Топтастыру.

Кө рнекіліктер: Оқ улық. Ә дістемелік нұ сқ ау, слайд, интерактивтік тақ та.

Қ ол алысып, қ ә не, біз,

Достасайық бә ріміз.

Айтарым бар сендерге,

Тез тұ рың дар шең берге.

Қ андай жақ сы бір тұ ру,

Достарменен бір жү ру!

Қ андай жақ сы дос болу!

– Балалар, бір-біріміздің қ олымыздан ұ стап, алақ ан арқ ылы жү ректің жылуын сезініп ү йренген қ андай тамаша, қ андай қ уаныш!

Қ ызығ ушылық ты ояту

Мағ ынаны тану

Қ ызығ ушылық ты ояту

Жұ мбақ

Суғ а батпайды,

Отқ а жанбайды.

(Мұ з)

Сө зжұ мбақ шешу.

Ал мұ з сө зіне сұ рақ қ ояйық МҰ З не? Зат есім.

Ендеше балалар зат есім дегеніміз не?

Ережесі: Зат есім дегеніміз -заттың атын білдіреді. Кім? Не? Кімдер? Нелер? деген сұ рақ тарғ а жауап береді.

Зат есімдердің мағ ыналары кең, ө те бай болып келетін аң ғ арту ү шін мынандай тапсырмалар беремін. Тақ тағ а ә ртү рлі ұ ғ ымды білдіретін зат есімдер жазылады. Мысалы: Қ ұ рылысшы, сә би, кітап, ү й, жаң быр, найзағ ай, қ ой, парта, торғ ай, қ ияр, жолжелкен т. б. Зат есім бас ә ріппен басталып жазылады. Оғ ан адам аттары, жер-су аттары, таудың аттары, жануарлардың ерекшелеп қ ойылғ ан аттары жатады.

Қ ыс.

Ақ киімді денелі, ақ сақ алды,

Соқ ыр мылқ ау танымас тірі жанды.

Ү сті басы ақ қ ырау, тү сі суық,

Басқ ан жері сық ырлап келіп қ алды.

(А. Қ ұ нанбаев)

- Балалар егер байқ ап отырсаң дар жұ мбақ, ө лең қ ай жыл мезгіліне сә йкес келеді?

- Қ ыс

• Енді осы сө здерді дә птерлерің е кө ркемдеп жазып алың дар.

• Келесі тапсырма: осы сө здерге сө йлем қ ұ растыру керек.

Қ ыс келді. Далада қ ар жауып тұ р. Балалар қ ардан ақ қ ала жасады. Елдос пен Айдос мұ з ү стінде хоккей ойнады. Асқ ар шанамен су тасыды. Қ ыс мезгілі ө те тамаша!

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Жазып жазып бә ріміз,

Талып қ алды қ олымыз.

Бір, екі, ү ш,

Бойғ а жинап кү ш,

Отырамыз біз тыныш.

• Балдырғ ан – сө зіндегі ә ріптерді пайдаланып бірнеше сө з қ ұ рау.

Бал. Мал. Балдыр. Нар. Ағ а. Бағ а.

ü Қ оржыннан асық тар алу арқ ылы сұ рақ тарғ а жауап берейік.

ü зат есімнің ережесін кім айтады?

ü Зат есімнің сұ рақ тарын атаң ыз

ü Зат есімге мысал келтір жә не сұ рақ қ ой

ü Сө йлем ішінен зат есімді тап. Далада боран соғ ып тұ р.

ü Жылқ ы суық қ а тө зімді жануар. Зат есімді тап.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Зат есімді қ айталаймыз

Зат есім туралы тү сініктерін кең ейту; зат есім болатын сө здерді мағ ынасына, грамматикалық белгісіне қ арай талдау; сө здерді белгісіне қ арай топтау арқ ылы оқ ушыларды ойлау жұ мысына бейімдеу.

Сабақ тың ә дісі: Топтастыру.

Кө рнекіліктер: Оқ улық. Ә дістемелік нұ сқ ау, слайд, интерактивтік тақ та.

Психологиялық ахуал

Қ ол алысып, қ ә не, біз,

Достасайық бә ріміз.

Айтарым бар сендерге,

Тез тұ рың дар шең берге.

Қ андай жақ сы бір тұ ру,

Достарменен бір жү ру!

Қ андай жақ сы дос болу!

– Балалар, бір-біріміздің қ олымыздан ұ стап, алақ ан арқ ылы жү ректің жылуын сезініп ү йренген қ андай тамаша, қ андай қ уаныш!

Оқ ушылар шең берде жиналып, мұ ғ аліммен бірге бү гінгі сабақ қ а сә ттілік тілейді.

Қ ызығ ушылық ты ояту

Сан есім
Екі қ алам
бір сызғ ыш.
Бес дә птер
Ө ткен сабақ ты пысық тау.
Сө з таптары
Зат есім
Кім? Не? Кімдер? Нелер?
Етістік
Не қ ылды? Не істеді? Қ айтті?
Сан есім
Неше? Қ анша? Нешінші?
Сын есім
Қ андай? Қ ай?

Біз гү лдерше ө семіз,
Жапырағ ы жайқ алғ ан
Сабақ тары салалы
Желге ырғ алып жайқ алғ ан.

Ой сергітеді, шашағ андары

басылады

Ой толғ аныс

«Домино» ойыны
1. Сө з таптарын ата
2. Зат есім сұ рағ ын ата
3. Сын есім деген не?
4. Заттың қ имылын білдіретін сө з табын ата
5. Қ анша? Қ ай сө з табының сұ рағ ы.
«Кім жылдам ойыны
Атауы ---- Зат есім ----- Сын есім ----- Сан есім ----- Етістік
Алма
Келді
Ә демі
Бес
Отыр
Сұ лу

1. Зат есім нені білдіреді?
а) заттың санын
ә ) заттың қ имылын
б) заттың атын

2. Кім? Сұ рағ ына жауап беретін сө зді тап.
а) Жандос
ә ) дә рі
б) кү лді
3. Аспан деген сө зді қ айталайтын сұ рақ ты тап
а) не істеді?
ә ) не?
б) кім?
4. Кімдер? нелер? Сұ рағ ына жауап беретін сө здерді тап.
а) Дә рігерлер, дә рілер
ә ) кү шік, ә нші
б) қ ыс, торғ ай
5. Кім? Не? Қ ай сө з табының сұ рағ ы?
а) етістік
ә ) зат есім
б) сан есім.
Кү ннің шуағ ы пайда болады.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.