Дәрістер кешені. №1-дәріс. Сатып алу-сату шарты.

Дә рістер кешені

№1-дә ріс. Сатып алу-сату шарты.

Дә ріс жоспары:

1. Сатып алу-сату шартының тү сінігі мен мә ні.

2. Сатып алу-сату шарты бойынша тараптардың қ ұ қ ық тары мен міндеттері.

3. Сатып алу-сату шартының тү рлері (бө лшектеп сатып алу-сату шарты, кә сіпорынды сатып алу-сату шарты, тауар жеткізілімі шарты, энергиямен жабдық тау шарты, келісім-шарт жасасу)

Негізгі ұ ғ ымдар: шарт, сатып алу-сату, тауар жеткізілімі, келісім-шарт, кә сіпорынды сатып алу-сату, бө лшектеп сатып алу-сату.

1. Сатып алу-сату шарты бойынша бір тарап мү лікті екінші тараптың меншігіне, шаруашылық жү ргізуіне немесе жедел басқ аруына беруге міндеттенеді, шаруашылық жү ргізуіне немесе жедел басқ аруына беруге міндеттенеді, ал сатып алушы бұ л мү лікті немесе тауарды қ абылдауғ а жә не ол ү шін белгілі бір ақ ша сомасын тө леуге міндетті. Сатып алу-сату шарты бұ л-мү лікті ақ ылы беруді қ амтамасыз ететін шарттардың бір тү рі. Ә рекет етуші азаматтың қ ұ қ ық тық нормалар оның бірнеше тү рін реттейді. Бұ л олардың ә рқ айсысының ө зіндік ерекшеліктерімен, олар қ олданылатын салалардың ерекшеліктеріне байланысты қ олданыс табуда. Жеке кә сіпкерлер мен мемлекеттік кә сіпкерлер арасындағ ы дә стү рлі тауар айырбастаумен қ атар, олармен мемлекеттік мұ қ таж ү шін тауар сатып алу да қ амтамасыз етіледі. Осығ ан байланысты ә рбір шарт нысандары арнайы субъект қ ұ рамымен, оны жасау тә ртібімен жә не ө зге де қ ырларымен ерекшеленеді. Шарттың жалпы ережелері ұ зақ даму жолымен ө тіп, олардың қ азіргі ө мірге сә йкес келетіндері сұ раптала отырып заң дандырылғ ан. Мемлекеттік кә сіпорын, мекеме қ атысуымен сатып алу- сату шартын онда мемлекет аталғ ан субъектілердің мү лікті оның меншігіне алуғ а келісімін берген шарт ретінде бағ алауғ а болады, осымен бірге мемлекет аталғ ан субъектілер де тиісті заттық қ ұ қ ық тар пайда болады. Аталғ ан заттық қ ұ қ ық тар мемлекеттік меншікке негізделетін заң ды тұ лғ алар меншік иелері ретінде мү лікті сатып ала алады. Осы кө зқ арас бойынша осындай мү мкіншіліктер меншік иесінен басқ а да ө зге заттық қ ұ қ ық тар иеленеді. Қ азақ стан Республикасының Азаматтық Кодексінің 406- бабына сә йкес, бағ алы қ ағ аздар мен валюталық қ ұ ндылық тарды сатып алу- сатуғ а, тауарлардың жекелеген тү рлерін сатып алу- сату ерекшеліктері ережелерде айқ ын кө зделген. Кез келген шартта зат бойынша сатып алу- сату тауары болады. Сатып алу – сату шартының тү рлеріне, бө лшек саудамен сатып алу –сату, тауарлар жеткізілімі, энегиямен жабдық тау, контрактация, кә сіпорынды сату сондай-ақ сатып алу- сату сондай-ақ сатып алу - сату шарты мү лікті беру бойынша барлық қ атынастарды қ амтиды. Сатып алу- сату шартын меншікке жеке сипаттармен анық талатын заттарды беретін шарт ретінде бағ алау мү лікті қ ұ қ ық тарды сату ерекшелігін ескертуді талап етеді. Себебі тек жеке сипаттармен анық талатын заттар ғ ана меншік қ ұ қ ығ ының немесе заттық қ ұ қ ық тың нысаны бола алады. Бағ алы қ ағ аздарды жә не валюталық қ ұ ндылық тарды сатып алу- сатуда, егер заң нама оларды сатып алу, сату ү шін арнайы ережелер қ олданбаса, жалпы ережелерде қ арастырылады. Сонымен бірге, бө лшектеп сату, сатып алуғ а, тауар жеткізіліміне, энергиямен жабдық тауғ а арнайы нормалар қ олданылады. Сатып алу- сату консенсуалды шарт болып табылады.

2. Қ азіргі ө ндірістің ө суі, тауарлардың алуан тү рлілігі жә не оларды пайдалану мақ саттарының кең еюі, сатып алынатын тауардың сатып алу – сату затына талаптардың жоғ арлауына ә келеді. Заттар сатып алу- сату шарты нысанының кең тарағ ан тү рі. Кез келген зат тектік немесе жеке сипаттар арқ ылы анық талып, жылжитын немесе жылжымайтын тауар болуы мү мкін. Шарт нысанының сипттпмалары ең алдымен шарт орындалмаудың шарттарда екі жақ тық қ ұ қ ық тары мен міндеттеріне ә сер етеді. Сатып алу- сату шарты бағ асы дегеніміз, оны алуғ а сатып алушының немесе онымен кө рсетілген ү шінші тұ лғ аның қ ұ қ ығ ы бар, қ арсылай ақ ша тү ріндегі қ анағ аттандыру. Тарифтер, бағ а белгілеу, ставкалар жә не тағ ы басқ а заң дық актілерде қ арасырылғ ан жағ дайларда уә кілді мемлекеттік органдармен орнатылады. Орталық тандырылғ ан тә ртіпте орнатылғ ан бағ а белгілеу, тарифтерден кә сіпкерлік қ ызмет субъектілерінің ө здері қ ойғ ан бағ алар ажыратылады. Басым кө пшілік жағ дайларда бағ а шартпен қ арастырылады. Сатушы сатып алушығ а шартпен белгіленген тауарды беруге міндетті. Сатушы тауарды берумен бірге сатып алушығ а оның керек жарақ тарын оғ ан қ атысты қ ұ жаттарды беруге міндетті. Мұ нда тауардың жиынтығ ы, қ ауіпсіздігін, сапасын алушығ а берілуге тиіс тауар саны шартта тиісті ө лшем бірліктеріне сә йкес немесе ақ шалай тү рде кө зделеді. Тауарлардың саны туралы талап оны айқ ындау тә ртібін шартта белгілеу жолымен келісіледі. Сатушы сатып алушығ а шартқ а сә йкес келетін тауар беруге міндетті. Шартта тауардың сапасы болмағ ан жағ дайда сатушы сатып алушығ а ә детте осы сияқ ты тауар пайдаланылатын мақ саттарғ а жарамды тауар беруге міндетті. Сатушы шарт жасасу кезінде сатып алушығ а тауарды сатып алудың нақ ты мақ саттары туралы хабарламағ ан болса, сатушы сатып алушығ а осы мақ саттарғ а сә йкес пайдалануғ а жарамды тауар беруге міндетті. Егер сатылатын тауардың сапасына заң актілерінде белгіленген тә ртіпке сә йкес емес, міндетті талаптар кө зделмесе, кә сіпкерлік қ ызметті жү зеге асыратын сатушы сатып алушығ а осы міндетті талаптарғ а сә йкес келетін тауар беруге міндетті. Сатушы мен сатып алушы арасындағ ы келісім бойынша сапағ а қ ойылатын жоғ ары талаптарғ а сә йкес келетін тауар берілуі мү мкін. Сатушы сатып алушығ а беруге міндетті тауар оны сатып алушығ а берер кезде, егер тауардың бұ л талаптарғ а сә йкестігін айқ ындаудың ө згеше жағ дайы шартта кө зделмесе қ исынды мерзім шегінде ә детте осы тектес тауар пайдаланылатын мақ саттар ү шін жарамды болуғ а тиіс. Сатушы жарамдылық мерзімі белгіленген тауарларды сатып алушығ а жарамдылық мерзімі біткенге дейін олардың мақ саты бойынша пайдалануғ а болатындай есппен беруге міндетті. Тауар сапасына, егер, шартта ө згеше кө зделмесе оның барлық қ ұ рамдас бө ліктерінде де қ олданылады. Жинақ таушы бұ йымғ а берілген кепілдік мерзімі негізгі бұ йымғ а берілген кепілдік мерзім негізгі бұ йымғ а берілген кепілдік мерзімге тең болып есептеледі. Тауарды берген жағ дайда, тауарды тү р – тү рімен жинақ тылығ ымен, ү шінші тұ лғ алардың қ ұ қ ық тарынан тыс тауарды беруді, тауарды салатын ыдыс жә не оның буып – тү ю сатушының міндеті болып табылады. Сату – сатып алу шарты бойынша тү рлеріне, ү лгілеріне, мө лшеріне тү стері мен ө зге де белгілеріне қ арай белгіленген тауарлар берілуге тиіс болса сатушы сатып алуғ а тауарларды берілуге тиіс сатушы сатып алушығ а тауарларды тараптар келіскен тү р – тү рі бойынша беруге міндетті. Сатушы сатып алушығ а жиынтылық туралы шарттың тараптарына сә йкес тауар беруге міндетті. Шартта тауардың жиынтылығ ы белгіленбеген жағ дайда сатушы сатып алушығ а жиынтылығ ы іскерлік айналым дағ дыларымен немесе ә детте қ ойылатын ө зге де талаптармен белгіленетін тауар беруге міндетті. Егер шартта сатушының сатып алушының сатып алушығ а белгілі бір жиынтық тағ ы тауарлар жиынтығ ын беру міндеті кө зделсе, жиынтық қ ы енгізілген барлық тауарлар берілген кезден бастап, міндеттеме орындалғ ан болып есептеледі. Егер шартта ө згеше кө зделмесе ол міндеттеменің мә нін туындамаса сатушы сатып алушығ а жиынтық қ а енетін барлық тауарды бір мезгілде беруге міндетті. Жиынтық талғ ан тауарлар берілген жағ дайда сатып алушы ө з таң дауы бойынша сатушыдан, сатып алу бағ асын сол мө лшерде кемітуді, тауарды қ исынды мерзімде толымды жиынтық тауды, жиынтық талмағ ан тауарды алмастыруды шартты орындаудан бас тартуғ а жә не тауар ү шін тө ленген ақ ша сомасын қ айтарып алуғ а талап етуге қ ұ қ ылы.

3. Тауар сату жө ніндегі кә сіпкерлік қ ызметті жү зеге асыратын сатушы бө лшектеп сатып алу- сату шарты бойынша сатып алушығ а кә сіпкерлік қ ызметке байланысты емес, ә детте жеке ө зіне, отбасына, ү йінде немесе ө зге де пайдалануғ а арналғ ан тауарларды беруге міндеттеледі. Бө лшектеп сатып алу-сату шартында басты болып келетін нә рсе заттың ә детті пайдалануы (тағ айындалуы)емес, бастысы сатып алушының тауарды кө рсетілген мақ сатта алу ниеті жә не сатушының бұ л жайында хабардар болуы. Бө лшектеп сатып алу-сату шарты жария шарт болып табылады. Оның осы қ асиетіне байланысты бө лшек саудамен жү зеге асыратын кә сіпорын немесе кә сіпкер кез-келген шарт жасауғ а міндетті. Заң намада қ арастырылғ анды қ оспағ ан кә сіпкер бө лшектеп сатып алу – сату шарттарын жасағ анда бір тұ лғ а ө зге тұ лғ а алдында артық шылық жасауғ а қ ұ қ ылы емес. Яғ ни, шарттың бағ асы, ө зге жағ дайлары барлық тұ тынушыларғ а бірдей болуы керек, ал заң намамен қ арастырылса тұ тынушылардың бө лек санаттары ү шін жең ілдік жасалуы мү мкін. Кә сіпорын тауарды беру мү мкіншілігі бола тұ рып бө лшектеп сатып алу – сату шартын жасасудан бас тартса, тұ тынушы ө зіне негізсіз бас тартумен келтірілген шығ ындарды ө ндіріп ала алады. Бө лшектеп алу-сату шартының осы ерекшелігі оны жасау тә ртібіне де ә сер етеді. Кө бінесе ұ станушы (оферент) бұ л сатушы, ал шарт жасасу туралы ұ сыныс (оферта) жарналы. Бө лшектеп сатып алу-сату шарты тараптар шарттық заты, бағ асы жә не оның қ ажеттілігі туралы кемінде бір тарап айтатын ө зге жағ дайлар бойынша келісімге келген сә ттен бастап жасалғ ан болып саналады.

Қ азақ стан Республикасының Азаматтық кодексінің 447-бабы кө пшілікке арналғ ан тү сініктемесін береді. Жарналы офертаның негізінен бұ л дегеніміз тұ лғ алардың белгісіз қ атары санына бө лшектеп сатып алу-сату шартын жасасу жө ніндегі ұ сыныс. Кә сіпкерлер кейбір реттерде тұ тынушыларғ а тауарды кө терме бағ а бойынша алуды ұ сынатыны офертаның осы мінезіне ә сер етпейді, сондай ұ сыныстар негізінде жасалғ ан шарттар бө лшектеп сатып алу-сату шарттары тұ тынушылық болып қ ала береді.

Тауар жеткізілімі шарты бойынша кә сіпкер болып табылатын сатушы (тауар беруші) сатып алушығ а ө зі ө ндіретін немесе сатып алатын тауарларды кә сіпкерлік қ ызметке немесе жеке ө зіне, отбасына, ү й ішіне жә не сол сияқ ты ө зге де пайдалануғ а байланысты емес ө зге мақ саттарғ а пайдалану ү шін келісілген мерзімді немесе мерзімдерде беруге міндеттенеді. Тауар жеткізілімі шартының бө лшектеп сатып алу-сату шарттарынан жә не қ арапайым заттақ тұ рмыстық сатып алу-сату шарттарына тү бегейлі айырмашылығ ы бар. Тауар жеткізілімі шартының тауары – материалдық қ ұ ндылық тарды экономиканың кез-келген салаларында ү лестіруге, қ айта ү лестіруге мү мкіншілік береді. Бұ ғ ан бұ л шартқ а жасанды тү рде ә кімшілік – жоспарлау мінез берілетін. Жеке заң намалық шешімдер оны сатып алу-сату шартының бө лек тү рі ретінде қ арастыруғ а ә келеді. Осының нә тижесінде тауар жеткізілімі шарты ә кімшілік-жоспарлы болып табылмайды. Алайда оның функциялары сол кү йінде қ алады. Ө ндірістің жекелеген салаларын орталық тандыру кү шеюіне байланысты оның басқ а сатып алу- сату шарттарынан айырмашылығ ы ө се тү седі. Тауар жеткізілімі шарты нарық субъектілеріне ө ндірілген, импортталғ ан, экспортталғ ан ө німдері кез-келген бағ ытта тарату мү мкіндігіне иелік береді. Оның кө мегі арқ ылы ө ндіріс қ ұ ралдары, ө ндіріске қ ажет басқ а тауар алынады, тауарлардың жекеленген топтары ө ндірушіден бө лшектеп сатушыларғ а дейін жү йеленген нарық инфрастуктурасына ауысады. Тауар жеткізілімі шартының елеулі айырмашылық тарының бірі одан туындайтын қ ұ қ ық тық қ атынастар ұ зақ қ а созылатын болып келеді.

Кә сіпорынды сатып алу-сату шарты сатып алу-сату шартының тү рі болып табылады. Оның мазмұ нының ерекшелігі кә сіпорынның мү ліктік кешен ретіндегі ерекшеліктеріне байланысты болып, оғ ан негізделіп келуінде. Кә сіпорынды сату тә ртібі Қ азақ стан Республикасының Азаматтық кодексінің 493-500 -баптарында белгіленеді, одан басқ а кә сіпорындарды сату қ атынастарына жекелендіру туралы заң нама қ олданылады. Қ азақ станда «Жекшелендіру туралы» Қ азақ стан Республикасы Президентінің заң кү ші бар 23. 12. 1995 ж. Жарлығ ы жә не басқ а да заң нама кү шінде болып келеді. «Кә сіпорын» тү сінігі Қ азақ стан Республикасының заң намасында екі мағ ынада қ олданылады. Біріншіден, кә сіпорындар бұ л мемлекет меншігі негізінде қ ұ рылғ ан заң ды тұ лғ алар. Екіншіден, кә сіпорын-кә сіпкерлік қ ызметті жү зеге асыру ү шін пайдаланылатын мү ліктік кешен, оның режимі Қ Р АК 119-бабымен жә не ө зге де заң нама нормаларымен анық талады. Айтылғ ан азаматтық қ ұ қ ық объектісі заң ды тұ лғ аның ұ йымдастыру-қ ұ қ ық тық нысанасынан байланыссыз жұ мыс етуі мү мкін. Тіпті жеке кә сіпкердің кә сіпкерлік қ ызметті жү зеге асыру ү шін қ олданылатын мү лкі де кә сіпорын, мү ліктік кешен болып табылуы мү мкін. Бұ дан бұ рын мү лікке иемденген заң ды тұ лғ а коммерциялық болып келмегені мү ліктік кә сіпорын қ ылып бағ алағ ан кезде басты мә нге иемденбейді. Ең бастысы – оны мү ліктік кешен ретінде кә сіпкерлік мақ сатта пайдалану мү мкіншілігі. Жекешелендіру объектілерін сату бойынша аукциондарды ұ йымдастыру жә не ө ткізу ережелеріндегі тә ртіптеріне кө з салсақ, біз осығ ан растау таба аламыз. Аталмыш ережелерде жекешелендіру объектісі болып бірдей мемлекеттік кә сіпорын жә не мекеме, мү ліктік кешендер анық талғ ан. Бірінші кезекте азаматтық қ ұ қ ық объектісі ретінде кә сіпорын бір кү рделі зат есебіне азаматтық айналымда болады. Оғ ан қ атысты мә мілені жасау мү ліктік кешен-кә сіпорынның барлық қ ұ ралдарының заң дық тағ дырының ө згеруіне ә келіп соғ ады. Сонымен қ атар, осындай кешенде бірлескен, мү ліктің ә р текті қ ұ рамы, кә сіпорынды сату шарты мазмұ нының ерекшелігінің бар екендігіне ә сер етпеуі мү мкін емес.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒