Тақырып 3. Көне әлемдегі, орта ғасырдағы және Қайта өрлеу заманындағы ғылымның туындауы мен қалыптасуы

Дә ріс мақ саты: Ғ ылым қ алыптасуы мен дамуына тарихи-логикалық талдау.

Жоспар:

1. Кө не ә лем алғ ығ ылымы.

2. Орта ғ асырдағ ы ғ ылыми таным.

3. Эксперименталды ә дістің туындау алғ ышарттары.

Негізгі тү сініктер: алғ ығ ылым, синкретикалық, секуляризация, ғ ылым мен дін ара-қ атынасы, геоцентризм, гелиоцентризм, эксперименталды ә діс.

Кө не ә лем алғ ығ ылымы біртіндеп, адамның практикалық іс-ә рекеті нә тижесінде жаратылыс ғ ылымдар саласында білімін жинақ таудан бастау алды. Соғ ұ рлым ұ йымдасқ ан мемлекеттік жә не діни қ ұ рылымды қ алыптастырғ ан, сонымен қ атар жазуды ү йренген қ оғ амдар - Шумер, Вавилон, Египет, Индия, Қ ытай, Грекия жә не Римде - жаратылыс білімдер бө лшектері практика аумағ ынан шығ ып ө зіне ө зі жеткілікті ә рекеттесу пә ніне айнала бастады. Бұ л математика, медицина, астрономия жә не басқ а да алғ ығ ылыми жү йелерден байқ алады.

Ғ ылым зерттеушілер кө зқ арасы бойынша шығ ыс алғ ығ ылымының ерекшеліктеріне мыналар жатады:

- синкреттік (ғ ылым практикалық жә не дү ниеге кө зқ арастық танымғ а ие);

- білімнің рецепторлық сипаты (ережелер теориялар мен заң дарғ а айналмайды);

- білімнің қ аисетті болу сипаты, ол қ ұ пиялық мө ріне ие.

Антикалық алғ ығ ылым ә леуметтік мә дени ерекшеліктергі ие, мысалы:

- полистік ө ркениеттің қ ұ рылуы;

-демократиялық басқ ару;

- шығ ыс мә дениет элементтерін пайдалану;

- ө нер мен дін байланысы.

Орта ғ асырдағ ы ғ ылыми таным. Ғ ылым тарихы жә не филсоофиясында Орта ғ асырларды екі қ ұ раушы бө ліктерге бө леді - араб-мұ сылмандық жә не батыс еуропалық.

Шығ ыс арабтық ортағ асыр мә дениеті (V-XVI ғ ғ. ) Арабия мә дениетін жә не арабизацияғ а ұ шырағ ан жә не араб халық тары жиналғ ан елдер - Иран, Сирия, Палестина, Египет жә не солтү стік Африканың басқ а да мемлекеттері. Соң ара арабтар ө здеріне Волгалық Болгарияны жә не Орта Азия мемлекеттерін басып алды.

Мық ты біріктіруші кү шке айналғ ан ислам негізінде халифаттың ү лкен территориясында жаң а мә дениет пайда болды, ол ІХ-ХІ ғ ғ. керемет ө ркендеді. Тудырушының белгілерін табу негізінде табиғ атты зерттеуе жаң а білім білуге шақ ырғ ан Қ ұ ранды негізге ала отырып мұ сылмандар орта ғ асырда ә лемнің ғ ылыми орталығ ына айналғ ан қ оғ ам қ ұ рды.

XII-XIIIғ ғ. араб математиктері, оптик, дә рігерлері, ә уен жазушыларының негізгі ең бектері латын тіліне аударылып ортағ асырлық Еуропадағ ы ғ ылым мен техниканың негізіне айналды.

Батыс еуропалық ортағ асырда ғ ылым теологияның қ ұ рсауында қ алып, оның ары қ арай дамуы мә нді тү рде бә сең детеді. Табиғ ат ө з заң дары мен мақ саты бар ә лемнің жеке бастауы емес, қ ұ дай жаратқ ан деп тү сіндірілді. Табиғ ат туралы тү сініктерді ө згертіп христиан діні оғ ан деген адамның да қ атынасын ө згертті. Табиғ атқ а деген жаратлыстық ғ ылыми қ ызығ ушылық ә лсірей бастайды, ө йткені ол соң ғ ы себептерді тануғ а жә не ө зіндік ө мір сү ру негіздемесіне мү мкіндік бермейді: олар жер бетіндегі адамғ а зерденің негізінде ашылуы мү мкін емес. Дегенмен, дә л осы кезең де университеттер дами бастады. Парадокс кө рінгенімен ғ ылым мен білім синтезі дін басым болғ ан заманғ а келеді. Соң ара ғ ылым орталығ ына айналғ ан ортағ асырлық университеттер секуляризация мә селесінде, мә дениеттің шіркеу авторитарлығ ынан босауда, философия мен теологияның, ғ ылым мен схоластиканың бө лінуінде маң ызды роль атқ арды.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒