ДӘРІС МАТЕРИАЛДАРЫ. Тақырып 1. Кіріспе

ДӘ РІС МАТЕРИАЛДАРЫ

Тақ ырып 1. Кіріспе

Дә ріс мақ саты: курс объектісін, пә нін, міндеттері мен негізгі мақ саттарын қ алыптастыру, ғ ылымды ә леуметтік институт ретінде сараптау, сонымен қ атар, ғ ылым феноменін жә не оның мә дениеттегі орнын анық тау.

Жоспар:

1. «Ғ ылым тарихы жә не философиясы» курсының пә ні.

2. Ғ ылым ә леуметтік институт ретінде.

3. Мә дениеттегі ғ ылымның орны жә не қ ызметі: сциентизм мен антисциентизм.

4. Ғ ылым феномены ерекше талдау пә ні ретінде: интернализм жә не экстернализм.

Негізгі тү сініктер: ғ ылым тарихы, ғ ылым философиясы, ғ ылымның ә леуметтік институт ретіндегі қ ұ рамдас бө ліктері, сциентизм мен антисциентизм, интернализм жә не экстернализм.

«Ғ ылым тарихы жә не философиясы» курсының пә ні. Ғ ылым ерекше талдау пә ні болып келеді. «Ғ ылым тарихы жә не философиясы» пә нінің аумағ ында ғ ылым оның тарихи даму тұ ғ ырынан, сонымен қ атар, ғ ылым феноменінің талдауына негізделген ә дістемелік жә не дү ниетанымдық негіздемелер қ ырларынан қ арастырылады.

«Ғ ылым тарихы жә не философиясы» пә нін зерттеу мақ саты кредиттік технология бойынша оқ итын магистранттарды ғ ылыми білім қ ұ рылымымен, ғ ылыми зерттеулер тә сілдерімен, ғ ылыми теориялар мен заң дылық тар қ ызметтерімен таныстыру; дү ниетанымдық кө зқ арастарын кең ейту; ғ ылыми зерттеулер жә не олардың нә тижелеріне сай келетін талаптар мен ғ ылымилық критерийлері жайында тү сініктерді, сонымен қ атар, ғ ылым тарихын зерттеу негізінде ғ ылыми ойлау стилін қ алыптастыру болып табылады.

Пә н міндеттері:

- ғ ылым философиясы жә не ә дістемесінің негізгі идеялары мен нә тижелерін зерттеу;

- ғ ылыми зерттеу ерекшелігін білу;

- ғ ылыми таным зерттеулерінің философиялық -ә дістемелік мә селелері;

- тү пнегіздермен, шет ел жә не жергілікті ғ ылым ә дістемешілерінің классикалық ең бектеріне талдау жұ мыстарын жү ргізу;

- жеке жә не сыни ойлауғ а жә рдемдесу.

Курс объектісі болып ғ ылым танымдық қ ызмет жә не дә стү р, ә леуметтік институт жә не мә дениеттің ерекше аумағ ы ретінде қ арастырылады. Курс пә ні – тарихи дамуындағ ы жә не ауыспалы ә леуметтік мә дени контексттегі ғ ылыми танымның жалпы заң дылық тарын зерттеу, сонымен қ атар, танымның не екенін тү сіндіретін шекті танымдық жорамалын зерттеу.

Ғ ылым ә леуметтік институт ретінде - бұ л ө зіндік ә рекеттесу, зерттеу ең бектерінің бө ліну тү рлерін, ғ алымдардың санасында ойлау негізін қ алыптастырғ ан рухани мә дениеттің, адамзат ө ркениетінің ұ зақ мерзімді дамудағ ы тарихи ө нім ретінде кө рініс беретін қ оғ амдық сананың ө зіндік формасы жә не адам іс-ә рекетінің аумағ ы.

Ғ ылым институциализациясы ү рдісі бұ л оның дербестігін, ғ ылым ролін қ оғ амдық ең бек бө лісуіндегі орнын, материалды жә не адами қ орларды орналастырудағ ы ғ ылым талабын куә ландырады. Ғ ылым ә леуметтік институт ретінде ө зіндік бағ ытталғ ан қ ұ рылымғ а ие жә не когнитивты, сонымен қ атар, ұ йымдастырушылық, моральдық қ орлары бар. Ә леуметтік институт ретінде ғ ылымның ө з ішіне бірнеше компоненттер енеді:

- білім жә не оны таратушы жиынтығ ы;

- ерекше танымдық мақ саттар мен міндеттердің бар болуы;

- нақ ты қ ызметке қ атысты ерекшеліктерінің бар болуы;

- ө зіндік таным жә не ұ йымдар қ ұ ралдарының бар болуы;

- ғ ылыми жетістіктерді бағ алау, сараптама жасау, бақ ылау формаларын ө ндіру;

- нақ ты шаралардың болуы.

Қ азіргі ғ ылыми практика тек ә леуметтік институт ретінде тү сінетін ғ ылым аумағ ында іске асады. Қ азіргі ғ ылым институционалдығ ы рационалдылық идеалын кү штеп таң ады, ол толық тай ә леуметтік жә не институционалды талаптарғ а жә не ұ йғ арымдарғ а тә уелді болып келеді. Институционализация ү рдісі ө з ішіне тө мендегідей бірнеше қ ұ рамдас бө ліктерді кіргізеді:

- жаң а білімді ө ндіруге жауапты академиялық жә не университеттік ғ ылым;

- ғ ылыми жаң алық тар мен оларды ендіруге қ ажет қ орлар шоғ ырларын;

- банк жү йесін жә не қ аржыландыру;

- жаң алық тарды заң дастыратын ө кілдік жә не заң органдары, мысалы, ғ ылыми дә режелер мен атақ тарды беру барысындағ ы ғ ылыми кең естер, жоғ арғ ы аттестациялаушы комиссиялар;

- баспа институты;

- ұ йымдастырушы-басқ арушылық институт;

- ішінара ғ ылыми қ ақ тығ ыстарды шешетін немесе тоқ тататын сот институты.

Қ азіргі таң да институционалды кө зқ арас ғ ылым дамуындағ ы басымдылық танытып келе жатқ ан саты. Дегенмен, оның да ө з кемшіліктері бар: немқ ұ райлы сә ттерді асыра сілтеу, адамдар ә рекетінің психологиялық жә не ә леуметтік мә дени жақ тарына немқ ұ райлы қ арау, ғ ылыми іс-ә рекеттің қ атаң жазылғ ан сипаты, дамудың дә стү рлі емес мү мкіндіктеріне мә н бермеу.

Мә дениеттегі ғ ылымның орны жә не ролі: сциентизм жә не антисцеинтизм.

Ғ ылым жә не ғ ылыми-техникалық прогресс адам ө мірінің жақ сартып жә не нақ ты игіліктерге ғ ана ә келген жоқ, сонымен қ атар, адамзат ө міріне қ ауіп тө ндіріп келе жатқ ан қ ауіпті қ иратушы кү штерді тудырды. Сондық тан, қ азіргі мә дениет жә не философияда ғ ылымның бағ алануы біркелкі емес. Бұ л екі қ арама қ арсы дү ниеге кө зқ арастық тұ ғ ырнамада бейнеленеді - сцеинтизи жә не антисцеинтизм.

Сциентизм кө зқ арасы бойынша (латынша scientia - ғ ылым) ғ ылыми таным ең жоғ арғ ы мә дени қ ұ ндылық жә не адамның ө мірдегі бағ дар алуының жеткілікті шарты. Сциентизмның идеалы болып жаратылыс ғ ылымдар танымының тә сілдері жә не нә тижелері табылады. Осының ішінде, ә леуметтік ғ ылымдар танымдық мағ ынасы жоқ қ а шығ арылып немесе тө мендетіледі де, ғ ылымның гуманисттік мә ні теріске шығ арылады.

Антисциентизм ғ ылым мү мкіндігінің шектеулігін кө рсетеді, ал ө зінің шеткі кө зқ арасында, тіпті, адамның шынайы табиғ атына тә н емес, жаугерлік, соның ішінде, мә дениетті қ иратушы кү ш ретінде танылады. Антисциентисттік кө зқ арастың ә дістемелік негізі - ғ ылым мен техника даму нә тижесінің теріс нә тижелерін абсолюттендіру (экологиялық жағ дайдың ушығ уы, ә скери қ ауіп--қ атер ж. т. б. ).

Сө зсіз, екі кө зқ арас та ғ ылымғ а қ атынасында бірнеше рационалды тү сіндірмелерді қ амтиды, ал олардың синтезі ғ ылымның қ азіргі замандағ ы орны мен ролін нақ тырақ анық тауғ а жол ашады. Осының ішінде, бір жағ ынан ғ ылымды шексіз абсолюттендіруге де оны бағ аламауғ а да, тіптен, жалғ андығ ын ә шкерелеу де қ ате болар. Ғ ылымғ а, ғ ылыми танымғ а объективті қ арап, оның қ арама қ айшы ү рдісін кө руіміз қ ажет.

Ғ ылым феномені айырық ша талдау пә ні ретінде: интернализм мен экстернализм.

Ғ ылым тарихы мен философиясында ғ ылымды ерекше қ ұ былыс ретінде қ арастыратын екі қ арама-қ арсы кө зқ арас қ алыптасқ ан - интернализм жә не экстернализм.

Интернализм ғ ылыми білімнің ішкі табиғ атымен байланыстыратын дә йектерге сү йенеді. Олар парадигмалар, ә дістемелік бағ дарламалар жә не ғ ылыми мә селелерді шешуге арналғ ан тағ ы да басқ а бағ дарламалар, басқ аша келтірсек, ғ ылымның даму факторы ол - ө зіндік танымдық инструментарийлар. Сондық тан, ғ ылымды зерттеудегі басты мә селеде интернализм жақ тастары ө зіндік танымдық ү рдістерді сипаттауғ а бағ ыттайды.

Экстернализм кө зқ арасы бойынша ғ ылымның туындауы оның сыртқ ы жағ дайларына қ атысты - ә леуметтік, экономикалық, саяси. Сондық тан, ғ ылымды зерттеудің басты мақ саты ғ ылым дамуының нақ ты кезең дерінде ә леуметтік мә дени жағ дайлар мен ғ ылыми-танымдық ә рекет бағ дарларын қ айта қ арастыру. Осы шарттар мен бағ дарлар ғ ылым туындауы мен дамуын, оның қ ұ рылымын, ерекшеліктерін, эволюцияғ а бағ ытын тікелей анық тайтын басты фактор болып танылады.

Интернализм де, экстернализм де ғ ылым дамуының маң ызды жағ дайларының мә ні мен орнын шын мә нінде біржақ ты асыра сілтейді, ал мә селе ғ ылым дамуының ішкі жә не сыртқ ы шарттарын олардың байланысы мен бірлесіп ә рекеттенуін қ амтамасыз етуде.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒