Үшінші бөлім. БАЛАЛЫҚ ҚЫЗЫҚТАР

Ү шінші бө лім

БАЛАЛЫҚ Қ ЫЗЫҚ ТАР

«Бала, баланың ісі шала»

Бала кезімде ү йден қ ашуды жоспарлағ ан болатынмын. Қ ұ дай сақ тасын, қ азір ондай ойым жоқ. Керісінше, ү йге жете алмай жү рген жайым бар. Негізгі мақ сатым сендердің назарларың ды ө зіме аударту еді. Сол кезде сендердің мейірімдерің мен махаббаттарың жетіспеген сияқ ты. Сендердің махаббаттарына зә ру едім. Кө ң ілдерің ді аулау ү шін не істемедім? Тө сектің немесе ү стелдің астына кө рпе салып, тығ ылып жатушы едім. Ана, сенің мені іздеп, уайымдағ аның ды қ атты қ алайтын едім. Мені тек ағ ам ғ ана іздейтін. Сағ ан жү гіріп келіп, Айдана жоқ, қ ашып кетті деп шырылдаушы еді. Сен еш қ имылсыз отыра беретінсін. Бұ л ісіммен сенің кө ң ілің ді ө зіме қ арата алмадым. Мені ағ ам тауып алатын. Немесе ешкім іздемеген соң ө зім шығ атын едім. Сен неге мені іздемедің дегенде, сенің: «Ана жү регі бә рін сезеді ғ ой» - дегенін есімде. Мағ ан ол сө здерден гө рі, сенің кө ң іл бө лгенін маң ызды еді.

Кішкентайымда сіздер ү йде кө п болмайтын едің іздер. Демалыс кү нің ә дейі тойғ а немесе басқ а да бір жиынғ а туралап алушы едің іздер. Уақ ытты бірге аз ө ткізетінбіз. Отбасылық демалыстарғ а шық қ ын кү ндеріміз санаулы ақ. Оның барлығ ы ақ ша мен уақ ыттың тапшылығ ынан екенін тү сінемін. Алайда, отбасыммен кө рген қ ызық тарым аз екен.

Анашым, менің қ амқ оршым! Сенің мақ тауың ды естимін деп біраз тер тө ктім. Ә сіресе, кішкентай шағ ымда. Неше жасым екені белгісіз. Ә кем екеуін бір жақ қ а кеткенсіздер. Жұ мыстан шаршап келіп, астан-кестен болып жатқ ан ү йді кө ріп, қ анын басына шабатын. «Мынаны жинап қ ойсаң дар қ айтеді? » - деп ашуың ды бізден аласың. Сені ашуландырмау ү шін, сенің мақ тауың ды есту ү шін, ү йді жинап қ ояйын дедім. Сендер кешке келгенше, есік алдын айнадай қ ылып жинап қ ойғ ым келді. Қ олыма сыпыртқ ыны алып, есік алдын сыбыра бастадым. Кенет, айналама қ арасам, жан-жағ ым шаң -топалаң. Жердің шаң ын шығ арып жіберіппін. Осылай болу керек шығ ар деп сыпыра бердім. Ақ ыры бітірдім. Ө з-ө зіме мә з болдым. Ү сті басым кір-кір, айналам шаң -топалаң. Арт жақ тан, менің есімімді атап шақ ырғ ан дауыс шық ты. Бұ рылып қ арасам, кө рші ә пкем Назира. Ол менің туғ ан ә пкемдей болғ ан адам. Ол мағ ан қ арап, сілесі қ атып:

- Айдана, не істеп жатырсың? – деді.

- Есіктің алдын сыбырдым.

- Адам деген бірінші су сеппейді ме? Мына жердің шаң ын шығ арып тастапсың ғ ой - деді де, ә рі қ арай кү ле берді. – Бірінші су сеуіп, кейін сыпырасың.

Қ олымдағ ы сыпыртқ ыны жерге тастап, шелекке қ арай жү гіріп кеттім. Шелекке су толтырып алып, есік алдына септім. Ауадағ ы шаң басылып қ алды. Ә не-міне дегенше сендер келіп қ алдың дар. Кө лікпен есік алдына келіп тоқ тадың дар. Сен кө ліктен тү стің. Мә з болып, қ уаныштан мені қ ұ шақ тап алады ма деп ойладым. «Жарайсың, қ ызым» - деп, бетімнен сү йеді ме десем... Кө ң іл кү йін жоқ болды ма, білмеймін. Бірдең ені айтып, ұ рысып бергенін ғ ана есімде. Сағ ан жақ ындап келіп: «Мама, сен ү шін есік алдың тазалап қ ойдым. Енді ашуланбашы» - деп, бетіннен сү йгім келді. Сол кү н есің де бар ма? Мү мкін менің кір-кір болып қ алғ ан ү сті басымды кө ріп ашуланғ ан боларсың. Айналайын, анашым! Сенің кө ң іліннің жұ мсақ екенін білемін. Еріксіз кө зің нен жас шық қ ан болса, демек бұ л қ уаныштың кө з жасы. Сені жақ сы кө ремін.

Қ ыз болғ ан соң, ү йдің тірліктеріне жақ ын болдым. Сендерге кө мектескен сә ттерім болғ ан шығ ар. Краннан ақ қ ан судың астында, бірдең ені езгілеп жуып жататыным есімде. Бір кү ні, ү йде сендер болғ ан жоқ сың дар. Топырлап жү ргенбіз. Кім-кімнің бары анық есімде емес. Есік алдың да бір топ бала ойнап жү рдік. Қ ызу ойыннан қ арнымыздың ашқ анын байқ амасақ керек. Біреудің қ арны ашқ аны есіне тү сіп кетті. Артынан барлығ ы тамақ іздеп, шулап кетті. Мен ү йдің ү лкен қ ызы болғ ан соң, жауапкершілікті ө зімнің мойныма алдым. Ашығ ып қ алғ андарғ а, тамақ ә зірлеп берейін дедім. Ү йге кіріп, не істеуге болатынын қ арадым. Сендерден кө ргенімдей газды жақ тым. Табаны оттың астына қ ойдым. Неге макарон қ уырғ ым келгенін білмеймін. Қ ызып тү рғ ан табағ а макаронды салдым. Қ олыма тұ з алып, макаронның бетіне септім. Табаның бетін жауып қ ойдым. Пісіп қ алғ анша, далағ а барып ойнап қ айтайын деп, сыртқ а шық тым. Ойыннан есім кетіп, газ ү стіндегі тамақ ты ұ мытып кетіппін. Ә рине, тамақ деп атауғ а болса. Бір уақ ытта терезеден шық қ ан кө к тү тінді байқ ап қ алдық. Дә мді тағ амды ә зірлеп жатқ аным есіме тү сіп кетті. Ағ ыл-тегіл ү йге кірдім. Асханағ а келіп қ арасам, бө лменің іші кө к тү тін. Демалу мү мкін емес. Газдың астындағ ы отты ө шірдім. Есіктерді айқ ара ашып қ ойдым. Табағ а қ арасам, тү сі ө згеріп кетіпті. Енді, біраз қ арайып кеткен. Қ олыма шү беректі ұ стап, табаның қ ақ пағ ын аштым. Ә ншейің де, қ ызғ ылт болып пісетін макарондарда қ ап-қ ара болып кетіпті. Табаны далағ а алып шық тым. Кү йіп кеткен макарондарды жерге тө гіп тастадым. Оны кім жесін? Ия, менде дә л солай ойлағ анмын. Ешкім жемейді деп. Бірақ, мен дә мін татып кө рдім. Бетіндегі бір-екеуі қ атты кү ймепті. Қ ытырлатып жеп жатқ аным есімде. Тү біндегілер тіпті шоқ болып, ү гіліп кеткен. Менде “шок” болдым. Терезеден шық қ ан кө к тү тінді кө рмегенде, сыртта ойнап жү ре беретін едім. Бір Қ ұ дай сақ тап қ алыпты.

Сө йтіп, менің ең алғ аш дайындағ ан тағ амын кү йіп кеткен макарон болды. Есесіне макаронның шоғ ы қ андай болатынын кө рдім. Негізі, ең алдымен табағ а макарон салмас бұ рын, май қ ұ юды, макаронның бетіне дейін су қ ұ юды, тағ ы да кө кө ністерді салып жіберуді ұ мытпағ анымда, тура сендердің дайындайтын тағ амдарындай болатын еді. Жә не уақ ытқ а қ арап қ ойғ анымда да. Білмегенім сонда сә л-сә л ғ ана екен. Былай бә рін дұ рыс жасаппын. Оныда уақ ыт ө те келе ү йрендім. Шү кір, кешке дейін ү йдің ішін орамалмен желпілдетіп, кө к тү тіннен арылдым. Табаны не істегенімді білмеймін. Лақ тырып жібермеген шығ армын. Кешке сендер келген соң, біліп қ ойсаң дар ұ рыс еститінімді білдім. Ана, сіз ү йге кіріп, ү йдің иісіне не болғ анын сұ радың ыз? Ары қ арай есімде дым жоқ. Кейін бұ л ә ң гімені достарыма айтып, кү ліп алатынбыз. Сіздерді де біліп жү рсің дегенім ғ ой. Тағ ы рецепті керек болып қ алар...

Біздің ауылғ а нағ ашыларымның балалары қ ыдырып келуші еді. Біраз кү нге ү йге қ онақ болып қ айтатын. Сондай кү ндердің біреуі қ орқ ынышты болды. Жалпы, адам сенгісіз жайдай болды, ә ке, ана. Менде сенбеушілікпен қ арайтын едім, егер ө з кө зіммен кө рмегенде. Негізі сіздерге айтқ ан болатынбыз. Сіздер мә н бермегенсіздер. Бір тү ні ү йде тек кішкентай қ алдық. Қ азақ тың тойы кө п қ ой. Солардың біреуіне кеткенсіздер. Ү лкені Жансая ә пкем болатын. Қ алғ андары майда шү йде. Жансая ә пкем бізге қ амқ ор болды. Ас бө лмесіндегі теледидардың алдына кө рпе-тқ сек салды. Бә рімізді қ атарымызбен жатқ ызып қ ойды. Жылы кө рпенін астында барлығ ымыз теледидар кө ріп жатырмыз. Қ ызық ты бірдең е кө рсетіп жатса керек. Кенет, жарық ө шіп қ алды. Онымен қ оса теледидар. Ө шіп қ алғ ан жарық барлығ ымыздың мазамызды алды. Тыныштық ты бұ зды. Бә ріміз қ ыбыр-жыбыр етіп, не болғ анын тү сінбей қ алдық. Ү йдің іші қ араң ғ ы. Не майша жоқ. Екі сің ілім жылай бастады. Олардың жылағ ан дауыстары ү рейімізді тудырды. Жансая ә пкем барлығ ымызды балалар бө лмесіне ә келді. Айдың жарығ ы осы бө лмеге кө бірек тү сіп тұ ратын. Екі қ ыздың жылағ аны басылар емес. Қ асымда тағ ы нағ ашы Ә рсен мен ағ ам болды. Жансая ә пкем екі қ ызды тыныштатып ә лек. Терезенің алдына жақ ындап барып, пердені ашып жіберді. Бө лменің іші кішкене жарық болды. Кенет екі қ ыздың жылағ ан дауысы тоқ тап қ алды. Ұ рланғ ан тыныштығ ымыз қ айта оралды. Ең қ ызығ ы оларды жұ батқ ан Жансая ә пкем болғ ан жоқ. Біздің бө лменің терезесі ү йдің арт жағ ына қ арап тұ ратын. Сол ү йдің арт жағ ында барлығ ымызды таң ғ алдырғ ан жарық пайда болды. Жоқ, ол айдың жарығ ы емес. Пішіні киіз ү й тә різді болды, қ исық, тү сініксіз. Біздің қ арсы алдымызда, тігінен тұ рғ ан ү лкен бір жарық. Оның кө зі, не аузы, не қ олы болғ ан жоқ. Жерге тиіп тұ рғ ан. Ол бізге жақ ындамады, не тіл қ атпады. Мен терезенің алдың да сол тұ рғ аныммен қ аттым да қ алдым. Менде қ орқ ыныш сезімінен гө рі, сенімділік басым болды. Ол жарық менің ү рейімді тудырмады. Мені қ айта тыныштандырды. Артынан ғ айып болды. Мен оны кө рдім. Оның не екенін тү сіндіріп бере алмаймын. Тек кө ргенімді анық білемін. Тек мен ғ ана кө рген болсам мейлі ақ. Алайда ол оқ иғ а Ә рсеннің де есің де қ алғ ан. Біраз уақ ыттан соң сендер келдің дер. Артынан жарық қ осылды. Улап-шулап сендерге айтқ ан шығ армыз. Бірақ біз бала едік... Ә ке, ана! Менің тылсым дү ниелерге сенетінім осыдан. Бө лмеде жалғ ыз қ алудан қ орқ амын. Ә лі кү нге дейін... Жатақ ханада, бө лмеде жалғ ыз жатқ ан кү ндерім болғ ан. Сол уақ ытта жарық ты қ осып жататын едім. Болмаса кіреберістің жарығ ын жағ ып, есікті айқ ара ашып қ оямын. Мұ ң ы білген қ ұ рбыларымның біреуі:

- Айдана, елдер есікті іліп жатады – дейді.

- Тү нде бө лмеге біреу-міреу кіріп кетуі мү мкін, қ ауіпті ғ ой – дейтін басқ а қ ыздар да қ олдап.

- Қ ұ рсын, жатақ анада кім бө лмеге кіреді дейсің. Ұ рланатын ештең е жоқ – деп жауап қ аттым.

- Ұ йық тап жатқ анда кіріп кетуі мү мкін. Бір затын жоғ алып қ алса жаман ғ ой. – деп қ ыздар неше тү рлі нә рсе ойлап кетеді. – Біз есікті ішінен іліп жатамыз.

- Мен сыртта жү рген адамдардан емес, бө лме ішіндегі дү ниелерден қ орқ амын – деп, қ ыздарды ойландырып қ оямын.

Кө ң іліме тым жақ ын қ абылдап қ ойсам керек. Бө лменің ішінде менен басқ а ешкім болмады ғ ой. Бірақ, мен ө зімді ешқ ашан жалғ ыз сезінбейтін ем.

Мама, ә ке менің адам сенгісіз дү ниелерге сенуімнін себебі бұ л ғ ана емес. Ағ ам Рамазанмен бірге ғ ажайып ә лемге тап болғ ан кездерім болды. Ә ң гіменің желісі былай: бір кү ні, мектеп оқ ып дү рген шақ та, мен сиырды алып келу ү шін падағ а кеттім. Ағ ам екеуміз кезектесіп баратынбыз. Неге бұ л жолы мен кеткенімді білмеймін. Падағ а қ арай ерте шығ ып қ ойсам керек. Сиырлардың қ арасы алыстанда кө рінбеді. Жолда ағ амда кездестірдім. Екеуміз сиырымыз Женяны бірге алып келетін болдық. Сондық тан олардың келетін жақ тарына қ арай бара бердік. Жү ре берсең, алдыннан шошқ а баз шығ ады. Бос қ алып кеткен жер сияқ ты кө рінеді. Ү лкен дуалдармен қ оршалғ ан. Ө рмелеп тесіктерінен не бар екен деп қ арасам, қ аптағ ан шошқ алар екен.

- Еее, шошқ а баз деп аталатыны осыдан екен ғ ой – деп қ оямын.

Ары қ арай жү ре бердік. Тағ ы бір жерде бұ зылып қ алғ ан поездың вагондары жататын. Іші қ уыс цилиндар тә різді ү лкен қ ұ рылғ ылар, тағ ы басқ а тозығ ы шық қ ан темір – терсектер толып жатыр. Ол жерге біраз барып ойнағ анмыз. Ойнауғ а ө те қ олайлы. Ол жерден ө тіп алғ а қ арай беттедік. Алыстан алдымызда ү лкен тау кө рініп тұ р. Басынан қ ары кетпеген тау. Арғ ы жағ ында қ ырғ ыздар бар деп естуші едім. Сол тау болар деп ойладым. Қ аратау деп атайтынбыз. Бір кезде алдымыздан ү лкен арық шық ты. Оны аттап ө ту адам баласы ү шін мү мкін емес еді. Ағ ам екеуміз қ айда бара жатқ анымызды білдік пе білмеймін. Қ азір ойласам, сиырларды ондай арық тан Малшы жігіт қ алай ө ткізген. Демек, біз адасып басқ а жақ қ а кетіп қ алғ ан сияқ тымыз. Амал жоқ алғ а жылжу ү шін, арық тың ішінен ө ту керек. Ұ зыннан-ұ зын жалғ асқ ан арық, не ү стінен ө тетін кө пірі болмады. Арық тын ішіне тө рт аяқ тап зорғ а тү стік. Тезірек ө тіп кетемізбе деп ойладым. Бірақ бізді ішінде бірдең е ұ стап қ алды. Ол тү сініксіз дауыстар болатын. Олар бізге анық естіліп тұ рды. Бірде жоқ тау айтып жатқ ан ә йелдердің дауысы, бірде лә йім жұ рттың кү ліп жатқ ан немесе бір жерде той болып жатқ ан сияқ ты дауыстар. У-шу. Бә рі аралас. Арық тан жоғ арығ а қ арай кө терілдік. Ешқ андай шудың болмағ аның дай дауыстар ө шіп қ алды. Мұ ны ағ ам екеуміз байқ ап қ алдық.. Қ айттан арық тың ішіне тү стік. Бір-бірімізге қ арап таң ғ алдық. Жанағ ы дауыс қ айттан шық ты.

- Сығ андар бірдең е тойлап жатқ ан сияқ ты. – дедік ағ ам екеуіміз. – Барып, кө реміз бе?

Сонымен тойлап немесе жоқ тап жатқ ан сығ андарды кө ру ү шін дауыс шық қ ан жақ қ а қ арай бара бердік. Біраз жү рдік. Арық тан жоғ ары қ арай кө теріліп, қ айта тексердік. Дауыстар тек арық тың ішінен ғ ана шығ ып тұ рды. Жү ре-жү ре жалық тық па:

- Сиырымыз адасып қ алса жарамас – дедік.

- Қ айттық, онда - деп, арық тан кө терілдік.

Кө терілген сә тте, алдымыздан бір киіз ү й шық ты. Ол жақ қ а жақ ындауғ а батпадық. Киіз ү йдің есігінің екі жағ ында екі адам немесе мү сін тұ рды. Алып, қ орқ ынышты.

- Кү зетіп тұ рғ ан болар – дедім мен.

Кенет алыстан келе жатқ ан камазды кө ріп қ алдық. Ол камаз сол киіз ү йдің маң ына жақ ындады. Сиырымыз есімізге тү сті ме, ол жерден кетіп қ алдық. Ә н айтатын арық та артта қ алды.

Алдымызда тұ рғ ан Қ аратауымыз анық кө рініп қ алды. Бірнеше килиметрді артқ а тастағ ан секілдіміз. Таудың бас аппақ. Басынан қ ары кетпеген. Басы аспандағ ы бұ лттарғ а тиіп тұ р. Ө те ә демі кө рініс. Бір сә тте тау басынан ақ бұ лттардан жасалғ ан пішіндер шығ а бастады. Олар қ атырымен тізілген, бізге таныс фигуралар. Ақ бұ лттар солай тұ ра қ алды ма, ә лде, желдің жасап жатқ аны ма, беймә лім. Олар анық пішіндер еді. Менің есімде ақ сақ алды қ арт кісінің, бү ркіттің, қ оянның мү сіндері қ алыпты. Ақ сақ алды қ арт кісіні Қ ыдыр ата шығ ар ойладым. Қ алғ андары алуан тү рлі жан-жануарлар. Артқ а қ алай қ айтқ анымыз нақ ты есімде емес. Болғ ан оқ иғ а мені ә лі кү нге дейін ойландырады. Жадымда жұ мбақ ретінде қ алып қ ойыпты. Тағ ы барып сол арық тың шулы ә нің тың дап, бұ лттан жасалғ ан мү сіндерді тамашалап кө ргім келеді. Біраз нә рсенің еске тү сетіні анық. Дегенмен, біраз жылдар артта қ алды. Ол жердің тү бегейлі ө згеріп кетуі ә бден мү мкін.

Шошқ а баз жақ та тағ ы мола болса керек. Қ оршаусыз, қ араусыз қ алғ ан мола. Бұ л дү ниеден ө ткен қ аншама жанның денесі жатыр. Ө лген адамдардың ә руағ ы жайлы біраз қ орқ ынышты ә ң гімелерді естігенім бар.

- Молада жү ру қ ауіпті, ә руақ тар кезіп жү руі мү мкін – дегенді талай естігенмін.

Мен ү шін ол жақ та кезіп жү ру қ орқ ынышты болғ ан емес. Мен ол жақ қ а апам мен атамды кө ру ү шін барғ ан едім. Жатқ ан жерлері жайлы болсын. Біреуден Қ ұ мшағ алдың, менің ауылымның, адамдары осы жерде жерленгенін естіген едім.

Ә ке, сен ата мен апаны еске алып жылаушы едің. Қ айта-қ айта «кешірші» - деп айтатынсың. Мен апам мен атамды тауып алып, сен ү шін кешірім сұ рағ ым келді. Сенің қ иналғ анын жаныма бататын еді. Ә ке-шешең ді не істеп ренжіткенің ді білмеймін. Оларды тауып, сенің жылап жү ргенінді айтқ ым келді. Менің де жасыма қ арамастан ө зімнің «проблемаларым» болды. Солармен бө ліскім келді. Ата мен апаны таппай біраз жү рдім. Бір-бірінің ү стіне қ ойылғ ан тастар тө белердің ү стінде жатты. Кейбір тө белердің ү стіне ұ зын, қ атты темірді қ адап қ ойғ ан. Темірлердің пішіні қ осу амалына ұ қ сас - «хрестиктер». Қ азір, онда жерленген адамның орыс не христиан болғ анын жақ сы тү сініп отырмын. Ол хрестиктер есімде бекер қ алғ ан жоқ. Мен ата мен апанның жатқ ан жерін ұ зақ іздедім. Іздеп жү ріп, бір тө бені кө рдім.

- Осында менің атам жатқ ан болар – дедім де, жақ ындап келіп, қ асына отырдым. Топырағ ын қ олыма алып, жерді сипалай бастадым. Қ асында тағ ы бір мола тұ р екен. - Апамды атаның қ асына жерлеген болар – деп, екінші молағ а қ арайладым.

Екі моланың басында да хрестик тұ рғ ан. Ол кезде ненін не екенін білмеген екенмін. Ішкі тү йсігім ондырмай алдапты. Кімдерге не айтқ анымды білмеймін. Кімдердің топырағ ын сипалағ анымды да білмеймін. Кімдердің жаназасында кө з жасымды тө ккенімді де білмеймін. Бұ л жерде олардың жатқ анына жү регіммен сендім. Қ ысқ асы, оң бай ұ рыныппын. Кө з жасыма ерік беріп, сендер жайлы айттым. Қ ұ дай біледі, кімдерге жан сырымды ақ тарғ анымды. Кімдерді ата, апа деп атағ анымды да бір Қ ұ дай біледі. Бұ л ойнайтын ойыншық емес. Бә рі білместіктен болғ ан қ ателік. Олар менің атам мен апам емес екенін кейін білдім. Ә ке, сіздің мұ найып қ алғ аның ызды кө ріп, бізді ештең е тү сінбейді деп ойлайтын шығ арсыз. Тіпті, кішкентай қ ызың да сені тү сінген болып шық ты.

Ә ке, мама! Мысық тың тоғ ыз жаны бар деуші еді. Менде де біразы бар екен. Жалғ анда жарығ ым таусылмағ ан жолы болғ ыш адам екенмін. Жү регімнің тү кпірінде ұ зақ ө мір жасайтыныма деген сенім бар. Ө лімнен ө мірдің арасында екі рет қ алғ аным есімде. Ажал айтып келмейді. Шақ ырусыз келген ө лімнен екі рет аман қ алдым. Екеуін де сіздерге айтпағ ан едім. Сіздерді уайымдатқ ым келмеді. Екеуі де екі тү рлі кезең да болды. Бір оқ иғ а мектеп табалдырығ ын аттап жү рген сә тте орын алса, екіншісі екінші курс оқ ып жү ргенімде болғ ан.

Жаз мезгілі. Кү н бетіне тура қ арай алмайсың. Кү ннің астында қ алып қ ойғ ан аяқ киімді де кию мү мкін емес. Дененнің жалаң қ алғ ан жерлері кү ннен қ арайып кеткен. Аузын қ ұ рғ ап, суғ а жерік боласын. Салқ ын душ пен ваннаны аң сайсың! Нағ ыз шомылатын уақ ыт. Сол ү шін дү йім жұ рт ауылдағ ы карьерге жиналады. Ол жерде шағ ын су бар. Шағ ын, жасанды бассейн секілді. Енді ішінде балық тары, балдырлары бар. Су жыландары да бар болуы керек. Ағ ынды емес, бір орында тұ рып қ алғ ан су. Ә детте, ондай су лас болып есептеледі. Бірақ адам саны артылмаса, кемімейтін. Тү стен кейін су деген жып жылы. Бір екі рет малтып алсаң болды. Кешке дейін судан шық пайсың. Ә ң шейінде кү ннің кө зінен қ ашып жү ретін адамдар, судан шық қ ан соң дірілдеп, жылына алмай жү реді. Жү зе алмайтындар шеттерінде жү ретін. Тізеден келетін жақ тан ары барудан қ орқ атын. Мен сияқ ты. Ү стіміздегі киіммен барып, шомыла салатын едік.

Сіздерге айтпай бірнеше рет шомылып қ айттық. Екі періштемді, сің ілдерімді, алып бардым. Кә дімгідей арнайы демалыс орнына бара жатқ ан адамдар секілді сү лгі, ә тір сабын, сусабын т. б. басқ а керек жарақ тарымызды ө зімізбен ала кеттік. Қ олымызда ү лкен сө мке. Ү шеуіміз кө шенің басына қ арай тарттық. Кө шенің басында дү кен бар. Ол атамнық дү кені еді. Ол жерде Науат ә пкем* сатушы болып қ ызмет жасайтын. Карьерге барар жолда сол дү кен тұ ратын. Дү кеннің терезесі сол жолғ а қ арап тұ рады. Дү кеннің жанына келгенде, терезенің жанынан ақ ырын, ең кейіп ө тетінбіз. Ә пкем кө ріп қ алса, бізді ү йге қ айтарып жіберетін еді. Ол жер қ ауіпті болып есептелді. Себебі, біраз адамның ө мірін алып кеткен еді. Біз оны, басымызғ а келмесе тү сінбейміз. Келседе, тү сінетініміз шамалы ақ.

- Ол жақ қ а жолаушы болмаң дар. Ол жер қ ауіпті – дегенді де талай айттың дар.

Сол айтқ ан сө здерін жадымда болатын. Ү лкені мен болғ ан соң, екі қ ыздың ө міріне де жауапты адам мен болатынмын. Сондық тан, олардың тек су жағ асында жү руін қ адағ алап отыратын едім. Бұ л жолы аман есен ү йге қ айттық. Шашымызды сусабынмен лас суғ а жуып алып мә збіз. Кү нге қ арайып кеткенімізге де мә з болып ү йге қ айттық.

- Енді барсаң дар, аяқ тарың ды сындырамын – деген, ә кемнің қ оқ ан лоқ ы кө рсеткені есімде.

Бала, баланың ісі шала деген. Ә ке, сенен оң бай таяқ жемейің ше сол суғ а бара беретін сияқ тымыз. Ағ ама ілесіп алып, бір барғ аным есімде. Бұ л жолы ағ ам, мен жә не тағ ы біреу бар болатын. Нақ ты есімде емес. Ағ ам судың терең жерлеріне жү зіп кетті. Ары бері жү зіп жү р. Мен судың жағ асынан ары қ арай баруғ а қ орқ амын. Ө лдім дегенде белімнен келетін жерлерде жү рмін. Жү зе алатын адам секілді су бетіне жатып алдым. Қ олымды жү зіп жү рген адамдар секілді алғ а артқ а сермеп жү рмін. Аяғ ымды да кө ргенімдей суғ а шалпылдатып жү рмін. Батып кетпес ү шін бір қ олыммен жерді ұ стап, бір қ олыммен малтып жү рдім. Ө тірік жү зуден жалығ ып кетсем керек. Алысқ а қ орық пай барып жү ргендерге қ ызып отырдым. Белімнен келетін жерде ғ ана жү ре бермей, кішкене судың дең гейін ө згертейін дедім. Тым болмағ анда иығ ымнан келетін жерге барайын деп шештім. Орнымнан тұ рып судың ортасына қ арай бара бердім. Аяғ ымды ақ ырын бастын. Неғ ұ рлым алғ а жү рген сайын, соғ ұ рлым судың дең гейі кө теріле берді. Екі қ олымды жоғ ары кө теріп алдым. Ә р басқ ан қ адамымды аң дып, жылжи бердім. Су жоғ ары кө терілген сайын, ү йерлене бастадым. Жан жағ ыма қ арайлап қ ойдым. Тағ ы кішкене ғ ана алдығ а жү ріп кө рсем қ айтер екен деп ойладым. Аяғ ымды алдығ а қ арай созып, жерді басқ аным сол ғ ана еді, судың астынан мені біреу су тү біне тартып алғ андай баттым да қ алдым. Су астындағ ы терең ірек жерге тү сіп кеткенмін ау шамасы. Бойымды ү рей билеп алды. Басымның жұ мыс жасауы тоқ тап қ алғ ан сияқ ты. Ең қ орқ ыныштысы, аяғ ым жерге тимейді. Не істерімді білмеймін. Аяқ қ олымды ә рі бері қ озғ алтып жатырмын. Жү зе алмаймын. Жоғ ары қ арай кө терілуге тырыстым. Бір кө теріліп, су астына қ айта кеттім. Кеудемдегі ауа бітіп, тынысым тарылды. Айқ айлап жатырмын. Тіршілік ү шін кү рестім. Ол сә тте ештең е ойламадым. Мағ ан ауа керек. Аяғ ымның жерге тимей тұ рғ аны менің қ ұ тымды қ ашырды. Ө з ө зіме келер емеспін...

Қ олымнан біреу ұ стап алды да, су бетіне қ арай тартты. Мені аман алып қ алды. Ол ағ ам, болмаса қ асымызда жү рген біреу болды. Ол кө зде ө лім жайлы ойланбағ ан едім. Ө мірдің қ аншалық ты қ ымбат екенін тү сінбеген едім. Тіпті, ө ліп кетуім мү мкін екенін де тү сінбеппін. Біраз уақ ыт ө ткен соң, дым болмағ андай ұ мыттық та қ ойдық. Сол уақ ыттан бастап, судан ү рейленетін болдым. Менің бойымнан биік жерлерге шомылмайтынмын. Аяғ ымның жерге тимей қ алуын ойлайдың ө зі қ орқ ынышты еді. Бұ л балалық тан қ алғ ан қ орқ ынышым, уақ ыт ө те келе сү йіп жасайтын істеріме айналды. Қ орқ ынышымды жең іп, жү зуді ү йреніп алғ ан соң, терең жерлерден қ орық паймын. Керсінше, саяз жерлерде шомылуды ұ натпаймын. Аяғ ымның жерді баспай тұ рғ аны да тү к болмай қ алды. Су астында ө зімді еркін сезінемін. Ө зің е тә н бір тыныштығ ы бар.

Екінші рет ө лімнен екінші курста жолық тым. Алайда, оны ө лім деп айтсам тым болар. Жә й, бір оқ ыс оқ иғ ағ а жақ ын келеді. Кү здің соң ғ ы айы. Далада біраз қ ар болытын. Ү стімде жаң а пальто. Нұ р Отан партиясының қ арамағ ындағ ы Жас отан жастар қ анатына мү ше едім. Енді ғ ана осы іске басымды сұ ғ ып, айналыса бастағ ан шағ ым. Жас Отан орналасқ ан мекеме жатақ ханағ а жақ ын. Жаяу барып, жаяу қ айтамыз. Бір бас қ осудан шығ ып, жатақ ханағ а қ арай бет алдым. Алда бір ү лкен жол бар еді. Бағ даршамғ а қ арасам, жасыл жанып тұ р екен. Қ ызыл жануғ а он бір секундай қ алды. Жолдың арғ ы бетіне дейін ү лгеремін деп ойладым. Кө ліктердің алдына жү гіріп шығ а келдім. Бірінші кө лік тоқ тап қ алды. Тезірек ө тіп кетейін деп, алдығ а қ арай жү гіре бергенімде, тоқ тап тұ рғ ан кө ліктің жанынан екінші кө лік шығ а келді. Мен ол кө лікті байқ амадым. Ол да тоқ тағ ан жоқ. Алдымда мағ ан қ арай келе жатқ ан кө лікті кө ріп, сасқ анымнан тұ рғ ан жерімде қ аттым да қ алдым. Аяғ ыма тиген соқ қ ыны сездім. Жерге отыра қ алдым. Кө лік ә лі тоқ тағ ан жоқ. Артқ ы дө ң гелектері мағ ан қ арай қ озғ алып келе жатыр. Тезірек аяғ ымды бұ рылып жібердім. Астында қ алып қ оюғ а шақ қ алғ ан еді. Менің судай жаң а пальтом. Алдым ашық қ алғ ан екен. Пальтомның етек жағ ы кө лік астында қ алды. Кө лік тоқ тады. Есең гіреп қ алдым. Не болды ө зі? Аяғ ымды қ айта қ айта ұ стай бердім. Бә рі дұ рыс екенін біліп, жылап жібердім. Кө шенің ортасында, ересек адам жылап отыр. Кө ліктен екі ағ ай тү сті.

- Қ арындас бә рі дұ рыс па? –деді біреуі.

- Кө зің е қ арамайсың ба? Алдымнан жү гіріп шық қ аны несі –деп екіншісі ақ талып жатыр. Мен жерде отырмын ботадай боздап.

- Ауруханағ а апарсаң даршы! – деген ә жейдің дауысы шық ты.

- Жасыл жанып тұ рғ ан негізі – деп, жұ рт ө зің ше талқ ыласып жатыр.

- Қ ызым, бә рі дұ рыс па? Еш жерін ауырып тұ рғ ан жоқ па? –деді, қ олын арқ ама қ ойып, мені жұ батпақ шы болғ ан ә жей.

- И-ия-я – деп, ің кілдеп зорғ а жауап бердім. – Ауруханағ а бармаймын.

Ана екуі жұ рттың қ арасынан қ орқ ып қ алғ ан сияқ ты.

- Тұ р – деп, мені тұ рғ ызбақ шы болды. Пальтомның қ ысылып қ алғ анын кө ріп, одан сайын қ аттырақ жылап жібердім.

- Еш жақ қ а бармаймын. Менімен бә рі дұ рыс – деп, ә жейді ұ стап, орнымнан тұ рдым.

Ана екеуі кө ліктеріне отырды да тайып тұ рды. Ә жей мені жетектеп, жолдың шетіне шық қ ан соң, сондағ ы куә герлердің біреуі:

- Кө ліктің номерін біреу жазып алды ма? – деп сұ рады.

- Ұ ятсыздар, полицияғ а хабарласу керек қ ой – десті, біреулер.

Басымды тө мен салбыратып келе жатырмын. Ө з ө зіме ә лі келер емеспін.

- Он секунд қ алғ анда кім жү гіреді? – деп, ә жей мағ ан ақ ылың айта бастады.

- Жасыл жанып тұ рғ ан еді.

- Бастысы аман қ алдың, болды жылама – деді де, бейтаныс ә же ө з

жолымен кете берді. Жол жиегінде болғ ан оқ иғ аны ойлап келе жаттым. Жиыннан шық қ андағ ы кө ң іл кү йім мен қ азіргі кү йім екі бө лек. Аяғ ымды ұ стап ұ стап қ оямын, бә рі дін аман.

- Аяғ ымнан айырылып қ алсам не болар еді? – деп, неше тү рлі ойлар маза бермеді. – Мейлі мені қ ойшы, ата-анама не дейтін ем.

Болмағ ан нә рсеге бола қ айғ ы жеп, сендерді ойлап жылап жү рмін. Сендерге айтсам, мазаларың да аламын деп ойладым.

- Ө тіп кеткен нә рсеге бола, уайымдатып не қ ыламын – дедім де, кө з жасымды сү ртіп, ө зімді ретке келтірдім.

Жатақ ханағ а жақ ындап қ алдым. Бө лмеде қ ыздар бар еді. Ө з ө зіме келгенше біраз жү ре тұ райын деп, сыртта тұ рдым. Ана, сен осы сә тте хабарласқ ан едің. Мен телефонды алмадым. Сенің дауысың ды естіп, жылап жіберетініме сенімді едім. Артынан Елнұ ра хабарласты. Жан досымның осы сә тте хабарласқ аны, мағ ан ү лкен демеу болды. Досымның да уайымдағ анын қ алағ ан жоқ пын, бірақ оғ ан мұ қ таж болып тұ рды. Хал-жағ дай сұ расып болғ ан соң, кө з жасыма ерік бере алмадым. Бір адамның жылы сө зіне зә ру болдым. Досыма болғ ан жағ дайды айтып бердім. Ол мені ұ рысып та, жұ батып та алды. Ө зімді жең іл сезініп қ алдым.

Жатаханағ а кірдім. Бө лмеге кірмес бұ рын, айнағ а қ арадым. Байғ ұ с-ау кө зімнен кө з қ алмапты. Бетім қ ызарып, кө зім ісіп кетіпті. Арасында ің кілдеп ә лі тұ рмын. Далада біраз жү ріп тоң ып қ алдым. Бө лмеген кіріп, жатамын да қ аламын деп ойлағ ан едім. Бө лмемдегі Қ ұ дай бере салғ ан қ ыздарымда байқ ап қ ойды. Олар мені жұ батып ә лек. Аяғ ым біраз кү нге ауырып жү рді. Соқ қ ы тиген жерім кө геріп кеткен. Қ азір шауып жү рмін.

Сол оқ иғ адан кейін, кө ше тә ртібін менен жақ сы сақ тайтын адам болмағ ан шығ ар. Тоқ тап тұ рғ ан кө ліктерден кө зімді алмай ө темін. Жү ріп кетпеулерің е кім кепіл. Олар мағ ан, мағ ан қ арай жү гіріп келе жатқ ан, темір астындағ ы қ асқ ырлар сияқ ты кө рінді. Қ ұ дай ау, адамның ойы қ алай-қ алай ө зі. Кө ліктерге деген фобиям пайда болды.

Қ азір, бә рі қ алды. Кө ше тә ртібін сақ таушылардың тізімінен ара-арасынды шығ ып жатамын. Бірақ ө ткеннен сабақ алдым. Кө шедегі кө ліктерге аса мұ қ ият боламын. Осы кү нге мың да бір шү кіршілік етемін. Ана сен мағ ан кө лікке қ атысты оқ иғ анды айтып бергенде сен ү шін жылап алғ ан едім. Сіз:

- Кө лікке енді отырып жатыр едім, жү ріп кетті. Бір аяғ ым кө лікте, бір аяғ ым жерде қ алды. Кө лік мені бір аяғ ыммен сү йреп кетті – деп, аяғ ың ыздың ауырып қ алғ анын айттың ыз. – Аяғ ым ауырып қ алды.

- Туу, мама. Абай болмайсыз ба? – деп, ө зіме қ арамай ә ң гіме айтып

тастадым. Сіз ү шін қ атты қ орық тым.

Ә ке, сіздің де кө лікке қ атысты жағ дайың ызды ел жұ рттан білдім. Менен жасырып жү ргендерің ізге жол болсын. Сен Алматыдан кө лік алып келгенде қ атты қ уынғ ан едім. Анамды тү нде жұ мыстан алып келетінің еде қ атты қ уанып жү рдім. Сіздермен сө йлескен сайын ә кемнің кө лігін сұ раушы едім.

- Ия, жү ріп тұ р ғ ой – деп, қ ысқ а жауап беретін едің іздер.

Бір кү ні Шолпан ә пкем* хабарласты. Кө птен бері сө йлеспеген ә пкемнің қ оң ырауына қ уана-қ уана жауап бердім.

- Қ ызым, уайымдама, бә р жақ сы – деп мені жұ батып жатыр. – Ә кең мен бә рі дұ рыс.

Машинағ а қ атысты бірдең е айтты. Сө здің тө ркінің тү сінбедім. Мұ ң ы сезген ә пкем:

- Сағ ан айтпағ ан екен ғ ой. Уайымдамасың деп жасырғ ан болар – депмені жұ батты.

Анама хабарласып бә рін білдім. Болғ анына бірнеше кү н ө тіпті. Ал мен сендерден кү ніге кө лік жайлы сұ раушы едім. Жандарына тыныштық бермеппін ғ ой. Болғ ан нә рсені қ айта қ айта естерің е тү сіріппін. Ә ке, сен ү шін қ атты қ орық тым. Сенің қ асына бә рін тастап ұ шып барғ ым келді. Мына жақ та қ ызың тағ дырғ а налып жү р. Ө зіммен ө зім, ө тіп кеткен іске бола.

Қ асымда жү рген достарымның ата-анасынан айырылып жатқ андарың кө ргенде, сендерді есіме алып қ атты уайымдаймын. Адам болғ ан соң басына сансыз ойлар келеді екен. Бізге ү немі «Абай болың дар! Кө здерің е қ арап жү рің дер» - деп айтуларың бекер емес екен. Қ ұ лап немесе жарақ ат алсақ, неге ұ рысады деуші едім. Оны да тү сіндім. Бә рі біздің қ амымыз ү шін. Сіздерге алғ ысым шексіз. Алайда біздер ү шін уайымдағ андарың ызды қ аламаймын. Уайымның тү бі жоқ. Батасын да кетесің. Біз ү шін денсаулық тарың ызғ а зиян келтіріп алмасаң ыздар екен. Ана, ә ке! Екеуің бізді уайымдайтындарың ды білемін. Ә ке, сен ү нсіз уайымдайсың. Ана, сен отырарғ а жер таппай кетесін. Артынан қ ысымдарың кө теріліп не тү сіп жатады. Жасым отызғ а келсе де, сіздер ү шін бала болып қ алатынымды білемін. Бірақ, біздің ө з басымыз бар. Ө з істеген тірлігімізге ө зіміз жауап бере аламыз. Сіздер біз ү шін онсыз да бә рін қ ұ рбаң еттің іздер. Ендігі денсаулық тарың ыз мен ойларың ызды ө здерің ізге бө лің іздер. Ә кешім, ө ткен кү н ө тті де кетті. Қ аншама ойласаң да, қ айтып келмейтінін тү сіндім. Жиырмағ а келіп мені не білесін деп ойларсыздар. Алайда, осы жасымда менің де кө рген, білгендерім бар. Біз сіздердің немере кө ргендерің ізді, біздің жетістіктерімізді, қ уаныштарымызды бө ліскендерің ізді қ алаймыз. Тағ ыда кішкентай баланы қ ұ шақ тарың ызғ а алып, біз секілді тә рбие бергендерің ізді қ алаймын. Ана, ә ке! Денсаулық тарың ызғ а мә н берің іздер. Сіздерді санаторияларғ а баруғ а кө ндіре алмай ақ қ ойдым. «Бірінші балаларым» демей, ө здерің ді ойласаң дар игі еді. Сіздерді уайымдап, бағ ып-қ ағ атын біздің уақ ыт келе жатқ ан сияқ ты. Ә лі бірге жетер жетістіктерімізбен, кө терілетін биік шың дарымыз, кө ретін қ ызық тарымызда алда! Бә рі ө з уақ ытымен!

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒