Екінші бөлім. ӨМІР ДЕГЕН ҚЫЗЫҚ ҚОЙ.

Екінші бө лім

Ө МІР ДЕГЕН Қ ЫЗЫҚ Қ ОЙ...

«Ұ яда не кө рсең, ұ шқ анда соны ілерсің »

Бір кү ні ә ке, сен екеуміз ү йден шығ ып кеткенбіз. Қ ай жасымда екенің білмеймін. Кішкентай едім. Тү н ортасы ма, ә лде, кеш пе ә лсін-ә лсін есімде қ алыпты. Есімде тек сенің қ ызу болғ анын, мені жетектеп ү лкен қ ыр басына келгенбіз. Дала қ араң ғ ы. Аяғ ымызды тө мен салбыратып, алыстағ ы жарық тарғ а қ арап отырдық. Биік жар басында отырғ анымыз мені аландатпапты. Менің кө зіме бірден тү скен ол – жарық тар. Аспаннан жұ лдыздар ағ ылып жерге тү скендей. Олар домалақ, жарқ ырап, ойнақ тап кө здің жауын алатын. Біреуі сө ніп, біреуі қ озғ алып жататын. Біреулері қ озғ алыссыз жарығ ын шашып тұ р. Ол қ андай ә лем? Ү н тү нсіз ұ зақ сү йсініп отыруғ а болады. Жү регімді белгісіз сезім билеп алғ андай, кө здерімнің осындай кереметті кө ргеніне риза едім. Кеткенше қ арайлап, жарық тарды қ имадым. Сондай тамаша кө ріністі кө рсеткеніне алғ ысым шексіз, ә ке. Ол жақ мен ү шін басқ а ә лем секілді болатын. Ол жақ қ а бара алатыныма сенімсіз едім. Алайда тү н ортасында не істеп жү ргенім есімде жоқ. Сенімен еріп кете берген секілдімін. Ол жарық тар ойдан шығ арылғ ан дү ние емес. Олар бар. Оларды кө ргің із келсе, кешкі уақ ытта далағ а шық саң ыз жеткілікті. Кө рші ауылдардағ ы немесе жолдағ ы кө ліктердің жарығ ы болғ ан екен. Басқ а ә лем емес! Басқ а кішкентайлар секілді сұ рағ ым кө п болғ аны есімде жоқ. Кө п жағ дайда ө зіммен ө зім болатынмын. Бұ л менің есімде қ алғ ан алғ ашқ ы тү нгі саяқ атым болды, ә ке.

Уақ ыт зымырап барады. Қ ыз болайын дегенім бе, білмедім. Сенің заттарына қ ұ мар болғ анымды білемін, ана. Ә сіресе, қ ызғ ылт далаптарына, алқ алары мен ө кшесі биік етіктеріне қ ызығ атынмын. Сенің айнаның алдында боянып жатқ анынды бақ ылап тұ рушы едім. Ернің ді екі жақ қ а созып алып, далабынды ернінің бір басынан екінші басына дейін жү ргізіп шығ атынсың. Дә л солай ү стінгі ерніне де. Екі ернің бір-біріне тақ ап, алғ а, арқ та, оң ғ а, солғ а қ арай жылжытатынсың. Шамасы, барлығ ы аса мұ хияттылық тық ажет ететін секілді. Бір кө зің ді қ ысып қ ойып, қ абағ ына тү рлі тү сті бояуларды жағ асың. Содан екінші кө зің е де дә л солай жасайсың. Кө зің ді алғ а созып, кең ірек ашып тұ рып, кірпігінді ү ш-тө рт рет бояп қ оясын. Менің сурет салатын қ ара қ арандашым секілді қ арандашпен, қ асына сурет салғ андай, шеттерінен жү ргізетінсің. Қ арандашпен боянуғ а да болатынын біліп таң данатынмын. Біраз уақ ыт айнаның алдында тұ рушы едің. Жұ п-жұ мсақ губканы алып, оны домалақ, ішінде ү гітілген майда, сү тті шә й тү стес қ оқ ымдарғ а басып-басып бетіне былш-былш жағ асын. Сенің қ арандашынды сурет салуғ а пайдаланғ анымды білмегенін қ андай жақ сы болғ ан. Ә йтпесе, олардың қ ыз баласы ү шін қ аншалық ты қ ымбат дү ниелер екенін енді тү сіндім. Шашын тарап, қ олымен қ айырып-қ айырыпжібересің. Соң ында иісі жұ пар аң қ ығ ан су сабынды сеуіп қ оясың. Сен кеткен соң, ақ ырың бө лмене кіріп, заттарынатиісетінмін. Қ алдырып кеткен заттарың ды алып, сен жасағ андай айна алдында сыланып тұ рушы ем. Бірақ, мен жақ қ ан далап, сенікіндей ә демі, тү зу болмайтын. Тісім қ ызыл, ернімнің шеттеріде қ ып-қ ызыл. Ернімді қ олыммен сү рткенде, бетімде қ ып-қ ызыл болып шығ а келетін. Сенен ұ рыс естімес ү шін бә рін ө з орнына қ ойып кеттім. Боялғ ан ернімді кө ргенде ашуланатындарың ды біліп, қ олымның жетегімен сү рте салдым. Тек бұ л емес. Анашым, сенің биік аяқ киімдерің де мені тартатын. Оларды киіп алып, моделдер секілді ары-бері жү ретінмін. Сенің шашын есімді жиғ алы қ ысқ а болғ ан. Ал, менің шашым сү лгінің арқ асында ұ зын болатын. Ү йдегі ү лкен сү лгілерді алып, басыма парик секілді тағ ып алатынмын. Ары-бері жалбыратып, ө тірік шашыма сү йсінетін ем. Сенің шарфтарында менің париктерімнің бірі болатын.

Ү йдің ү лкен қ ызы болғ ан соң, сіздер мені барып кел, шауып келдерге жұ мсайтын едің іздер. Бір кү ні кө ршіден тұ з алып келуге жібергенде, мама, сенің биік аяқ киімінді киіп, ү стіме шарфтарынды жамылып аладым. Қ олымда ыдыс, тоқ -тоқ етіп, кө ршілерге кеттім. Кө шеде кім бар екен деп, басымды дарбазадан шығ ардым. Кө шенің бір басынан екінші басына дейін 180 градусқ а мойнымды бұ рдым. Ешкімнің жоқ екеніне куә болғ ан соң, кө ршілердің есігіне тоқ ылдап жү гірдім. Есіктері жабық екен. Дарбазаның есігін ашып алдым. Белімді бұ ралаң -бұ ралаң етіп, ішке қ арай кірдім. Бақ ыттан басым айналып, киінгеніме мә з едім. Кенет иттің ү рген дауысы шық ты. Қ ара, бойы аласа иттің мағ ан қ арай жү гіріп келе жатқ анын кө ріп абдырап қ алдым. Сорлы ит, мағ ан ә лі жеткенін қ арашы. Аяғ ымнан келіп, тістеп алды. Бірден шың ғ ырып жібердім. Итте менің даусыммен жармасып ү ріп жатыр. Тұ рғ ан жерімде жерге отыра салдым. Аузымнан сілекейім ағ ып, ең іреп жыладым. Байғ ұ с ит менің жылағ анымды кө ріп, қ орқ ым кеткен секілді. Ауырғ аны есімде қ алмапты. Мені кім жұ батқ ыны да, кім ү йге ертіп апарғ аныда есімде жоқ. Сенің етігіннің қ онышы ұ зын болғ ан. Сол етіктің арқ асында жарақ атым ауыр болмады деген шешімге келдім. Осы оқ иғ адан кейін болар, кө шедегі кү шіктен бастап, кә ртейген итке дейін қ орқ атыным.

Ауылда жаздың кештері тынышсыз ө ткен бе? Пах, шіркін! Кө шені бермей ойнаушы едік. Жұ рттың бә рі сыртта. Маң ырағ ан қ ойлар, мө ң іреген сыйырлар, ұ лығ ан иттермен қ орадағ ы тауық тардың дауыстары ү йлескен тамаша ә уен еді. Ү лкендер қ ұ рғ ан кү бір-кү бір ә ң гіме, қ ыбыр-жыбыр етіп кішкентайлар жү р. Тірліктің бә рі енді-енді басталып жатқ андай. Шуылдағ ан балалар болып топтасып алып неше тү рлі ойындар ойнайтынбыз. Барлық ойыншық тарымыз табиғ и еді. Сынып жатқ ан шифрларды жинап алып, жеті шелпек ойнайтынбыз. Жыртылып қ алғ ан колготкилерден ризинка жасап, секіруші едік. «Біреш, екеш, ү шеш, тө ртеш, бесеш, ..... » деген санауларымыз болатын. Кис-кис мяу-мяу деп, бір-бірімізді қ уалайтынбыз. Жү гіріп жү ріп қ ұ лап қ алсам, сіздерге ештең е айтпауды жө н кө ретінмін. Жылап-жылап алып, ауырғ аны басылғ анда ү йге кіремін. Сарай жақ та жатқ ан қ ызыл кірпішпен «мак» сызып ойнаймыз. Қ олымыз босағ ан кезде, ойнайтын адам іздеуші едік. Ә деттегідей, барлық ойындарда қ ыздарың ыз ү здік болғ ысы келетін. Ә р уақ ытта, ең қ ызығ ына келгенде, ү й жақ танана, сенің дауысын естілетін. «Рамазан! Айдана! » - деген айқ айың жер сілкінісін хабарлаушылардың дауысы секілді, бү кіл бала еститін. Бізге ү йге қ айтың дар деген сигнал келді. Демек, ү йге кіру керек. Қ имай-қ имай барлығ ымыз тарқ аймыз. Келесі кү ніде дә л осы оқ иғ а, бірақ, жалық тырғ ан емес. «Ананың кө ң ілі балада, баланың кө ң ілі далада» - деген тура айтылғ ан. Есіл дертіміз далағ а шығ ып, ойнап қ айту.

Кейбір кү ндері жоспарланбағ ан жағ даяттар болғ ан. Жаздың бір кеші. Не ойнап жатқ аным есімде жоқ. Біреу барлығ ымызды қ уалап жү рген. Ұ сталуғ а болмайтынын білемін. Кө зіме қ арамай жү гіріп жү ргенімде, алдымнан шайтанарба (велосипед) айдап келе жатқ ан ағ ай шығ а келді. Тоқ татқ ышын басып ү лгермедіме, болмаса мен алдына лезде шығ а келдім бе, белгісіз. Ә йтеуір, мені басып кеткенін білемін. Шайтан арбаның астында қ алып қ оямын деп ү ш ұ йық тасам тү сіме кірмеуші еді. Менің қ ойғ ан диагнозым бойынша басымның тө ң ірегіне зақ ым тиген сияқ ты. Сол кө зімнің ү стіндегі шрамның тарихы осымен байланысты деп шештім. Осы достарымның менің біртү рлі екенімді айтатыны қ ұ р емес екен. Кейде ө зімді де бү ртү рлі қ ыз екенмін деп қ аламын. Бә ріне кешіріммен қ арауғ а болады екен. Бастан кету оң ай ма? Жылдам болғ ан соң, жадымнан біраз дү ние ө шіп кетіпті. Сіздерде есіме салмапсыздар. Алайда, балалық шақ тың ең қ ызық ты сә ттері осылар еді. Сіздердің тү нге кө шеде жү руге болмайды деп айтқ андарың ыз жадымда. Тү нде кө шеде кө п жү рмеуімнің себебі де сол. Ә р уақ ытта ү йде отыруғ а тырысатынмын.

Ә ке, ана! Мен Шекер апамды жақ сы кө ремін. Жалпы, ә кемнің ә пкелерінің барлығ ын қ атты жақ сы кө ремін. Олар бізге ө з баласындай қ арайтын. Жан дү ниеміз ұ қ сас, ойымыз бір жерден шығ атын. Кө ң ілдерің де бір кірбің жоқ, шіркін. Ә пкелеріме ұ қ сайтынымды айтушы едің іздер. Ол кісілерге тартсам жаман болмаймын.

Емшектен шығ у ү шін, мені Шекер апамның ү йіне жібергенсіздер. Басқ а ә пкелеріме қ арағ анда, апамдарда кө п болатынмын. Апам тірлікке таза кісі, заттарының барлығ ы тап-тұ йнақ тай жиылып тұ ратын. Ү йіндегілердің қ амы ү шін, таң нан кешке дейін тірліктен бас алмайды. Қ азірде, бү кіл тірлікті апамның мойнына асып қ ойғ андай, апамның демалғ анын кө рмеймін. Ү немі асығ ыс. Сол апамның ауылдастары мені кіші Шекер деп атағ ан екен. Бұ л оқ иғ а менің есімде жоқ. Алайда, апамнан бірнеше рет естігенім бар. Апамның қ алпағ ы бар еді. Соны басымнан тастамай киеді екенмін. Тү рім апама ұ сқ ап кеткен соң, бә рі мені кіші Шекер деп атап кетсе керек. Апамдардың ө зінің ұ стап отырғ ан дү кендері ол кезде шағ ындау етін. Мені дү кеннен пияз алып келуге жұ мсағ ан. Ауру қ алсада, ә дет қ алмайды. Тағ ыда аузымды ашып, жан-жағ ыма қ арайлап бара жатырмын. Кө зіме қ арамағ аным соншалық, алдымда жатқ ан сиырдың дә у боғ ын байқ амаппын. Кө зім кө з бе, ә лде, без бе! Алдымдағ ы сасық тың ү стіне былш етіп, бетіммен қ ұ лаппын. Ә рине, соң ы жылаумен аяқ талды. Дә мі тіл ү йіреді екен деп айтпай-ақ қ ояйын. Есімде жоқ.

Ү йге қ айтар кү нді асығ а кү тетінмін. Сіздерге алып кетулерің ізді сұ райтын ем. Ертең қ айтасың десе, ертең гі кү ндерді сағ ат санап кү тіп жү ретінмін. Осындай бір ү йге қ айтар алдың да, мен қ ателік жасадым. Апамның сө ресінен бір тең гелік тиындардың бірнеше банкілерде жиналып тұ рғ анын кө ргенмін. Кішкентайларғ а бір тең гені ұ статып қ ойып, алдаушы едік. Балмұ здақ аласың, кә мпит аласың деп. Менде тура солай алданғ анмын. Банкідегі бір тең геліктерге сендерге қ аншама зат ә пере алатынымды ойладым. Алтын кө рсе, періште жолдан таяды. Банкіні ашып, уыс-уыс тең гелерді қ алтама салдым. Жү гіріп барып, тығ уғ а болатын кө рінбейтін жерлерді іздедім. Ең дұ рыс шешім нә скиге тығ у болды. Ол кездің ө зің де ақ басымнын қ атты істегеніне таң ғ аламын. Не керек, тиындарды нә скиге салып, оларды орап қ ойдым. Апам кө ре алмайтындай бір жерге тық тым. Сіздерге не ә перуге болады деп ойланып кеткенмін. Апам ұ рланғ ан тиындарды кө ріп қ ойғ ан сияқ ты. Болмаса, мен ү йге тиындармен барсам, сіздер қ айдан алдың деп ұ рсып бә ле болар деп, кү ртешенің қ алтасына салғ ан сияқ тымын. Кә рілік – қ уаныш емес. Кө п нә рсе ұ мыт болыпты. Мені жек кө ретіндей, менің нашар қ ылық тарымда болғ ан екен, ә ке, ана.

Мені сіздер ү йден шық пайды деп айтушы едің іздер. Сіздерден жасырғ ан оның бірнеше себебі бар. Менің, сыпайы тілмен айтқ анда, энурез ауруымен ауыратынымды білесіздер. Алайда, ө здерің із жиі бетімізге басушы едің іздер. Сол аурудың кесірінен, талай ұ рыс естідім. Апамның балалары, менің ағ аларым, мағ ан сол ү шін ашулы болғ ан. Біраз адамның жынына тидім. Біраз адам мені сол ү шін сө з қ ылды. Сол себепті бө тен ү йге қ онғ ым келмейтін. Жатар алдың да Алладан тү ннің тыныш болуын сұ раймын. Таң ертең шошып оянатын едім. Тағ ыда сө з естігім келмейтін.

Ағ аларым жап-жас жігіттер. Ондай жаста ү йде тыныш болғ анын қ алайсың. Мен сияқ ты кішкентайлардың ұ қ ыпсыздығ ы жынынды келтіреді. Қ ыс мезгілі сияқ ты. Мен таң ертең ерте тұ рып, сыртқ а шық қ анмын. Барлығ ы ұ йық тап жатқ ан секілді. Ү йдің артқ ы жағ ына барар жолда ү лкен, ағ аш есік бар ғ ой. Сол есікті апамдар ү немі жауып жү ретін. Ү йге қ айтар жолда, артымнан есікті қ ұ лттап кеттім. Ішке кіріп, жылы орныма жайғ астым. Сө йтсем, есіктің арғ ы жағ ында ағ ам қ алып қ ойыпты. Оның бар екенін байқ амадым. Сол ү шін ағ амнан біраз сө з естідім. Ол сө здер ә лі кү нге дейін есімде. Жанымды қ атты жаралағ аны бар. Ө зімеде сол керек. Бірақ, баланың назы деген бар екен. Бә рі кө ң ілінде қ алып қ ояды. Енді ол ү йге жоламайтын болдым. Бала болғ ан соң, тү сінбеуші едік. Біздің қ амымызды ойлап ұ рысса да, біз ү шін ұ рысқ ан адам жаман. Алайда, сендер одан сорақ ы сө здер айтсаң дарда, сендерге деген назым болмапты.

Нағ ашы ә пкелерімнің ү йінеде жібересің дер. Ол жақ тарғ а да баруды ұ натпайтынмын. Ү йдің тірлігінен қ ашып келсек, бізді мұ нда одан да кө п тірліктер кү тіп тұ ратын. Бізді қ онақ қ ұ рлы кө рмейтін, ә р нә рсеге жұ мсай беретін. Соғ ан налыйтын едім. Қ азір қ арасам, ө зімізге тиер пайдасы болыпты. Сіздер ү йреткендей ү лкендерге қ арсы болуғ а болмайды. Сол ү шін қ арсылық сыз бә рін жасаймын. Ол жақ танда безуге дайын ем. Ә пкелерім бізге мейірімділік танысқ ысы келгенімен, басқ алары бізге салқ ын қ араушы еді. Кейде ә рқ айсысның кө ң ілін аулаудан жалығ ып кетемің. Менің келгеніме, ә сіресе, жезделерім суық қ арайтын. Бала болсақ та, бә рін тү сінеміз. Кімнің сені жақ сы кө ретіні, кімнің жақ тырмай қ арайтыны, бә рі мә лім дү ние. Мендегі жасандылық нағ ашы жақ тан сияқ ты. Себебі, бә рі шеттерінен ә ртістер. Алайда, олардан ү йренгендерім болды, жиренгендерімде болды. Нағ ашы апамның аялы алақ анын сағ ынып жү рмін. Екі женін тү ріп алып, таң ертең мен самаурынғ а шә й қ ойып жү руші еді. Апамның соншама кү шті қ айдан алатынына таң ым бар. Зымырап жү ріп, бә рін жасап ү лгереді. Мама, сен анаң а тартыпсың. Бір орнында отыра алмайтын тынымсыз кемпір. Кетерімде жиғ ан тергенін салып беруші еді. «Ешкімге кө рсетпе, ө зің ал! » - деп, берген затың қ олыма қ атты қ ысып қ оятын. Апамнан ештең е алғ ым келмейтін. Кө ң ілінің ө зі мағ ан қ ымбат еді.

Мені марқ ұ м Тө лен атамның «Қ ара қ ыз» - деп еркелеткенін ұ мытпадым. Қ ара қ ыз болғ аныма намыстанбаймын, қ айта мә з болатынмын. Зиялы, кө зі ашық адам. Кішкентайлардың кө ң ілің табуды біледі. Ә ке, Тө ленді ағ аң мен ү немі мақ танушы ең. Оның сағ ан жасағ ан жақ сылық тарын айтып отырасың. Мен сондық тан ол кісіні ү лгі ететінмін. Ералхан атамды шежіре дейсің. Менде атама ұ қ сап, бү кіл тарихты біліп алғ ым келетін. Сендердің арқ аларың да туысқ андарыма деген сыйластығ ым пайда болды. Қ азір, мен барлық туыстарыма тү сінушілікпен қ араймын. Оларды сол мінез қ ылық тарымен қ абылдауғ а тырысамын. Олардың біз қ алағ андай адамдар болуы мү мкін емес екен. Қ азір, ауылдағ ы жең гелеріме ү лкен қ ұ рметпен қ араймын. Олардың шыдамдылығ ына, ең бекқ орлығ ына ризамын. Ағ аларымды силаймын. Ә пкелерімді ү лгі тұ тамын. Кішкентайлардың ұ қ ыпсыздылығ ы ү шін ұ рыспауғ а тырысамын. Кейде ү йде майда бала-шағ а қ аптап кеткен сә тте, ү йді басына кө теріп тастайды. Ашуына тигені сонша, айқ айлап бергім келетін. Ө зімнің бала болғ анымды ұ мытпадым. Мені де кішкентайымда неге жақ тырмағ анын тү сіндім. Мен оларғ а мейірімділік танытуғ а, бірнә рсе ү йретуге, болмаса ақ ыл айтуғ а тырысамын. Ұ рысып берсем, балалық назы қ алады ма деп қ орқ амын. Біздің ү йге жолағ ысы келмейме деп те қ орқ атынмын. Олардың есің де мейірімді ә пкесі болып қ алғ ым келеді.

Бір тү сінгенім, бала деген ақ паратты ү нсіз қ абылдаушы екен. Ү лкендердің іс-қ имылына қ арап, соларды қ айталап ө семіз. «Балаң ды тә рбиелемей ақ қ ой, ең алдымен ө зің ді тә рбиеле. Себебі балаң бә рібір сағ ан тұ қ сап ө седі» - бұ л сө здің мағ ынасы терең. Сіздерге қ арап, мен саясатты ү натпадым. Менің де талқ ылайтыным сол болды. Болмашы нә рсеге талай энергиямды қ ұ рттым. Кешкі асымыздың саясатты талқ ылаумен ө тетіні ұ намайды. Кешкі асты міндетті тү рде теледидар кө румен ө ткізетініміз, менің бір ә детім болғ ан. Қ азір, кешкі асымыздың «Бү гін мектепте қ андай қ ызық тар болды? кім немен айналысты? » - деген сұ рақ тармен басталғ анын қ алаймын. Теледидарды сө ндіріп қ ойып, жағ ымсыз жаң алық тарды емес, қ ызық ты оқ иғ аларды тың дағ анмыз дұ рыс шығ ар. Басымыз қ осылғ анда барлығ ымыз теледидарғ а ү ң ілмейікші. Мен сендердің балалық шақ тарың жайлы, біздің балалық шағ ымыз жайлы кө п біле бермеймін. Тіпті, сендердің қ алай танысқ андарың да аяғ ы жоқ оқ иғ а. Тағ ы да: «Ештен кеш жақ сы».

Мама, сағ ан жұ мыстағ ыларың ның тынымсыз қ оң ырау шалғ аны зығ ыр данымды қ айнататын. Ішімнен оларды бір-екі рет боқ тап алушы едім. Сізде «Бір демалғ анда, мыналарда бір қ анымды ішті ғ ой» - деп, ашуланасыз. Сө йтіп, бізге, қ оң ырауларғ а жауап беріп, сіздің жоқ деп немесе дү кенге кетіп қ алды, болмаса ұ йық тап жатыр деп ө тірік айтуымызды сұ райсыз. Ө тірік айтудың – жаман ә дет екенін де сіздерден естіп ө стім. Алайда, бізге солай айтуды сұ райтың дарың ғ а жол болсын. Бұ л, жаман ә детте менің бойымда қ алып қ ойыпты, бө лмеге біреу іздеп келсе, қ ыздарғ а жоқ дей салың даршы деп отырамын.

Сіздердің кейбір туыстарымызды дастархан басында ә ң гіме қ ылғ андарың ыз мағ ан ұ най бермейтін. Кейде сол ү шін бір-бірің ізбен ұ рысып қ аласыздар. Сіздерде тірлігі жоқ адам ү шін ү йде шу кө телінгенде, мен сіздерге ашуланатынмын. Алма алма ағ ашынан алысқ а қ ұ ламайды. Менде қ ыздармен басым қ осылғ ан кезде, талай адамның қ ұ лағ ын шулатушы едім. Қ ыздар - ә ң гімеге ө те жақ ын халық екен. Ө секті жаны сү йетін адам болғ ан емеспін, бірақ, біреулерді талқ ығ а салғ аным бар. Ә ке, анамды ө секке жоқ тығ ы ү шін жақ сы кө ретінің ізді айтып едің із. Сіздің осы сө здерің ізден кейін, аузымнан шығ атын сө здерімді аң дып жү рмін. Рахмет, ә ке, ана! Біреудің обалына қ алмай, уақ ытымды бос ә ң гімелермен ө ткізбеуді ү йреткендеріне.

Кітапты, кішкентай бү лдіршінді тә рбиелеп отырғ ан адамдардың оқ уы ә бден мү мкін. Оларғ а: «Кішкентайлардың ә ке-шешесін тү сінуі қ ажетті емес, ата-ана оларды жақ сы тү сінуі қ ажет. Себебі, бү лдіршіндер ересек болудың не екенін білмейді. Ал, сендер, кішкентай болғ ансың дар, балалық шақ тың не екенін білесің дер» - деп, айтқ ым келеді.

Ө ткен кү нге оралуымыздың себебі ә ртү рлі. Жанымызды жегідей жесе де, ойлауды тоқ татпаймыз. Ө зің нің қ ателіктерге бас ұ рғ андағ ы, оларғ а ө кінгендегі сезімінді ұ мытпа – деген сө зді бір жерден оқ ығ ан болатынмын. Себебі, олардың енді қ айталанғ анын қ аламайсын. Алайда, оларды ойлап, жанынды жегідей жегеннен не пайда табасың. Мама, сіз ү немі жағ ымды ойлайсыз. Сіздің ө ткен кү нді ойлап, қ иналғ аның ызды кө рмеппін. Ө з-ө зің ізбен бірденені талқ ылап, сө йлесіп жү ретінің із бар. Кейде сізге тү сінбей қ арайтынмын. Қ ұ дайғ а шү кір, менде ә зірге бойымда ондай мінезім жоқ. ) Сіздің жайдары жү зің із есімде кө бірек қ алыпты. Алайда, ә ке, сен бү гінгі кү нмен ө мір сү ру қ ажет екенін жиі естен шығ арасың. Ә ке, ө ткеннен сабақ алдың, жетер. Сенің қ иналып жү ргенінді кө ріп, бауыр етім езіліп кетеді. Соншама ө ткенің ді ойласаң, кө з жасың а ерік бере алмайтынына не себеп екен? Сенің жылағ аның ды кө здерім кө ргісі келмейтін. Сенің басына кіріп, жаның ды ауыртатын естеліктерді суырып алғ ым келеді. Сенің жұ мсақ жү регіне қ алай ғ ана сызат тү сті екен? Ө ткен кү н ө тті, ә ке. Ескі жараның аузың тырмап қ айтесің. Сенің алда кө рер қ ызығ ын кө п. Сондық тан, оларды жадыннан ө шеріп таста. Сырың мен бө ліссең жақ сы болар еді, ә ке. Жең ілдеп қ алатының а сенімдімін. Сенің осы мінезін менің бойымда бар. Сенен ү нсіз, кө з жасың ешкімге кө рсетпей жылайтынды ү йреніппін. Бірақ, ө ткенімді ойлап жылайтын сә ттерім ұ мыт болып жатыр. Тіпті соң ғ ы рет ө зімді жазғ ырып, жылағ аным есімде жоқ. Істеген істеріме ө кінбейтін болдым. Ә й, қ ойшы соны деп жү ре беремін.

Ә ке, сіз осы мағ ан қ атал болып кө рінетінсіз. Ә сіресе, қ ызу кезің де сенен қ атты қ орқ атын едім. Анаммен ұ рысып жатқ ан қ атты дауысың ды естіген кезде, кө рпенің астына тығ ылып, шық қ ым келмейтін. Ү рейге толы кө здерімнен тамшылап жас ағ атын еді. Мен сендердің не ү шін ұ рысып жатқ андарынды білмейтін ем. Ұ рыс соң ында анам жылап отырушы еді. Анамның ойбайлап жылағ ан дауысы жаныма қ атты бататын. Ажырасамыз деп айқ ай салатын. Бұ л да ө ткеннен бір естелік. Менің ашуланғ анымның сағ ан ұ қ сайтынын байқ адым. Тыныш жү реміз, бірақ біреу жынымызғ а тисе, аямаймыз. Анам айтқ андай, ашуымыз қ атты.

Қ азір, бә ріміз ересек адамдармыз. Сіздер ол уақ ытта жас, ө мірге мас едің іздер. Қ азір, бә рі басқ аша. Анам екеуін кө п ұ рыса бермейсің дер. Араларың да сыйластық пайда болғ ан, бір-біріне сезімдерің ді ашық білдіріп отырасың дар, еркелетіп қ оясың дар. Кейде бір-бірің ді бізге мақ тап, сағ ынғ андарың ды айтасың дар. Екеуіне сол сә тте қ ызығ а қ араймын. Жұ бы жарасқ ан не деген бақ ытты жансың дар! Ө тініш, араларың дағ ы татулық пен махаббаттың ара жігі ү зілмесің ші. Ә ке, анамның кө з жасы тө гілмесің ші. Ана, ә кемнің жү йкесі жұ қ армасың шы. Қ азір екеуің ізге қ арап сү йсінем. Лә йім, солай жалғ аса берсін. Сіздердің бақ ытты сә ттерің ізге қ арап, менің де осындай отбасымның юолғ анын қ алар едім. Ә ке, мен болашақ жарымның сағ ан ұ қ сас жан болғ анын қ алаймын. Енбекқ ор, адал, шыдамды, бауырмашыл...

Бір кү ні темекімен таныстым. Ә ке, сенің есінде бар ма, білмеймін. Сен шылымынды шегіп болғ ан соң, таяқ шаның біраз бө лігі қ алып қ ойғ ан еді. Мағ ан темекіні тастауды бұ йырдың. Мен оның ә лі сө нбей қ ызып тұ рғ анын кө ргенде, басыма бір арам ой келді. Темекені неге шегеді деген сұ рақ басымнан кетпеді. Тү сінгің келсе шегіп кө ру керек дедім де, тың шылар секілді жан-жағ ыма қ арайлап, ү йдің бір бұ рышына бардым. Айналамда ешкім жоқ екенін тағ ыда тексеріп алғ ан соң, жерге жайғ астым. Образғ а кіріп, кө шедегі бұ зақ ы балалар секілді бір кө зімді қ ысып алдым. екі аяғ ымды екі жақ қ а тіреп, екі саусағ ымның ортасына темекіні қ ыстырдым. Темекіні ерніме тақ ап, аузыма салып ү рлей бастадым. Тү тін шығ арып жатқ андай ернімді алғ а созып, сыртқ а қ арай ауа шығ ардым. Нағ ыз бұ зақ ылар секілді. Ә сері болмағ ан соң, ішке қ арай тарту керек шығ ар деп ойладым. Бұ л жолы қ ателеспеппін. ә шке қ арай тартқ анда, кө зіме кө к тү тін ү ймеледі. Кө зім жасауырап, демім тарылды. Бетім бозарып, жө телдімде қ алдым. Енді темекі атаулығ а жоламаспын деп шештім. Ештең е болмағ андай, ө зімді ретке келтірдім де, бө лмеге беттедім. Сендер білгенде оң бай таяқ жейтінімді білдім. Сондық тан ө зімнен басқ а ешкім білмеуі керек деп шештім. Сенің темекі шеккеніне қ алыпты қ араймын. Алайда, тастағ аның ды дұ рыс деп санайтынмын. Оның иісіне тітіркеніп кетемін. Кейде, оймен, темекіге қ анша ақ ша кетті екен деп, ақ шасын санап отыратынмын.

Зиянды заттарғ а қ ұ штар болғ ан кездерім болды. Бә рін сіздерге кө рсетпей жасайтынмын. Ә ке, менің шылым шегетінің ді кө ріп, менде шылым шеккім келді. Дегенмен, одан тү к шық пады. Мағ ан мү лдем ұ намады. Сә л болмағ анда кө к тү тінге қ ақ алып ө лер едім. Сенің шарап сатып алатынын бар еді. Соны кө ріп, менде дә мін татқ ым келіп тұ ратын. Қ ып-қ ызыл немесе ақ. Ыдысқ а сапырылып қ ұ йылғ ан дауысын айтсайшы. Бір рет қ ана болғ ан демес ө тірік айтқ аным. Мен сенің тоң азытқ ышта тұ рғ ан шарабына бірнеше рет тиісіп, дә мін татқ ан едім. Тоң азытқ ыштың есігін ашқ ан сайын, кө зіме бө телкедегі қ ып-қ ызыл шарап тү сетін. Ондай кезде, сенен асқ ан жү зден жү йрік, мың нан тұ лпар ешкім жоқ. Жү гіріп барып, қ олымдағ ы шыны ыдысқ а кішкене ғ ана қ ұ йып алатынмын. Сенен басқ а шараптың біреу ішіп жү ргенін байқ ап қ оймасың деп, аздан алып отырдым. Дә мі жағ ымды, алайда, кө п мө лшерін бірден ішсең, қ ышқ ыл болып кететін. Тә тті дә мін жоғ алтып алмас ү шін, аз-аздан ішетінмін. Кейде тоң азытқ ыштың аузын ашып тұ рып, бө телкені бірден кө тере салатын едім. Бұ л жә й ғ ой. Оның алдында одан сорақ ысың ішкенім тағ ы бар. Ол енді басқ а ә ң гіме. Ү стел ү стіндегі шыныда тұ рғ ан арақ ты су деп тартып жібергенмін. Шыны керек, дә мі деген... Енді айта алмаймын. Қ ышқ ыл, ащы, тілінді ойып жібереді. Аштылығ ы сонша екі кө зім еріксіз жұ мылып, жас ағ ып кетті. Аузым кү йіп, тілімді ойып жіберді. Артынан тә тті бірдең е жеп, ө зімді ә зер бастым. Оның қ асында шарабымның дә мі ә лдеқ айда жақ сырақ. Жұ рттар қ алай ішеді екен? Иісінің ө зі адамды тітіркендіріп жібереді. Аллағ а шү кір, бә рін қ ойдым. Бір ішсең, тастай алмайсың деуші еді жұ рттар. Қ айдам, мен баяғ ыда ақ тастап кеткемін.

Кейбір отырыстарда, қ олыма шарап немесе коньяк қ ұ йылғ ан ыдысты ұ сынып жатады. Мағ ан сенің іздер, ә ке, сенің шарабыннан басқ а ішімдіктің ешқ андай тү рін ішіп кө рмеппін. Ұ сынылғ ан ішімдіктер, ұ сынылумен қ алатын. Тіпті дә мін татып кө руді де ойламаймын. Махаббат пен жек кө рудің арасы бір ақ қ адам деген бар. Балалық шағ ымда мені ө зің еғ ашық қ ылғ ан шарабың ды, қ азір жаным сү ймейді.

Мама, сенің де бір тойдан “дайын” болып келгенінді кө ргенмін. Қ исалаң -қ исалаң етіп, аяғ ын жерді ә зер басып тұ рғ ан. Енді, сіз ішсең із, ө те кө ң ілді адам болып кетеді екенсіз. Ө зің ізбен ө зің із кү ле бересіз. Бізге қ арап: «Тыныш, ә келерің байқ ап қ оймасың! » - деп, ақ ырын сө йлеуші едің із. Егер, мен масайып қ алсам, сіз секілді кө ң ілді болатын сияқ тымын. Оны да уақ ыт кө рсетеді. Сіздер негізі анда-санда бір ішесіздер. Солай ма, ә ке? Ия, дә л солай. Ә р нә рсенің шегарасы, мө лшері болу керек. Қ уанышта ішкеннің айыбы жоқ. Қ азір білетінімдерімнің барлығ ын сіздерден ү йрендім. Жиренгендерімде бар. Сіздер біз ү шін талай қ ұ рьандық тарғ а бардың ыздар. Артымнан еріп келе жатқ ан екі періштенін менен ү лгі алатынын білемін. Олар ү шін ү лгілі ә пке болуғ а тырысамын. Мененде биік жетістіктерге жететініне сенемін. Тә рбиелеп отырғ ан ұ л-қ ыздарың ө з жолдарын тауып, сендерді ә рдайым қ уанта беретініне сенемін. Ә ке, ана! Біз жаман болып ө спейміз. Сендердің тә рбиелерің ді алғ ан адамның жаман болуы мү мкін емес! Сендер секілді адал, мейірімді, жақ сылардан, надан адамның тә рбиеленуіде қ ұ лақ қ а сыймайды. Сондық тан, біздің болашағ ымыз ү шін қ ам жемең іздер. Ұ қ самасаң, тумағ ыр деген. Сіздерге ұ қ самай қ айда барады дейсіздер? Аллағ а шү кір, балаларың ыз елге сыйлы, тә рбиелі, тура сіздер секілді.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒