Лекция 7. Мектепке дейінгі кезеңдегі баланың тұлғалық жас ерекшеліГІ

Мектеп жасына дейінгі баланың эмоциналдық ортасы. А. Р. Леонтьевтің жазбаларында мектепке дейінгі кезең «тұ лғ аның бастапқ ы қ алыптасу кезең і деп кө рсетілген. Дж осы шақ та негізгі тұ лғ алық механизмдер мен тү зілуледің қ алыптасуы жү реді. Бір – бірімен тығ ыз, байланысты эмоциналды жә не тү ртілік олталар дамып, ө зіндік сана қ алыптасады.

Мектепке дейінгі кезең ү шін эмонионалды салқ ынқ андылық, кү шті аффектілі реакциялардың болмауы мен себепсіз жағ дайлардағ ы шиеленістердің жоқ тығ ы тә н. Осы жаң а, салыстырманы тұ рақ ты, эмоциналдық кө ріністі бала кө ріністерінің динамкасы анық тайды. Образды кө ріністер динамикасы – ерте балалық шақ тағ ы аффектілі рең кідегі қ абылдау процестерімен салыстарғ ада ә лдеқ айда еркін жә не жұ мсақ.

Сонымен, эмоциналдық процестер ә лдеқ айда салқ ынқ анды болады. Дегенмен, баланың эмоциналдық ө мірінің интенсивтілігі кү рт тө мендемейді. Мектепке дейінгі баланың кү ні эмоциналды толы болатын соншалық, кешке таман ол шаршағ аннан ә бден қ алжырауы мү мкін.

А. В. Зопорожец эмоциналда таң ырқ ау механизмін суреттейді. Бұ л сипаттамада мінез – қ ұ лық тың жалпы қ ұ рылымандыи аффектінің функционалдық орын қ алай ө згеретіні кө рсетілген.

Ерте баланың шақ тағ ы бала мен мектепке дейінгі баланың мінез-қ ұ лық салыстарып кө рейік. Ү ш жасқ а дейін тек қ ана ө зіндік ә рекеттің салдары, оларды ересектердің бағ алауы, яғ ни баланы істеген ә рекеті ү шін мақ тауы немесе жазалауы басты рө л ойнайды. Оқ иғ алардың осы бір тізбегінде аффект соң ғ ы буын болады.

Эмоционалдық ортаның жас ерекшелікы кө рініс жоспарының қ алыптасуымен тікелей байланысты. Баланың образдың кө ріністері эмоциналдық сипатты иеленніп, оның бү кіл қ ызметі эмоциналды бай болады. Мектепке дейінгі бала араласатын барлық іс-сурет салу, ойын тапсыру, қ ұ растыру, мектепке дайындық, ү й тірлігінде анағ а кө мектесу т. б. – айқ ын эмоционалдық болуғ а ин балуы керек, ә йтпесе қ ызмет орын алмайды немесе тез жойылады. Бала ө зіне ұ намайтын нә рсені істеуге қ абілетсіз.

Мектепке дейінгі баланың тү рткілік. Бұ л кезең де қ алыптасатын ең мағ ызы тұ лғ алық механизм тү рткілердің бағ ыныштылығ ы болып саналады. Ол мектепке дейінгі кезең нің басында пайда болып, біртіндеп дамиды. Баланың тү рткілік аясындағ ы осы ө згерістерге ә детте тұ лғ аның қ алыптаса бастауымен байланыстырады. Мектепке дейінгі баланың тү рткілері сан алуан кү ш пен мә нге ие. Баланың барлық тілектері ә р уақ ытта орындалады.

Мектепке дейінгі баланың ө здігін санасының. Ерте баланың шақ та баланың ө зіндік санасының тек қ айнар кө здерін ғ ана бақ ылауғ а болады. Ө зіндік сана мектепке дейінгі кезең нің соң ына таман интенсивті интеллектуалды жә не тұ лғ аық жас ерекшелік арқ асында қ алыптасады, ә детте бұ л қ ұ былыс мектепке бейінгі балалық кезең нің орталық тандырылғ ан жаң а тү зілімі болып есептеледі.

Ө зіндік бағ алау кезең нің екінші жартысында бастапқ ы таза эмоциналдық ө зіндік бағ а негізінде жә не басқ а біреудің мінезін рационалды бағ алау негізде пайда болады. Ә уелі бала басқ а балалардың, сосын ө зінің ә рекеттерін, моральдық қ асиеттері мен біліктерін бағ алауды ү йренеді.

Моральдық қ асиеттер жө нінде бала отбасында жә не қ ұ рдастар ұ жымына қ абылданғ ан нормаларғ а сә йкес ө з мінез-қ ұ лқ ы бойынша тұ жырымдайды. Баланың бағ алауы сол себептен кө бінесе сыртқ ы бағ алаумен сә йкес келеді. Практикалық біліктерді бағ алай отырып, 5 жасар бала ө з жетістіктерін ү немі асыра бағ алайды. 6 жас шамасында асыра бағ алау сақ талады, бірақ кезең де балалар ө здерін бұ рынғ ыдай ашық тү рде мақ тамайды. 7 жасқ а жақ ындағ анда кө пшілігінің біліктерін бағ алауғ а адекватты сипатқ а ие болалы.

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 111213 14 15 16 Следующая ⇒