3.«Қалмақ қырылған», «Аңырақай» шайқасы болған өңірлерді карта бойынша көрсет және жылдарын анықта.

3. «Қ алмақ қ ырылғ ан», «Аң ырақ ай» шайқ асы болғ ан ө ң ірлерді карта бойынша кө рсет жә не жылдарын анық та.

23-билет

1. Ә мір Темірдің басқ ыншылық жорық тарының зардаптары.

2. КСРО-ның ыдырауына ә сер еткен негізгі себептерді атаң ыз жә не Қ азақ стан Республикасының тә уелсіздік жариялауының тарихи маң ызын анық таң ыз.

3. Тә уелсіз Қ азақ стан Республикасымен шектесетін мемлекеттерді карта бойынша кө рсетің із.

Жауаптары:

1. Ә мір Темірдің басқ ыншылық жорық тарының зардаптары.

Ә мір Темір 1336-1405 жылдар аралығ ында ө мір сү рген. 1370-1405 жылдары Мә уереннахрда билік еткен. Ә мір Темір Алтын Орданы басып алудан бұ рын Ақ Орданы ә лсіретуді кө здеді. Тоқ тамысты пайдаланып, оғ ан ә скер беріп, Ақ Ордадағ ы билікті алуғ а аттандырады. Ақ Орда хандары жең іліс тапқ ан соң, Ә мір Темір Тоқ тамысты Сауранда тақ қ а отырғ ызды. 1380 жылдан бастап Тоқ тамыс Алтын Орданың кө птеген жерлерін – Сарайды, Қ ажы-Тарханды, Қ ырымды, Мамай Ордасын басып алды. Тоқ тамыс енді Алтын Орда мен Ақ Орданың бұ рынғ ы қ уатын қ айта қ алпына келтіруді ойлап, Ә мір Темірге тә уелділіктен бас тартады. Алтын Орда Темір мен Тоқ тамыс арасындағ ы ұ рыс алаң ына айналды. 1391 жылы Ә мір Темір Қ ұ ндызша деген жерде Тоқ тамыс ә скерін қ ирата жең еді. 1395 жылғ ы шайқ ас Кавказ тауының солтү стігіндегі Терек ө зенінің жағ асында ө теді. Бұ л жолы Тоқ тамыс кү йрей жең іледі. Тоқ тамысты жең геннен кейін Ә мір Темір ә скері Еділ бойына, Сарай-Беркеге дейін жетіп, шабуылдады.

Ә мір Темірдің шабуылдары Алтын Орда экономикасына ұ зақ жылдар бойы оң алмастай нұ сқ ан келтірді. Ә мір Темір Моғ олстанғ а 1371 жылдан 1390 жылғ а дейін он шақ ты рет жорық жасағ ан. Ақ Орда мен Моғ олстан билеушілері Ә мір Темірге жеке-дара қ арсы тұ ра алмайтындарын байқ ады. Олар 1380 жылдың аяғ ында одақ қ ұ руғ а ә рекет жасады. Одақ тың қ ұ рылып жатқ анын білген Ә мір Темір 1384-1391 жылдары Алтын Орда мен Моғ ол жеріне бірнеше рет жорық жасағ ан. 1390 жылдардағ ы жорық тардан кейін Моғ олстан Темірге толық тә уелділікке тү сті. Оның шапқ ыншылық жорық тарының ауыр зардаптары болғ ан. Қ азақ жерінің экономикасының, мә дениетінің дамуына кө п зардабын тигізді. Шапқ ыншылық тың салдарынан бір жұ рттың халық болып қ алыптасу жү йесі бұ зылды. птары

2. КСРОның ыдырауына ә сер еткен негізгі себептерді анық та жә не Қ Р тә уелсіздік жариялануының тарихи маң ызын талда. КСРО сияқ ты жер шарының алтыдан бір бө лігін алып жатқ ан империяның кү йреп, тарих сахнасынан кетуі — ХХ ғ асыр соң ындағ ы ә лем халық тары тарихының басты оқ иғ асы болды. КСРО-ның кү йреуі, тек сол мемлекетті мекендеген халық тар тағ дырына ғ ана емес, жалпы ә лемдік даму ү рдісіне де елеулі ық пал етті. Ә лем “социалистік” жә не “капиталистік” деп аталғ ан жү йелер арасындағ ы бә секелестік пен текетірестен қ ұ тылып, халық тар мен мемлекеттер қ атынасының жаң а кезең іне аяқ басты. Тә уелсіз Қ азақ стан мемлекетінің пайда болып, қ алыптасуы да сол империяның кү йреуімен тікелей байланысты. Сондық тан КСРО-ның кү йреу тарихы, оның себептері мен салдары біздер ү шін де ө зекті мә селелердің бірі болып табылыды. Келешекте бұ л мә селенің, тарихымыздың тү йінді проблемаласы ретінде, арнайы да кешенді зерттелері кү мә нсіз. Тә уелсіздігіміздің объективті алғ ышарттарының маң ызды факторларының бірі ретінде, КСРО-ның кү йреу себептерін талдауда Қ азақ станның тұ ң ғ ыш Президенті Н. Ә. Назарбаев ең бектерінің дерек кө здері ретінде алар орны ерекше. 1980 жылдан Қ азақ стан Компартиясы Орталық Комитетінің хатшысы, 1984 жылдан республика Министрлер Кең есінің тө рағ асы болып жұ мыс істеген, 1989 жылдың маусымында Қ азақ стан коммунистік партиясының Орталық комитетінің бірінші хатшысы, 1990 жылдың 24 сә уірінде Қ азақ стан Президенті болып сайланғ ан Н. Назарбаевқ а қ ызмет жағ дайына байланысты КСРО-ның кү йреу процесін іштей бақ ылап, КСРО-ның кү йреуін тездеткен Мә скеулік басшылардың тақ ү шін таластарының куә гері болуына тура келді. Ол туралы Н. Назарбаевтың ө зі: “Ө зімнің қ ызмет жағ дайыма орай осы жылдардың барлығ ында да, ә рдайым оқ иғ алардың қ алың ортасында жү ріп, оларды талдауғ а жә не салыстыруғ а, қ ортындылар жасауғ а, шешімдер қ абылдауғ а тура келгендіктен де, ө зімнің жеке пікірімді айтуғ а барып отырмын”- деп жазды [114, 219 б. ].

Бұ л жерде ерекше кө ң іл аударатын нә рсе, ол Н. Назарбаевтың “ө зінің жеке пікірін айтуғ а бару” себебі Одақ ты жаң арту арқ ылы сақ тап қ алу болғ андығ ы. Оның ө з кітабында: “Шындық тың бетіне қ аймық пай тура қ арайтын кездің келгеніне кө п болды… Бізге керегі – қ оғ амдағ ы кү штердің басын қ осып, біріктіру, мұ ны қ ұ рғ ақ ұ ран деуге тіпті де болмайды. Бә рімізді біріктіре алатын қ уатты кү ш ретінде дағ дарысты жағ дайдан шығ у, адамдардың аман – саулығ ы, республикалардың гү лденуі, ұ лы Одағ ымыздың жаң аруы мен нығ айуы сияқ ты ортақ мақ саттарымыз кү шті қ ызмет ете алады”- деп жазуы [114, 246-247 бб. ], соның айқ ын дә лелі.

⇐ Предыдущая 19 20 21 22 232425 26 27 28 Следующая ⇒