2.Жартылай көшпелі және отырықшы мәдениеттердің өзара әсеріне талдау жасаңыз.

Кө шпелілер мен отырық шылар арасындағ ы байланыс мә селесі тарих ғ ылымында ә р тү рлі пікірлер туғ ызып отыр. Біраз зерттеушілер кө шпелілер мен отырық шылар қ арым-қ атынасын олардың арасындағ ы қ ырғ и қ абақ қ ақ тығ ыстар, соғ ыстар, жаулап алу ә рекеттерімен байланыстырады. Бұ л ретте кө шпелілер белсенді рө л атқ арды деп есептейді. Енді бір топ зерттеушілер бұ л қ арым-қ атынастағ ы кө шпелілердің орнын тө мендетіп кө рсетуге тарысады. " Кө шпелілер отырық шылардың мө дени жетістіктерін қ иратушылар, не болмаса ө здеріне қ абылдап алушылар болды" деген пікірлер де жиі кездеседі. Кө шпелі жә не отырық шы жұ рттардың арасындағ ы қ атынас ә р заманда, ә р тү рлі аймақ та ә рқ алай болды. Олардың карым-қ атынасында кактығ ыс, соғ ыстармен қ атар бейбіт сабақ тастық, шаруашылық, сауда, мә дени ө зара ә серлер аз болғ ан жоқ. Мал ө німдеріне мамандандырылғ ан кө шпелі экономика егіншілік ө німдерін, қ олө нер бұ йымдарын отырық шылардан алса, отырық шылар мал ө німдерін, кейбір қ олө нер заттарын, қ олө нерге қ ажетті шикізаттарды кө шпелілерден алып отырды. Мұ ндай сауда, айырбас қ атынастары, ә сіресе отырық шы халық тар мен кө шпелі елдер кө ршілес орналасқ ан шекаралық, аймақ тарда пә рменді тү рде іске асып отырды.

Отырық шы елдерге жылқ ы малы, оны мініске, жегуге ү йрету кө шпелі малшы тайпалардан келді. Атты ә скер дә стү рі, садақ тың тү рлері, қ ылыш, ат ә бзелдері де кө шпелілерден келген. Мысалы, VI ғ асырда тү ркі тайпалары пайдаланғ ан темір ү зең гілі ертоқ ым келесі ғ асырларда бү кіл Еуропағ а таралды. Отырық шы елдер кө шпелілердің қ ару-жарағ ына, киіміне еліктеді. Мысалы, VII—VIII ғ асырлардағ ы тү ркілердің кісе белдіктері Қ ытайдан Иракқ а дейінгі аралық та пайдаланылғ ан. Таң ә улеті кезіндегі Қ ытайда кө шпелілердің киімі кең таралды, Еуропада орыс, поляк, венгр ақ сү йектері киім киісінде, шаш қ оюында кө шпелілер ү лгісіне еліктеді. Кө шпелілерде б. з. д. 1-мың жылдық та пайда болғ ан ө нердегі " аң стилі" Қ ытайдан Дунайғ а дейінгі аралық тағ ы отырық шы елдерге де кең таралды.

Кө шпелілердің ө зіндік саяси мә дениеті болды. Олар ел басқ арушыларын ерекше қ асиетті адам, Тә ң ірдің жердегі ө кілі деп тү сінді, ерекше басқ ару жү йесі, империялық қ ызмет шендері, рә міздері, ел басқ арудағ ы ерекше мұ рагерлік дә стү рі болды. Осы мемлекеттік басқ ару тә ртібін кө шпелілер кейбір жаулап алғ ан отырық шы елдердің саяси жү йесіне орнық тырып та отырды.

Кө шпелілер отырық шы халық тардың бір-бірімен мә дениет алмасуына, олардың бірінен екіншісіне мә дени ү дерістердің ауысуына себепші болды. Кө шпелілер миграциясы, олардың бір отырық шы елдерден кейін келесі бір отырық шы халық тарды жаулап алуы арқ ылы мә дени диффузия іске асып отырды.

Ерте орта ғ асырлар заманында кө шпелілер отырық шылармен тек қ ана соғ ысып қ ойғ ан жоқ, сонымен қ атар ө зара тығ ыз бейбіт байланыста болды. Кө шпелілер отырық шы елдер шеберлеріне ө здеріне қ ажетті қ ұ рал-сайман, жабдық тарғ а тапсырыс жасаумен қ атар оларды кажетті шикізатпен қ амтамасыз етіп отырды. Сонымен бірге кө шпелілер отырық шылардан тү рлі қ олө нер тү рін ү йренді.

⇐ Предыдущая 21 22 23 24 252627 28 29 30 Следующая ⇒