3.Қазақстанда тың игеру жүргізілген облыстарды карта бойынша көрсет.

⇐ ПредыдущаяСтр 27 из 35Следующая ⇒

3. Қ азақ станда тың игеру жү ргізілген облыстарды карта бойынша кө рсет.

25-билет.

1. Ү йсіндер жайлы жазба деректер

2. Қ азақ стан тарихының ә лемдік тарихтың қ ұ рамдас бө лігі екенін нақ ты мысалдармен дә лелдең із.

3. Тү рік қ ағ анатының орналасқ ан аумағ ын карта бойынша кө рсетің із.

Жауаптары:

1. Ү йсіндер жайлы жазба деректер

Ү йсіндер туралы жазба деректі қ ытайлар қ алдырды. Б. д. д. 2 ғ асырда Жетісуғ а Чжан Цянь бастапан елші келді. Ол кө птеген мә ліметтер ә келді. Ү йсіндер туралы (усунь-го) «уйсін мемлекеті» деп айтты. Мемлекетте 630 мың адам, 188 мың ә скер барын да кө рсетті. Ү йсін патшасы гуньмо деп аталды. Мық ты ел болғ ан. Орталық Азия аумағ ындағ ы ертедегі алғ ашқ ы таптық бірлестіктердің бірі. Егер VIII ғ асырдағ ы жазушылардың Бесбалық ты «Ү йсін князінің шекарасы» деп атайтынын ескерсек, ү йсіндердің шығ ыс шегі бір кездерде Бесбалық ауданы арқ ылы ө ткен деген қ орытынды жасау керек. Ү йсіндер иеліктерінің шекарасы батысында Шу жә не Талас ө зендерінің бойымен ө ткен. Қ аратаудың шығ ыс беткейлеріне дейін созылып жатса керек. Ү йсіндер иеліктерінің орталығ ы — Іле аң ғ ары, дегенмен олардың ордасы — «Қ ызыл Аң ғ ар қ аласы» Ыстық кө л мен Іле ө зенінің оң тү стік жағ алауы аралығ ында орналасты. Чжан Цянның (б. з. б. II г. ) хабарлауына қ арағ анда, ү йсіндердін «бұ рын» мекендеген жері шығ ыстағ ы алыс бір жерде болғ ан, мұ ның шындық ка жанаспайтыны анық.

«Ү йсін» терминінің мағ ынасы осы кезге дейін анық талмай отыр. Ол қ ытайдың иероглифтік жазбаларынан ғ ана мә лім, оның қ азіргі айтылуы қ азақ этнонимдерінің бірі — ұ лы жү з қ азақ тарының басты этникалық компоненті болып табылатын тайпаның ө зін атайтынындай «ү йсін» сө зіне сә йкес келеді. Бірқ атар зерттеушілер бұ л транскрипцияны Орта Азия тарихынан мә лім асиан этнонимі деп білуге бейім. Алайда соң ғ ы зерттеулерде асиан термині ятии этнонимінің диалектілік нұ скалары- ның бірі болуы мү мкін деген басқ аша тү сініктеме айтылады, ал оның транс- крипциясының дә стү рлі ертедегі кытайша тү рі казіргі қ ытай тілінде айтылатын (юечжи) иероглифтері болғ ан.

Ү йсін терминінің транскрипциясын тү сіндірудің тағ ы бір нұ сқ асы бар. Қ азір ү йсіен деп айтылатын екі иероглиф ертедегі қ ытай тілінде асман, яғ ни асман, «аспан» делініп айтылғ ан деп жорамалданады. Бұ л айтылғ андарды ү йсінн гуньмосына кү йеуге берілген қ ытай ханшасының хатындағ ы: «Менің ү йім мені... Аспан Еліне... кү йеуге берді» деген сездер растауы мү мкін. Бұ л тұ рғ ыдан алғ анда, «кө к тіреген таулар» дегенді білдіретін тянь-шань деген сө здің ө зі де жергілікті атаудың аудармасы сияқ ты екенін атап ө ту маң ызды.

Ү йсіндердің ертедегі этникалық -саяси тарихына байланысты оқ иғ алар жеткілікті зерттелмеген.

⇐ Предыдущая 22 23 24 25 262728 29 30 31 Следующая ⇒