46. Имам Матуридидің «Діни танымының қайнаркөзі екеу – әс-самъ және әл-ъақл» сөзін қалай түсінесіз?

45. Матуридидің Қ ұ ранды тә псірлеуде басшылық қ а алғ ан ең негізгі ә дісі қ андай жә не сол ә діске қ атысты қ андай ғ ылыми зерттеулерді білесіз?

Китә б ә т-тә ’уилә ттің ө зге тә псірлерден тағ ы бір ең айқ ын ерекшелігі, онда ө зге тә псірлерде ә ртү рлі дең гейде кездесетін «исрайлият» риуаяттарының мү лде кездеспеуі. Матуриди тә псірінің негізгі қ айнаркө здері Қ ұ ран, «қ ирағ ат» ілімі, сү ннет/хадис, сахабалардың тә псірі, табиғ ин жә не тә псірші ғ алымдардың тә псірі/тә уилі, сонымен қ атар араб тілінің заң дылық тары мен тіл білгірлерінің кө зқ арастары. Яғ ни Матуриди Қ ұ ран аяттарын тә псірлегенде бірінші кезекте Қ ұ ранғ а жү гініп, Қ ұ ранды Қ ұ ранмен тә псірлеген. (Матуридидің осы ә дісіне қ атысты Али Караташ «Maturidinin Tevilatü l-Kuranı nda Kuranı Kuranla Tefsir»: (Матуридидің Тә ’уилә т ә л-Қ уранында Қ ұ ранды Қ ұ ранмен тә псірлеу) тақ ырыбы бойынша, Анкара университетінің жанындағ ы Ә леуметтік ғ ылымдар институтында 2011 жылы докторлық диссертациясын қ орғ ады. Кейін бұ л диссертацияны «İ mam Maturidi Kuranı Kuranla Te’vil»: (Имам Матуриди Қ ұ ранды Қ ұ ранмен тә уил) деген атаумен монография форматында жарық қ а шығ арды. Ал Китаб ә т-Тә уилатқ а жасалғ ан толық қ анды зерттеулерге келсек, алғ ашқ ысы Фатима Юусуф ә л-Хейми тарапынан қ олғ а алынып, нә тижеде «Тә фсиру ә л-Қ ұ ран ә л-῾ Азим ә л-мусамма Тә уилат ә һ л ә с-суннә » деген атпен бес том кү йінде 2004 жылы Бейрутта жарық қ а шық ты. Екінші зерттеу Мә жди Бә сә ллум тарапынан жасалып, «Тә уилат ә һ л ә с-суннә тә фсиру ә л-Матуриди» деген атаумен он томдық зерттеу болып, 2005 жылы Бейрутта басылды. Ал ең соң ғ ы, ә рі ең қ омақ ты зерттеу Бекир Топалоғ лу басшылығ ындағ ы бір топ тү ркиялық исламтанушы ғ алымдар тарапынан қ олғ а алынып, «Тә уилат ә л-Қ ұ ран ли Ә би Мансур Мухаммед ибн Мухаммед ә л-Матуриди ә с-Самарқ анди» деген атаумен он жеті томдық зерттеу болып, 2005-2010 жылдар аралығ ында Ыстамбұ лда жарық қ а шық ты. Аталмыш соң ғ ы зерттеуде ғ алымдар Китаб ә т-Тә уилаттың бірнеше қ олжазба нұ сқ асымен қ атар, жоғ арыда аталғ ан Алауддин ә с-Самарқ андидің Китаб ә т-Тә уилатқ а жазғ ан тү сіндірмесінің қ олжазба нұ сқ асын да қ олданғ ан.

46. Имам Матуридидің «Діни танымының қ айнаркө зі екеу – ә с-самъ жә не ә л-ъақ л» сө зін қ алай тү сінесіз?

Матуриди діни мә тіндерге теологиялық жә не фиқ һ и (қ ұ қ ық тық ) талдау жасағ анда кө біне-кө п «рай» ә дісіне жү гінеді. Оның пікірінше, дін ілімін ү йренудің жә не діни тә лімнің ең негізгі екі қ айнарбұ лағ ы ‒ «есту» (сә м῾ ) яғ ни, есту арқ ылы келетін «хабар» (яғ ни діни мә тін) жә не «ақ ыл» болып табылады. Осылайша ол ә у баста діни танымның қ айнаркө здерін екі-ақ нә рсемен шектеген болып кө рінсе де, артынша, «ә сбә б ә л-ма᾽ рифа» (таным жолдары/қ айнаркө здері) атты тақ ырыпта таным қ айнаркө здерін жан-жақ ты талдағ анда, болмыстағ ы нә рселер мен қ ұ былыстардың ақ иқ атын білу ү шін «сезімдерге» (῾ иан), «хабарғ а» жә не «ақ ылғ а» (назар) жү гіну керектігін алғ а тартып, ү ш бірдей қ айнаркө зге баса назар аударғ ан.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8 9 101112 13 Следующая ⇒