1.Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің басқа көтерілістерден айырмашылығы .

3. ХІХ ғ асырдағ ы патша ү кіметінің отарлау саясатына қ арсы ұ лт-азаттық кө терілістер орын алғ ан аумақ тарды белгілең із жә не олардың маң ызын анық таң ыз.

1. 1847-1858жж. Есет Кө тібарұ лы бастағ ан кө теріліс-Кіші жү з, Арал тең ізінің солтү стігі, Жем бойы.

2. 1843-1851жж. жә не 1856-1857жж. Жанқ ожа Нұ рмұ хамедұ лы бастағ ан кө теріліс-Кіші жү з, Сыр бойы

3. 1868-1869жж. Орал (Ырғ ыз, Елек уезі), Торғ ай(Орал, калмыков уезі) кө терілісі- Кіші жү з.

4. 1870, 1873жж. Маң ғ ыстау кө терілісі- Кіші жү з.

ХІХғ. Қ азақ тардың тә уелсіздік ү шін кү ресі орыс отаршылдығ ы ө зімен бірге ала келген қ оғ амдық ө згерістерге қ арсылық ретінде кө рінді. Ал, шын мә нінде, бұ л қ азақ халқ ының ұ лт-азаттық кү ресі, сонымен бірге екі ө ркениеттің арасындағ ы қ ақ тығ ыс еді.

Ұ лт-азаттық қ озғ алыстардың барысында отаршыл ү кімет жойып жіберген хандық билікті қ алпына келтіру ә рекеті байқ алды. Кө терілісшілер ө здерінің ұ лттық мү ддесін қ орғ айтын мемлекеттілік белгілерін қ айта жаң ғ ыртты

4-билет

1. Кенесары Қ асымұ лы бастағ ан ұ лт-азаттық кө терілістің басқ а кө терілістерден айырмашылығ ы.

2. 1979ж. Целиноград оқ иғ асы мен 1986ж. желтоқ сан кө терілісін салыстырып, ерекшеліктерін анық таң дар.

3. Есік қ орғ анынан табылғ ан сақ ханзадасының баскиімі мен Қ арғ алы шатқ алынан табылғ ан тә тіде бейнеленген ортақ белгілерді жә не айырмашылық тарды анық таң ыз.

Жауабы:

1. Кенесары Қ асымұ лы бастағ ан ұ лт-азаттық кө терілістің басқ а кө терілістерден айырмашылығ ы.

Кенесары Қ асымұ лы ү ш жү здің басын қ осып, Ресей империясына қ арсы тұ рды. Ол қ азақ жеріндегі біртұ тастық ты сақ тап қ алуғ а тырысты. 1841 жылдың қ ыркү йек айында ү ш жү здің ө кілдері бас қ осқ ан жиында Кенесары Қ асымұ лы хан сайланды. Ұ лт-азаттық кү ресті табысты жү ргізу ү шін Кенесары хан бір орталық тан басқ арылатын мемлекет қ ұ рды. Оны ханның ө зі басқ арды. Ханның жанынан жоғ арғ ы кең есші орган - ө зіне барынша адал берілген батырлардан, билерден, сұ лтандар мен жақ ын туыстарынан тұ ратын арнайы Кең ес қ ұ рылды. Кенесары хандық ты ө зінің сенімді адамдары - жасауылдар арқ ылы басқ арды. Жасауылдар сот ісімен, шаруашылық мә селелерімен, дипломатиялық жұ мыстармен, алым-салық жинаумен жә не ә скери істермен айналысты. Жасауылдар сонымен қ атар орталық ө кімет билігі берген нұ сқ аулардың мұ қ ият орындалуын, мал жайылымдарының дұ рыс бө лініп, тиімді пайдаланылуын бақ ылады, халық тың кө ң іл кү йін де қ адағ алады. Хан билігі қ ызметінің оң ды нә тижелері ретінде оның қ ол астындағ ы халық арасында алауыздық пен барымта алу жойылды.

Ханның алым-салық жә не сауда-саттық саясаты Кенесары ең алдымен алым-салық тө леудің тә ртібін ретке келтірді. Мал ө сірушілер -зекет, ал диқ андар - ұ шыр тө лейтін болды. Патша ә скерлеріменсоғ ысты одан ә рі жалғ астыру қ осымша материалдық жә не қ аржы шығ ындарын қ ажет етті. Сондық тан алым-салық тың да қ осымша тү рі енгізілді: халық тан киім-кешек, қ ару-жарақ, ат ә бзелдерін жинау қ олғ а алынды. Салық жинауда халық тың жағ дайы жеке-жеке ескерілді. Меншігінде малы 40 бастан аспайтындар алым-салық тан босатылды. 40-тан 100 басқ а дейін малы барлар бір малдан, ал 100 бастан артық малының ә рбір 40 басына бір малдан тө леп тұ ратын болып белгіленді.

Қ арулы кү штердің қ ұ рылуы. Кенесары 20 мың сарбаздан тұ ратын ә рі жауынгерлік қ абілеті кү шті тұ рақ ты ә скер жасақ тай алды. Кенесары ә скері жү здіктер мен мың дық тарғ а бө лінді. Ерлігімен ерекше кө зге тү скен сарбаздардың қ атарынан жү збасылар мен мың басылар тағ айындалды. Кенесары қ ұ ралайды кө зге ататын мергендерден іріктеп, мергенбасы басқ аратын ерекше жасақ қ ұ рды. Орыс армиясының ү лгісі бойынша хан ө з ә скерлеріне ерекше айырым белгілерін енгізді.

Хан сарбаздарынаншайқ ас тактикасы мен ә скери ө нердің амал-тә сілдерін мең геруді талап етті. Кө терілісшілерді ә скери ө нерге ү йретумен орыстың, татардың жә не башқ ұ рттардың бұ рын тұ рақ ты орыс армиясында қ ызмет еткен тә жірибелі солдаттары айналысты. Хан армияда қ атаң тә ртіп орната білді. Мә селен, сатқ ындық жасағ ан немесе ә скери кү зетте ұ йық тап қ алғ ан сарбаздар ө лім жазасына кесілді. Ә скери тә ртіпті бұ зғ андар қ атаң жазаланды, қ ару-жарақ арнайы қ оймаларда сақ талды.

Кенесары барлаушылардың қ ызметін де шебер пайдаланды. Олар кө теріліс басшысына патша ә скерлерінің қ ашан жә не қ айда бет алатынын алдын ала хабарлап отырды. Кенесары ә скерінің тыл қ ызметі де жолғ а қ ойылды. Ол кө терілісшілерді азық -тү лікпен, жемшө ппен қ амтамасыз етті.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 9 10 Следующая ⇒