2.1916 жылғы көтерілісті 1929-1931 жылдардағы көтеріліспен салыстырып, ұқсастықтарын анықтаңыз.

Қ азақ стан мен Орта Азиядағ ы азаттық қ озғ алысын XIX ғ асырдың аяғ ындағ ы - XX ғ асырдың басындағ ы кө п ұ лтты Россия тарихының бү кіл барысы ә зірлеген болатын. Мұ ның ө зі патша ө кіметі дағ дарысының нә тижесі еді.

Кө терілістің сипаты. Кө теріліс отаршылдық қ а қ арсы сипатта болды. Қ азақ стандағ ы кө теріліс патша ә кімшілігі ү шін де, сондай-ақ жергілікті ү стем феодалдар тобы ү шін де кү тпеген жерден басталды.

Кө терілістің негізгі себептері:

1. Жердің тартып алынуы (қ оныстандыру саясаты);

2. Салық тар мен алымдардың кө беюі;

3. Ең бекшілерді ү стем феодал-байлар тобының қ анауының кү шеюі;

4. Ұ лттық араздық тың ө ршітілуі;

5. Соғ ысқ а байланысты бұ қ ара жағ дайының кү рт нашарлауы;

6. Орыстандыру саясаты.

1916 жылғ ы 25 маусымдағ ы патша ү кіметінің «Тү ркістан мен Дала ө лкесінен 19-43 жас аралығ ындағ ы 500 мың адамды қ ара жұ мысқ а алу туралы» жарлығ ы халық тың шыдамын тауысып, оларды отарлау езгісі мен ортағ асырлық қ анауғ а қ арсы кө терілуіне тү рткі болды. Бұ л жағ дай қ азақ даласына ү лкен қ обалжу туғ ызды. М. Дулатұ лы айтқ андай: " жұ рт сең дей соғ ылды, тү нде ұ йқ ыдан, кү ндіз кү лкіден айырылды".

1916 жылғ ы 23 тамызда генерал - губернатор А. Куропаткиннің қ ұ пия бұ йрығ ымен қ ара жұ мысқ а шақ ырудан босатылғ андар: болыстық, ауылдық басқ армалардың лауазымды адамдары; жергілікті бұ ратаналардан шық қ ан тө менгі полициялық шенділер; имамдар, молдалар мен мү дә рістер; ұ сақ несие мекемелеріндегі жоғ ары лауазымды жергілікті бұ ратаналар; дворян жә не ата – бабасынан бастап, сондай –ақ жеке басы қ ұ рметті азамат қ ұ қ ық тарын пайдаланатын жергілікті ұ лт ө кілдері.

Майдан жұ мысына қ азақ жастарын алу туралы жарлық қ азақ халқ ының зор наразылығ ын тудырды. Елде болыстық басқ армаларды талқ андау, ауыл старшындарын, қ атыгез, жағ ымсыз байларды ө лтіру, ірі феодалдардың иеліктеріне шабуыл жасау, жер сату жө ніндегі қ ұ жаттарды, алым салық қ ағ аздарын жою, патша ә скерімен қ ақ тығ ыс сияқ ты ашу-ыза ә рекеттері кең орын алды. Сойыл, кетпен, шалғ ы, орақ, мылтық, қ ылышпен қ аруланғ ан ел адамдары байлардың ауылдарын ө ртеп, малдарын айдап ә кетуі жиілей тусті.

Ө лкені талан-таражғ а салу бірінші дү ниежү зілік соғ ыс жылдарында бұ рынғ ысынан да жеделдете жү ргізіліп, ауқ ымды сипат алды. Қ азақ даласынан арзан бағ амен орасан кө п мө лшерде мал сатып алынды. Патша армиясы ү шін киіз ү й мен бұ йымдар жиналды. Салық мө лшері ө сіп, соғ ыс салығ ы енгізілді, мемлекеттік заемдар таратылды, баж салығ ын тө леу міндеттелді, жергілікті халық соғ ысқ а арналғ ан жү ктерді(негізінен, азық ты)теміржол станциясына тасуғ а мә жбү р болды.

1929-1931 ж. ж Шаруалар кө терілісінің себебі неде?

Себебі: Ғ асырлар бойы қ алыптасқ ан тұ рмыс укладының қ иратылуына, орташалар мен кедейлерді кулактар ретінде жоюғ а қ арсылық.

Сипаты: Шаруалар бұ қ арасының ниеті стихиялы бой кө рсетулерден кө рініс берді.

Қ озғ аушы кү ші: Шаруалар бұ қ арасы

Қ арсылық тү рі:

● қ алалар мен қ ұ рылыстарғ а кету;

● басқ а аймақ тарғ а, тіпті шетелге кө шіп кету;

● ұ жымшар қ озғ алысының белсенділерін, партия, кең ес, комсомол қ ызметкерлерін, сот орындаушыларын ө лтіру;

● ө зін - ө зі қ орғ айтын қ арулы отрядтар қ ұ ру;

● ашық кө теріліске шығ у тү рлерінде жасалды;

4. Орталық тары:

● Семей округі халық наразылығ ының ірі ошағ ына айналды. 1930 жылдың ақ пан айынан мамыр айына дейін – Зырянов, Ө скемен, Самар, Шемонаиха, Қ атонқ арағ ай аудандарын қ амтығ ан кү шті толқ улар ө тті.

● Торғ ай шаруаларының Батпақ қ ара кө терілісі Қ азақ ө лкелік комитеті тарапынан “бандиттік – басмашы қ озғ алысының кө рінісі” деп бағ аланды.

● Қ арақ ұ м ауданына Орталық, Батыс, Оң тү стік Қ азақ станнан кө терілісшілер ағ ылып жатты. Бұ л кө терілісті Орынбордағ ы 8 - дивизия басып тастады.

● Созақ ауданындағ ы кө теріліс табанды ә рі шебер ұ йымдастырылуымен ерекшеленді. Кө терілісшілер аудан орталығ ын басып алып, аудан басшыларын ө лтірді.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒