2.Қарқаралы петициясы және оның тарихи маңызы.

ХХғ. басында отарлық жағ дайда тұ рғ ан ө зге де ұ лттар (ү нді, қ ытай т. б. ) отарлаушы империяның кү шті қ ұ рылымына қ арсы тұ ра алу ү шін –«кү ш қ олданбай қ арсыласу», «ө зін-ө зі кү шейту», бейбіт шеру, байкот жариялау сияқ ты ә дістер қ олдана бастады. Халық ты қ ырғ ынғ а ұ шырататын кө теріліс тү ріндегі қ арулы ә діс ө зін-ө зі ақ тамады. Ұ лттық мү мкіндіктерді ортақ мақ саттарғ а жұ мылдыра алатын, жаң а кү рес тә сілдерін тиімді пайдалана алатын ә леуметтік кү ш- ұ лт зиялылары еді. Олар ХХғ. басында жаң а кү рес ә дістерін –ұ лттық қ ұ ндылық тарды қ орғ ау тұ рғ ысынан халық ағ арту ісін алғ а тартып, газет-журнал, кітап басып шығ аруды қ олғ а алды. ХХғ. басынан (1902ж. )бейбіт кү рес ә дістері ретінде, талап-тілектерді жазбаша тү рде талап ету – петиция ә дісі қ олданыла бастады. 1905 жылы Семей облысы, Қ арқ аралы уезіндегі Қ оянды жә рмең кесінде атақ ты «Қ арқ аралы петициясы» дү ниеге келді. Оны Ә. Бө кейханов, М. Дулатов, А. Байтұ рсынов, Ж. Ақ паев сияқ ты зиялылар (42 адам) ұ йымдастырды. Оғ ан 14, 5 мың адам қ ол қ ойды. Арыз-тілекте сол тарихи кезең дегі қ азақ азаттық қ озғ алысының алдында тұ рғ ан негізгі міндеттер бағ дарламалық (11 пункт)дең гейде баяндалды. Жер мә селесі, халық тың білім алу мү мкіндігі, дін еркіндігі, ә кімшілік басқ ару ісін қ айта қ арау, отаршыл аппарат шенеуніктерін қ ысқ арту, сот ісін қ азақ тілінде жү ргізуді заң ды тү рде бекіту, қ оныстандыру саясатын тоқ тату, Мемлекеттік Думағ а қ азақ депутаттарын сайлауғ а қ атыстыру т. б. ө мірлік маң ызды мә селелер қ ойылды. Қ арқ аралы петициясы- ХХғ. бас кезіндегі Қ азақ станның саяси ө міріндегі аса маң ызды кезең дердің бірі болды. Қ арқ аралы петициясында қ азақ қ оғ амының ө мірлік маң ызды, ө ткір проблемалары нақ ты да қ ысқ аша тұ жырымдалғ ан тү рде баяндалды. Қ азақ халқ ының саяси сана-сезімінің оянып, кү шейе тү скенін кө рсетті. Мұ ның ө зі халық тың қ ұ қ ық тарын қ орғ ауғ а қ абілетті екенін айқ ын кө рсетті.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒