Мағынаны тану 1 страница

Бетпақ дала

Мақ саты: Ә ң гіме мазмұ нын кө ркем тілмен ә ң гімелей білуге, мазмұ нын есте сақ тауғ а, оқ ығ ан материалдарын ойғ а жинақ тауғ а ү йрету;
Оқ ушылардың тіл байлығ ын, сө здік қ орын молайту, кө ркем сө йлеуге тә рбиелеу;
Ө з елінің, туғ ан жерінің табиғ атын қ ұ рметтеуге, қ адірлеуге, қ орғ ауғ а тә рбиелеу;
Ә дісі: сұ рақ - жауап
Кө рнекілігі: Туғ ан жер туралы қ анатты сө здер, асық тар, конверттер.

Психологиялық дайындық

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Бетпақ дала туралы тү сінік

Бетпақ дала — Қ азақ станның орталық бө лігіндегі кең байтақ аймақ ты алып жатқ ан шө лді ө ң ір. Қ арағ анды, Жамбыл, Оң тү стік Қ азақ стан облыстары аумағ ында орналасқ ан. Батысында Сарысу ө зенінің тө менгі ағ ысымен, шығ ысында Балқ аш кө лімен, оң тү стігінде Шу ө зені аң ғ арымен, солтү стігінде Сарыарқ амен шектеседі. Батыстан шығ ысқ а қ арай 500 км, солтү стіктен оң тү стікке қ арай 300 км аумақ қ а созылғ ан. Ауданы 75 мың км² шамасында. Бетпақ дала ү стіртті шө лінің орташа абсолюттік биіктігі 300 — 350 м. Абсолюттік биіктігі 200 — 300 метрдей болатын кө лемді оң тү стік-батыс бө лігі жазық, ал абсолюттік биіктігі 400 — 700 метрдей солтү стік-шығ ыс бө лігі қ ыратты. Палеозой эрасының тау жыныстары (гранит, порфирит, ә ктас) терең де жатыр, бетін мезозой мен палеоген кезең інің шө гінді жыныстары (қ ұ мтас, саз, малтатас, қ ұ м) жапқ ан. Ең биік жері — Жамбыл тауы (974 м). Бұ л бө лік Сарыарқ аның каледондық қ ұ рылымының жалғ асы. Сай-жыралармен тілімденген Бетпақ дала жазығ ында сор, тақ ыр жә не жазда қ ұ рғ ап қ алатын тұ зды кө лдер кездеседі. Кө ктемде жауын суымен толығ ып, жазда қ ұ рғ ақ арнағ а айналатын Қ арқ аралы, Қ арасу, Талдыеспе сияқ ты кішігірім ө зендер бар. Климаты тым континенттік. Жазыыстық, қ ұ рғ ақ, қ ысы суық . Қ аң тарда ауаның орташа температурасы –12—140С, шілдеде 24—26⁰С. Жауын-шашынның жылдық мө лш. 100—150 мм. Қ ардың қ алың дығ ы 10—15 см-ден аспайды. Тұ рақ ты су кө здері болмағ анымен, жер асты (артезиан) суының қ оры мол.

Оқ улық пен жұ мыс

Мә тінді мә нерлеп оқ у.

Тізбектеп оқ у.

Сұ рақ тарғ а жауап беру.

Оқ иғ а қ ай заманда болғ ан деп ойлайсың? Дә лелде.

Бетпақ даланың табиғ аты қ андай?

Қ азақ жерін басып алуғ а келген жоң ғ ар ә скері нені тү сінді?

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

1-топ

Бетпақ дала табиғ аты туралы тү сінікті қ алыптастыру

2-топ

Сыр ө ң ірі туралы білімдерін ортағ а салу

3-топ

Баянауыл табиғ аты туралы тү сінікті қ алыптастыру

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

М Айтхожина Тү ркістан

Мақ саты
Автор туралы мә лімет бере отырып, шығ армашылығ ымен таныстыру. Киелі Тү ркістан қ аласаының тарихынан хабардар ету.
Міндеттері § Ө лең нің идеялық, тарихи мазмұ нын тү сіне отырып, терең ірек ү ң іле іздену жұ мыстарына деген қ ызығ ушылық тарын арттыру;
§ Ө з елінің тарихи мұ ра жә дігерлерін зерттеу, қ ұ рметтеуге, ұ лттық қ ұ ндылық тарды ұ рпақ қ а жеткізу жауапкершілігін ояту.
Кү тілетін нә тиже § топтық жұ мыс арқ ылы оқ ушылар ө зіндік ізденіске бағ ытталады, шығ армашылық пен жұ мыс істеу дағ дылары артады;
§ ө лең жолдарын талдау арқ ылы еркін ойлау, ө з кө зқ арасын жеткізе, дә лелдей білу, ө згені тың дай, тұ жырым жасай білу қ абілеттері жетіледі;
§ ә р оқ ушы ө з-ө зіне бағ а береді, ө зіндік пайымын жасайды, тә рбиелік, тағ ылымдық мә нін ұ ғ ынады.
Кө рнекіліктері Автордың портреті, кітаптары, Тү ркістан қ аласының, музейінің суреттері, бейнефильм.
Тү йінді тү сініктер
§ кө не қ ала, ежелгі қ ала, тарихи қ ала

«Мен сенің бойың нан мына қ асиеттерді кө ргім келеді... » (ө з-ө зің е сенім, бір-бірің е қ олдау кө рсету, кез-келген затқ а жорамал жасау, ө з пікірің ді ортағ а салу ) тренингі арқ ылы топқ а бө лемін.
(оқ ушылар мұ ғ алімнің қ олындағ ы адамның ә р тү рлі қ асиеттері жазылғ ан парақ шаларды суыру арқ ылы топқ а бө лінеді, қ асиеттері бірдей оқ ушылар бір топқ а жайғ асады)
Алдын-ала бағ алау парақ тары ұ сынылады.
Оқ ушылар ө зара бағ алау ә дісімен жұ мыстанады. Сабақ қ а даярланады, жинақ талады, жаң а сабақ қ а ден қ ояды.

Оқ улық пен жұ мыс:

«Тү ркістан ә фсанасы» экскурсиялық бейнефильм
«Есің е сақ та» дерегі -Енді осы кү мбез туралы жә не Тү ркістан қ аласы «Тү ркістан ә фсанасы» атты тарихи-географиялық экскурсиялық бейнефильмнен ү зінді кө ріп, жақ ынырақ танысайық. Интер. тақ тадан кү мбез туралы жә не Тү ркістан қ аласы «Тү ркістан ә фсанасы» атты тарихи-географиялық экскурсиялық бейнефильмнен ү зінді кө ру. «Есте сақ та» дерегімен фильмнен кейін есімізде не қ алғ анын дереу тезис тү рінде қ ағ аз бетіне (дә птеріне) тү сіріп алу.
Топта ой бө лісу. Деректі толық тыру.
Оқ улық пен жұ мыс Жаң а сабақ пен таныстыру.
Тү ркістан ө лең інің ә уенін ақ ырын қ осып оқ у.
«Тү ркістан – қ асиетті бабалардың қ ара шаң ырағ ы» дегенді қ алай тү сінесің?
Оны неге «кө нелердің кө зі» дейміз?
Сө здік жұ мысын жү ргізу Мә нерлеп, ә уезді оқ ығ аннан алғ ан ә серлерімен бө лісу.
Сұ рақ тарғ а толық жауап алу.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

«Сыр сандық » стратегиясы

 Оқ ушы ойын тың дау.

Бү гінгі сабақ тан есте қ алғ ан 10 заттың атын жаз.
2. Осы аталғ ан заттардың ішінен сағ ан қ атты ұ нағ ан ү шеуін белгілеп, солар туралы толығ ырақ мә лімет жаз. Оқ ушы ө з ойын алдымен жұ пта, ортағ а салып, тақ тағ а ә р топтан бір оқ ушы шығ ып қ орғ айды.

Ө лең ді жаттап ал

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Алпамыс батыр мен Байшұ бар ат

а) білімділік: жырдың мазмұ ны мен идеясын игерте отырып, " Алпамыс батыр" жырындағ ы бейненің халық тың алып қ уатының, қ ажымас қ айратының, сарқ ылмас кү шінің кө ркі екендігін дә лелдеу.
ә ) дамытушылық: топпен жұ мыс негізінде Алпамыс бейнесіне тә н қ асиеттерді саралай талдату, олардың кө ркем сө йлеу мен кө ркем жазу шығ армашылығ ын арттыру.
б) тә рбиелік: оқ ушыларды адамгершілікке, батырлық қ а тә н қ асиеттерге баулу.
Ө з Отанын, туғ ан елін сү йіп, қ ұ рметтеуге тә рбиелеу.
Сабақ тың тү рі: талдау
Сабақ тың жабдық талуы, кө рнекілігі: " Алпамыс батыр" бейнесі салынғ ан плакат, нақ ыл сө здер жазылғ ан плакаттар, магнитофон, кассета, сыбызғ ы, ақ қ ағ аздар, маркерлер.

Психологиялық дайындық

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

Алпамыс батыр. Қ азақ елі ө з арманындағ ы ердің, батырдың образын бір Алпамысқ а біріктіре сомдағ ан. Алпамыстың бар кү ш - қ уаты Отанына арналады. Алпамыстың ә ке - шешесі оны сонша тілеп барып, аң сап кө реді. Алпамыс ерекше кү шті болып ө седі. Оның бірінші ерлігі кемпір айтқ ан «Алсайшы Гү лбаршынды, қ у жү гермек» деген сө зінен соң, қ алың дығ ын іздеп шық қ анда кө рінеді. Гү лбаршынды алмақ болып, Сарыбай ауылын қ амап жатқ ан қ алмақ ты шабады. Демек, Алпамыс — сү йгені ү шін еш нә рседен шошымас, ғ ашық тық ү шін басын тіккен жан. Гү лбаршынды алып еліне келсе, ө з жұ ртын Тайшық хан шауып, мал - мү лкін алып кетіпті. Тайшық та Алпамыстың келерінде тү с кө ріп, сезіп сасады. Бұ дан Алпамыс атағ ы алыс кеткен батыр екені білінеді. «Батыр аң ғ ал» дегендей жолда Тайшық жіберген мыстан кемпір сө зіне алданып арақ ішіп, қ апыда жау қ олына тү седі. Осы кезде Алпамыстың айрық ша қ асиеттері кө рінеді.
Зынданда жатқ ан Алпамысқ а Қ аракө зайымдай Тайшық тың қ ызы ғ ашық болады. Қ ойшы Кейқ уаттың сырнай тартар ө нері аркылы, Қ аракө зайымның кө мегімен, сырнай тартар ө нері арқ ылы бостандық қ а шығ ады.
Туғ ан еліне келген Алпамыс қ орлық та жү рген ата - анасын, қ арындасын кө ріп егіледі. Осыдан оның адамдық қ асиеті, нә зік жү регі кө рінеді.
Жары. Тұ лпары. Алпамысты шын сү йетін, атастырғ ан ата салтын қ адірлейтін жан — Гү лбаршын. Ол Қ арамандай батыр келіп ә кетем дегенде кө нбейді. Ұ лтандай қ ұ л алам дегенде бармайды. ө йткені ол — адамдық тың символы. Бар ө мірін жарына арнағ ан адал жолдас екенін танытады.
Шұ бар жай ат емес, ол мыстанның арам екенін біліп мінгізбейді. Тайшық хан қ анша қ инаса да, Байшұ бар ешкімді жанына жолатпайды. Байшұ бар — Алпамыстай ерге лайық ат.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау.

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

1-топ

Мә тінді оқ ып, батырдың аты сө зіне сай екенін дә лелде.

2-топ

Жырдағ ы қ ай ү зінді ертегілік кейіпкерлерді есің е тү сіреді?

3-топ

Алпамыстың қ ару-жарағ ының суретін сал

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Ақ дауыл хан

Оқ ушыларғ а жаң а сабақ ты тү сіндіру. Акдауыл хан туралы тү сінікті қ алыптастыру. Ой белсенділігін, жаң а сабқ қ а деген қ ызығ ушылығ ын ояту.

Психологиялық дайындық

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

«Қ азақ хандары» топтастыру

Бердалы Рысбеков 1940 жылы мамыр айының 17- жұ лдызында Келес ауданы, Мақ табек Рахымов атындағ ы совхоз, Қ ұ рылыс елді мекенінде дү ниеге келген. 1957 жылы «Лениен жолы» (қ азіргі О. Есимов) мектебін бітірген соң, екі-ү ш жыл совхозда жұ мысшы болып істеп, одан Ташкенттің ауа-райын зерттеу техникумына тү седі. Оны 1963 жылы бітіріп, 1964 жылдан Қ азақ мемлекеттік университетінің физика факультетінде оқ иды. Университетті аяқ тап, екі жылдай ғ ылыми-зерттеу институтында істейді. 1970 жылы қ азақ мемлекеттік университетін бітірген, содан бері шымкент облысы, келес ауданында ағ артушылық қ ызметте-Келес аудындық оқ ұ бө лімінде ә діскер, мектеп директоры, 1979 жылы аудан орталығ ы Абай ауданында Қ азақ станның 50 жылдығ ы жә не жұ мысшы жастарды сырттан оқ у жә не кешкі мектебінде мұ ғ алім болды. 1995 жылдан бергі уақ ытта О. Есимов орта мектебінде оқ ұ шыларғ а физикадан сабақ берді. Қ азір зейнеткер, Сарыағ аш ауданының ұ лағ атты ұ стазы.

Бердалы Рысбеков ө зінің негізгі педогогтық қ ызметімен бірге жастар тә рбиесіне бағ ытталғ ан бірнеше шығ армашылық жанрлармен де қ атар айналысып келеді.

Б. Рысбековтың творчестволық шығ армашылық ә дебиетке деген қ ызығ ушылық талантты сонау студенттік жылдардан бастағ ан.

Шығ армашылық пен 1960 жылдан бастап айналысады. 1966-1967 жылдары тұ нғ ыш фантастикалық ә ң гімесі «Тасқ а айналғ ан қ ыз» 1967 жылы «Білім жә не ең бек» журналында, «Қ ұ с жолы» фантастикалық ә ң гімесі «Лениншіл жас» газетінде жарияланды. Содан бері республикалық баспасө зде: «Білім жә не ең бек», «Қ азақ стан ә йелдері» журналдары мен газеттерде жарияланып келеді. 1968 жылы «Халық творчество ү йі» жариялағ ан бә йгенің жң імпазы. 1985 жылы «Аппақ қ ар туралы ертегі» кітабы (ертегілер мен ә ң гімелер), 1987 жылы «Қ ұ мырсқ а баласы, Қ ұ мыршақ тың басынан кешкендері (ә ң гіме) кітабы жарық кө рсе, 1986 жылы «Қ ызыл сә уле» атты топтама жинақ та фантастикалық ә ң гімелері шық ты. 1989 жылы бір ә ң гімесі «Байғ азы», «Ө зіұ шар» атты топтама жинақ та басылды.

Бү гінгі таң да «Жалын», «Парасат» баспаларынан тө рт жеке кітабы: «Аппақ қ ар туралы ертегі», «Қ ұ мырсқ аның баласы, қ ұ мыршақ тың басынан кешкендері», « Тасқ а айналғ ан қ ыз», «Сиқ ырлы жү зік» атты кітаптары жарық кө рді. Жеке ә ң гімелері «Қ ызыл сә уле», «Байғ азы», «Ө зіұ шар», «Келес толқ ындары», «Сарыағ ашым сазды ө лкем» ұ жымдық жинақ тарына енді.

Оқ улық тағ ы тапсырмаларды орындау

Орманда кірпі келеді,
Саң ырауқ ұ лақ тереді.
Кездесті, міне, керегі:
Екеуі қ айың астынан.
Біреуі терек қ асынан.
Қ анша олар болмақ есепте,
Тоқ ылғ ан салса себетке?

1-топ

2-сыныпта оқ ығ ан ертегілерді естерің е тү сірің дер.

2-топ

Қ ап тауы туралы тағ ы не білесің дер?

3-топ

Эссе жазу

Мазмұ ндау

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Тарауды қ айталауғ а арналғ ан сұ рақ тар мен тапсырмалар

Оқ ушылар ө ткен сабақ та алғ ан білімдерін естеріне тү сіреді. Ой белсенділігін, есте сақ тау қ абілеттерін дамыту.

Психологиялық дайындық

Біз балдырғ ан баламыз,

Қ ұ стай қ анат қ ағ амыз.

Дү ниені аралап,

Оқ ып білім аламыз.

«Жер-қ азына, су-алтын» деген мақ алдың мағ ынасын тү сіндір.

Мағ ынаны тану

Оқ улық пен жұ мыс

Семантикалық картаны толтырыдар.

Ө зің туғ ан жерің ді мақ таныш сезіммен сипаттап, жаз.

Еркiн ұ ста денең дi,

Тарсылдатпай едендi

Орнымыздан тұ рып ап

Жү гiрейiк бiр уақ.

Бiр, екi, ү ш, бiр, екi, ү ш.

Аяқ ты алғ а созайық

Тiк кө терiп, қ озғ айық.

Тым сылбыр да болмайық

Алғ а қ арай озбайық.

Бiр, екi, ү шi, бiр, екi, ү ш.

1-топ

Туғ ан жер туралы мақ ал-мә телдер жаз

2-топ

Қ азақ тсанның ө зен-кө лдері туралы жаз

Тест тапсырмаларын қ ұ растыру

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

Қ обыланды батыр

а) Білімділігі: Батырлар жыры туралы мә лімет беріп, жырдан ү зіндіні таныстыру. Жырдағ ы батырлар ерлігін, халқ ы ү шін жанын беруге дайын екендігін тү сіндіру.

ә ) Тә рбиелігі: Ойлау қ абілеттерін, қ иялын жыр кітаптар, суреттер арқ ылы, тірек кесте толтыру. Мақ ал – мә телдердің мағ ынасын ашып тү сініп, дамыту;

б) Дамытушылығ ы: Елін, жерін қ орғ ауғ а тә рбиелеу.

Сабақ тың кө рнекілігі: Батырлар суреттері, жырлар жинағ ы, мақ ал – мә тел

Сабақ тың ә дісі: жинақ тау.

Сабақ тың тү рі: Аралас

Иiлiп оң ғ а бiр, иiлiп, солғ а бiр.

Жаттығ у жасаймын.

Оң аяқ, сол аяқ, оң аяқ , сол аяқ

Жаттығ у оң ай-ақ.

Дауыс кү шін дамытуғ а арналғ ан «Жел соғ ады» жаттығ уы

Даламен біз жү ріп келеміз, бізге кү н сә уле тү седі

Міне самал жел ақ ырын-ақ ырын есті в-в-в-

Кенеттен кү шті жел соқ ты У-У-У.

Жаң а сабақ.

1. Мұ ғ алімнің «Батырлар жыры» туралы тү сіндірмесі.
2. «Қ обыланды батыр» жырынан ү зіндімен таныстыру
3. Талдау

- Жыр батырлар туралы екенін қ алай білдің?

- «Арыстан туғ ан Қ обыланды» деген жолдан нені аң ғ ардың?

- Қ обыланды не мақ сатпен жорық қ а аттанды?

- Дұ шпанның елге жасағ ан қ иянатын қ ай жолдардан байқ адың?

«Кү н» жаттыгуы (жү релеп отырады) «есте сақ тауын дамыту»

Міне, кү н де шық ты----тұ рады

Жогары - жогары - жогары----қ олдарын жогары созады

Батып барады кү н енді----қ олдарын тү сіреді

Тө мен – тө мен - тө мен. (Бір орында тұ рып жү реді)

Дә птермен жұ мыс

Қ обыланды батырғ а мінездеме бер.

Нар тү йедей, ержү рек, ө жет, қ айратты.

Батырлардың киімдерінің жә не қ ару – жарақ тарының аттарын атап жаз.

Найза, садақ, жебе, айбалта, қ ылыш, пышақ.

Танымдық тапсырма.

1. Қ обыланды Алшағ ырды жекпе – жекпе не ү шін шақ ырды деп ойлайсың?

2. «Қ арың а сү ң гі іле шық » дегенді қ алай тү сіндіру?

3. Алшағ ыр ұ рысқ а қ алай дайындалды?

 Бекіту.

а) Жырдағ ы батырлардың ерлігін, халқ ы ү шін жанын беруге дайын екендігін суреттейтін тұ сты тауып оқ ы.

ә ) Сө здікпен жұ мыс. Мағ ынаны тану.

Б) Мә нерлеп оқ у.

Батырларды ата. Ерлік туралы мақ ал – мә телдер оқ ы.

Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.