8. Пайдаланған әдебиеттер

⇐ ПредыдущаяСтр 8 из 16Следующая ⇒

1 дең гей

- Тө менгі, орта, ү лкен жасө спірім жастағ ы оқ ушыларды ә скери-патриоттық тә рбиелеуді сипаттап шығ ың ыз.

- І-ІҮ сынып оқ ушыларына патриоттық сезімнің қ алыптасуын атап берің із.

2 дең гей

- Оқ ушының ә скери-патриоттық тә рбиесіне отбасының тигізетін рө лін ө з бетің ізше тү сіндірің із

3 дең гей

- Кіші мектеп жасында патриоттық сипаттағ ы ойындық іс-ә рекеттердің маң ызын кө рсетің із

- Ойын ә рекетінде қ аһ армандық жағ дайлардың ә серін атап кө рсетің із

7. СӨ Ж жә не ОБСӨ Ж тапсырмалары:

- Тө менгі, орта, ү лкен жасө спірім жастағ ы оқ ушыларды ә скери-патриоттық тә рбиелеу.

- Жосапарлы ә скери-патриоттық шараларғ а басшылық ету.

8. Пайдаланғ ан ә дебиеттер

1. Организация внеклассной работы по начальной военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию. (под. ред. Ф. Е. Штыкало). Москва, «Просвещение» 2000г.

2. Б. Ахметов, Т. Қ арғ абаев Ә скери патриоттық тә рбие негіздері оқ у қ ұ ралы Тү ркістан 2010

3. Алғ ашқ ы ә скери дайындық. Ай сайын шығ атын Республикалық ә дістемелік-педагогикалық журнал.

№ 8. Практикалық /семинар/сабағ ының тақ ырыбы: Халық тың ә скери жә не ең бек дә стү рлері бойынша жастарды тә рбиелеу

1. Сабақ тың жоспары: 1. Ұ рыстық жә не ең бек дә стү рлері жә не оның тә рбиелік маң ызы.

2. Сабақ тың мақ саты мен міндеттері: Халық тың ә скери жә не ең бек дә стү рлері бойынша жастарды тә рбиелеу, Ұ рыстық жә не ең бек дә стү рлерінің мә ні жә не оның тә рбиелік маң ызы туралы.

3 Қ ысқ аша теориялық мә лімет: 1. Ұ рыстық жә не ең бек дә стү рлерінің мә ні жә не оның тә рбиелік маң ызы.

Ерте заманда қ азақ тың тілінде “патриотизм” деген сө з болмағ ан. Бұ л ұ ғ ым Қ азан тө ң керісінен кейін сө з қ орымызғ а енді.

Патриотизмнің негізгі мағ ынасы ә р азаматтың ұ лтын, Отанын сү юден туындайды. “Патриотизм”-гректің сө зі. Оның қ азақ шасы-жерлес, отандас дегенді білдіреді, яғ ни Отанын, ұ лтын сү ю, оны жаудан қ орғ ау.

Қ азақ тар ежелден басқ а халық тардай Отанын, ұ лтын сү йген. Батырларымыз бастағ ан қ азақ халқ ы Отанын, жерін, ұ лтын жаудан қ орғ ағ ан.

Қ азақ тың ұ лтжандылығ ы, отансү йгіштігі ежелден қ алыптасқ ан. Оғ ан қ азақ тың мақ ал- мә телдері дә лел. Мә селен, туғ ан жер-отан туралы мақ алдар-мә телдер:

“Туғ ан жерге туың тік”.

“Ит тойғ ан жеріне,

Ер туғ ан жеріне”.

“Туғ ан жердей жер болмас,

Туғ ан елдей ел болмас” (1) т. б. болып кете береді.

Мақ ал-мә телдердің ө зі қ азақ тың елін, жерін, отанын сү юуінің негізі болып табылады.

Қ андай бір халық болмасын отанын, елін, жерін сү ймейтіні жоқ. Соның ішінде қ азақ халқ ы да жалпы шығ ыс, оның ішінде тү ркі тілді халық тардай отанын, жерін, суын, табиғ атын сү юге жастарды тә рбиелеу кө не заманнан ө зімен бірге дамып келеді.

Бірақ кешегі кең ес заманында таза ұ лттық патриоттық тә рбиені жалпы кең естік патриоттық -интернационалдық тә рбиемен алмастырды.

Біз интернационалдық (ұ лтаралық татулық ) тә рбиені жоқ қ а шығ армаймыз. Қ азақ стан жағ дайында тә рбиенің бұ л саласы бү гінде де қ ажет. Бірақ патриоттық осы тә рбиенің тү пқ азығ ы болуы тиіс.

Осығ ан орай қ азақ тың би-шешендерінің сө здеріне жү гінейік.

Тө ле Би:

“Бір ү йдің баласы болма,

Кө п ү йдің санасы бол.

Бір елдің атасы болма,

Бар елдің данасы бол”.

Майқ ы Би:

“Бірлік тү бі береке,

Береке тү бі мереке.

Ақ білектің кү шімен,

Ақ найзаның ұ шымен,

Ел болуды ойлаң дар”.

Қ азыбек Би:

“Алтын ұ яң -атаң қ ымбат,

Қ ұ т берекең -атаң қ ымбат,

Аймалайтын анаң қ ымбат,

Мейірімді апаң қ ымбат.

Асқ ар тауың -ә кең қ ымбат,

Туып ө скен елің қ ымбат.

Ұ ят пенен ар қ ымбат,

Ө зің сү йген жар қ ымбат”.

Ә йтеке Би:

“Екі адам керіссе, оның арты қ ызыл шоқ,

Біз ү ш жү з керіспейік, келісейік”. (2) Би-шешендердің сө здері де қ азақ тың елін, жерін, отанын сү юуінің негізіне жатады.

Немесе қ азақ халқ ының ө з елін шапқ ыншылық тан қ орғ ауда ерлігі аң ыз болып ө лең -жырғ а қ осылғ ан Қ обыланды, Алпамыс, Ер Тарғ ын, Ер Сайын, Ер Қ осай, Қ амбар, Ағ ыбай, Қ абанбай, Бө генбай, Наурызбай, Баян, Қ арқ абат, Сураншы, Саурық, Сырым, Исатай сияқ ты батырлар жастайынан халық тә рбиесінің бесігінде тербеліп ө скен. (3) Батырлар жыры да қ азақ тың елін, жерін, отанын сү юуінің негізі болып табылады

Осығ ан қ оса бабаларымыз, ел қ орғ ағ ан азаматтарымыз: Бә йдібек баба, Қ ойгельді, Сыпатай, Сә мен, Рысбек, Бө лтірік шешен, Кө шек батыр, Туғ анбай, Тұ рлығ ул т. б. істеген ерліктері бү гінгі қ азақ стандық патриотизмге негіз бола алады.

1941-1945 жылдардағ ы соғ ыста 1 миллион 200 мың қ азақ стандық тар қ атысып, соның жартысынан кө бі елге ормалды. Сол соғ ыста мерт болды.

1941 жылы соғ ыстың алдың ғ ы шебі Брест қ амалын қ орғ ауда ерлік кө рсеткен қ азақ стандық тар: Г. Жұ матов, Ш. Чултуров, Қ. Иманқ ұ лов, Е. А. Качан, Ш. Сулейменов, М. Ниязов, Т. Сатыбалдин, Н. Сыдық ов т. б.

Мә скеу тү біндегі Волокалам тас жол бойында ерлікпен кү рескен В. Панфилов, Бауыржан Момышұ лы басқ арғ ан 316-ыншы атқ ыштар дивизиясы, оның ішінде 28 батырлардың ерлік тарихы ерекше ел аузында аң ызғ а айналды. (4)

1941-1945 жылғ ы соғ ыста 500 дей қ азақ стандық тар Кең ес Одағ ының батыры атанды. Батырлар санынан Қ азақ стан Одақ тағ ы халық тар арасында ұ шінші орында.

Солардың ішінде Кең естер Одағ ының екі рет батыр атағ ын алғ андар: Т. Бильгельдинов, И. Павлов, С. Луганский, Л. Беда. Батырларымыз М. Ғ абдуллин, М. Бө кенбаев, С. Баймағ амбетов, С. Шә кіров. Батырлық пен кө зге тү сіп, бірақ кезінде батыр ала алмағ ан жамбылдық тар Ы. Сү лейменов, А. Сухамбаев. Қ азақ стандық партизандар: Г. Омаров, С. Тө лешов, Қ. Қ айсенов, Ә. Шә ріпов, М. Мұ қ анов. Қ ыздарымыз Ә. Молдағ ұ лова, М. Мә метоваларда ерліктің арқ асында Кең естер Одағ ының батыр атағ ын алғ андар (4). Осылардың ерліктері де қ азақ тың елін, жерін, отанын сү юуінің негізі екені айқ ын.

Қ азақ стандық тардың Отан соғ ысындағ ы ерліктері туралы белгілі ғ алым-тарихшы-академик М. Қ озыбаев кезінде ең бек жазып, сұ рапыл соғ ыс жауынгерлерінің ерліктерін дү ниежү зіне паш еткен. (5)

Еліміз тә уелсіздік алғ аннан кейін, кө п ұ лтты Қ азақ стан Республикасы ө зінің ә н-ұ ранын, туын, ұ лттық белгісін, ұ лттық валютасын шығ арып алғ а қ адам басу керек болды. Еліміздің тұ ң ғ ыш Президенті болып Н. Ә. Назарбаев сайланды.

Бұ л кезең де “кең естік патриотизм мен интернационализмді немен ауыстыру керек? ”, деген сұ рақ тұ рды.

Осығ ан орай кейбір азаматтардың арасында: “Бізге тек ұ лттық тә рбие, қ азақ тың ұ лтжандылығ ы керек” деген сың ай танытты. Біз мұ ны бү гінгі таң да дұ рыс бағ ыт деп санамаймыз. Себебі кө п ұ лтты мемлекетте басқ а ұ лт ө кілдерін де сыйлауымыз керек. Оларда да ұ лттық намыс бар. Сондық тан Қ азақ стан халқ ы татулық та, ауызбірлікте бірге ең бектеніп, оқ ып білім алу қ ажет. Ол ү шін осындай мемлекеттің мемлекеттік, ұ лттық идеологиясы болу керек. Соны қ алыптастыру қ ажет. Оғ ан қ азақ станда тұ рып жатқ ан халық тардың ортақ істерінің маң ызын насихаттау. Соғ ан мұ рындық болатын кө п ұ лтты мемлекеттің ортақ істерінің бірі 1941-1945 жылғ ы Ұ лы Отан соғ ысының 60-жылдығ ын тойлау сияқ ты іс-шаралар.

Қ азақ стан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың “Егер біз Мемлекет болғ ымыз келсе, ө зіміздің мемлектіміздің ұ зақ уақ ытқ а мең зеп қ ұ рғ ымыз келсе, онда халық руханиятының бастауларын тү сінгеніміз жө н.

Оғ ан барар жол халық даналығ ының негізінде жатыр. Қ азақ та мынандай мақ ал бар: “Жеті атасын білмейтін ер жетесіз, жеті ғ асыр тарихын білмейтін ел жетесіз” (. 273)

Осы орайда айтарымыз тек жеті ғ асырмен шектелмей жалпы ұ лттың тарихын біліп, соны зерттеп: “Біз қ айдан шық тық?, Біз кімміз? ”, Кешегі Кең ес дә уір бізге не берді? ”, “Сол дә уірде не жоғ алттық? ”, “Кешегі Ұ лы Отан соғ ысында қ ан тө ккен, жанын пида қ ылғ ан ата-бабаларымызғ а қ андай қ ұ рмет кө рсетіп жү рміз? ” т. б. сұ рақ тарғ а жауапты осы институт қ абырғ асында дә ріс беру барысында іздегеніміз жө н. Себебі мектеп оқ ушыларына осы сұ рақ тар тө ң ірегінде жауаптар беру керек. Бү гінгікішкентай бала-ол ертең гі ел азаматы.

Осы сұ рақ тарғ а жауап беру ү шін қ атарлары сиреп бара жатқ ан тарихтың тірі куә герлерімен кездесіп, солардан дә ріс алу баршамыздың міндетіміз. Мә селен, ортамызда жү рген, кешегі Отан соғ ысын бастан аяқ атқ арғ ан, Даң қ орденінің иегері, ұ стаз-профессор Шә бден Ә ділұ лы. Немесе қ аламыздың белгілі азаматы, екі дү ркін Даң қ ордендерімен марапатталғ ан Сраил Керімбаев, Отан соғ ысының ардагері, тарих ғ ылымының докторы, профессор Кө кіш Рыспаев т. б. соғ ыс ардагерлерімен кездесіп, кө кейкесті сұ рақ тарғ а жауап іздеу жалапы болашақ ұ стаздардың міндеті.

Тарихты кітаптан оқ у ө з алдына, ал кешегі тарихты, сол тарихты жасағ ан, сол тарихтың куә герлерімен кездесіп дә ріс алу ә лдеқ айда қ ұ нды. Бұ л да қ азақ стандық патриотизмнің негізі.

Жең істің 60 жылдығ ына орай Президеттің бастауымен Республика Ө кіметі соғ ыс ардагерлеріне лайық ты қ ұ рмет кө рсетуде. Уақ ыт озады. Бү гінгі соғ ыс ардагерлері де ө мірден ө теді. Біз осылардың куә сіміз. Соғ ыс ардагерлерінің кө зін кө ргендер ертең жастарғ а не айтады?

Соғ ыс ардагерлеріне мемлекет тарапынан да қ олдау кө рсетілуде.

Кешегі сұ рапыл соғ ыста опат болғ андарды есте сақ тау ү шін Жамбыл облысынан соғ ыстан қ айтпағ андарғ а арнап “Боздақ тар” (7) кітабын шығ арды. Мұ ның да патриоттық, ұ лтаралық татулық қ а мә ні бар. Себебі онда осы облыстан соғ ысқ а аттанып елеге оралмағ ан 112 мың дай 18 ұ лт ө кілдерінің ө мірбаяны берілген.

Қ азақ стандық патриотизм, қ азақ стандық интернационализммен, яғ ни қ азақ стандық отансү йгіштік қ азақ стандық ұ лтаралық татулық пен байланысты деген ұ ғ ымды білдіреді. Оның тү бінде ұ лттық жә не мемлекеттік идеология жатыр. Біз осының бә рін қ атар алып жү руіміз керек. Ұ лттық идеология дегеніміз-қ азақ станда тұ рып жатқ ан ә р ұ лттың мә дениеті, салт-дә стү рі, тілі, діні, тарихынан туындайтын кө зқ арас. Бірақ қ азақ тың ұ лттық идеологиясы осының кө шбастаушы болуы тиіс. Оғ ан негізінен қ азақ азаматтары атсалысуы, кө ш бастауы керек. Ал мемлекеттік идеологиямыз-ол қ азақ станда тұ рып жатқ ан халық тардың мү ддесінен туындағ ан мемлекет саясаты. Дә лірек айтсақ “Идеология (идея жә не логия)-таптар мен ә леуметтік топтардың мү дделерін білдіретін қ оғ амдық сана, саяси, праволық, философиялық, моральдық, эстетикалық жә не діни кө зқ арастар мен теориялық идеялардың жиынтығ ы”

Қ азақ стан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев ө зінің “Қ азақ станның болашағ ы-қ оғ амның идеялық бірлігінде”, “Тарих толқ ынында” деген ең бектерінде идеялық мә селелерге топтасудың керек екенін айтып, бірігуге шақ ырып, бұ л міндетті жү зеге асыруда білім берудің, отбасы, ең бек ұ жымы сияқ ты дә стү рлі институттардың маң ызды роль атқ аратынын, олардың ық палы ерекше тиімді болатынын баса айта отырып, “Біздің тағ ы бір аса маң ызды идеологиялық міндеттеріміз-Қ азақ стандық патриотизмге тә рбиелеу, ә рбір азаматтың ө зін-ө зі айқ ын билеу. Олай болса, осы міндетті орындау жолында тә рбие мә селесін қ олғ а алып, ұ рпақ тарды аздырмай-тоздырмай қ азіргі сауда-сатық тың, алдау-арбаудың ық палына жібермей, етегіне сү йретпей еліміздің болашақ ө ркениетті дамуын алғ а бастыртатын адамдарын тә рбиелеуіміз керек”, - Президент.

Президент Н. Ә. Назарбаевтың “Тарих толқ ынында” деген ең бегінде негізінен тү ркі тектес халық тардың, оның ішінде тү ркі мә дениетіне, қ азақ топрағ ында тү рлі діндердің болғ анын айтқ ан. Бұ л ең бек қ азақ стандық ұ лттық, ұ ларалық татулық тың, қ азақ стандық патритизмнің темірқ азығ ы іспеттес.

Бү гінгі кү ні ата-бабалар, одан кейінгі ұ рпақ тардың салып кеткен жолымен жү ріп, сол жолды ары дамыту, ө мір жаң алығ ын ескеру, ескімен жаң аны ұ штастыру Қ азақ стан халқ ының міндеті.

Елдің тә уелсіздігі кө п нә рсеге ой салдырады. Мұ нда тарихи сананы ояту, жоғ алғ анын ө зіне қ айтару, ө рлеу дә уіріне жол ашу деген мағ ына, сондық тан қ азақ стандық патриоттық тә рбие деген ұ ғ ым тек қ ана айтыла салатын дерексіз ұ ғ ым емес, ол ең алдымен нақ ты, ө з ұ лтына, сонда тұ рып жатқ ан халық тарғ а берілген, адал ең бек ете алатын, жалпы халық тық, ә леуметтік мә дениетті тү сініп, білетін соның нұ сқ аларын ө з халқ ының қ ажетіне жарата алатын, басқ алары тү сіне білетін нағ ыз адам сү йгіштік, қ азақ стандық патриоттық рұ хтағ ы белсенді адамдарды тә рбиелеу ү шін керек.

Тә рбиенің негізі, оның мақ саты, міндеті, мазмұ ны, тү рі, қ ұ рылымы, ә дісі, тә сілі, заң дылық тары, принциптері, қ ұ ралдары бар. Сол сияқ ты қ азақ стандық патриотизмнің мақ сат, міндеті, тү рі, ә діс-тә сілі бар. Егер патриоттық тә лім-тә рбиемізде осы негіздер болмаса ол жә й сө з болып қ алуы мү мкін. Ө зін-ө зі білмеген адам ө зінің кім екенін тү сінбейді.

Қ азақ стандық патриоттық тә рбие бү гінгі ө мірден оқ шауланбайды, қ айта жаң а ө мірмен қ ауышып ұ лттық тә рбиеге жаң а мә н береді. Ұ лттық тә рбие дегеніміз ол оқ шаулану емес, керісінше ұ лттық тә рбие ү лгілерімен ә лемдік идеяларды қ абылдап, ненің тозық, ненің озық екенін тани білу, ө рісі, дү нитанымы кең азаматтарды тә рбиелеуге мү мкіндік болады деп тү сіну қ ажет жә не солай да.

Таза біржақ ты ұ лттық тә рбие-ұ лтаралық аразғ а соқ тыруы мү мкін. Ә сіресе патриоттық тә рбиеде бұ л ерекше білінеді. Ә рине, ұ лттық тә рбиені ә ркім ә ртү рлі тү сінеді. Кейбіреулер “ұ лттық нақ ыштар сол кү йінде болса екен” десе, ал кейбіреулер “ұ ллтық тә рбие қ азіргі ө мірмен байланысты болса екен”, дейді. Шындығ ында ескінің жаң амен қ ауышып жатқ аны ө міршең келеді.

“Ұ лттық тағ ылым деген ұ ғ ым ә р халық тың ғ асырларғ а ұ ласып жатқ ан тә рбие ү лгісі, бала тә рбиесіне қ олданылатын ә діс-тә сілі, ү лгі-ө негесі, сондық тан да ұ лттық тә рбие деген сө здің мағ ынасы ә лдеқ айда кең ” Себебі ол бү кіл ұ лтқ а тә н қ асиеттердің бә рін қ амтиды. Оғ ан ә леуметтік, тұ рмыстық, шарауашылық тық, салт-сана, ә дет-ғ ұ рып, дә стү рлер, тағ ы басқ а ұ ғ ымдар кіреді. Жалпы ұ лттық тә рбие арқ ылы жастарды, кейінгі буынды патриотизмге, ұ лтаралық татулық қ а баулуымыз керек.

Бү гінгі Егеменді Қ азақ станның жағ дайында патриотизм, ұ лтаралық татулық жаң а мағ ынағ а ие болып отыр. Себебі Қ азақ станды Отаным деп білетін ә рбір Қ азақ стан азаматы Қ азақ станды сү йіп, соның азаматы болу, қ азақ станды қ орғ ау, Қ азақ станның дамуына, ө ркендеуіне ө з ү лесін қ осу міндетті. Мұ ны, ә сіресе, қ азақ ұ лт ө кілдерінен басқ а ұ лт ө кілдері жақ сы ұ ғ ынуы тиіс. “Қ ос азаматтық ”, “Қ ос тілдік” деген ұ ғ ымнан арылу. Біз мұ нда тү гелдей орыс тілінен бас тартып отырғ анымыз жоқ. Орыс тілі арқ ылы батыс мә дениетін игеруіміз тиіс.

Осы мә селеге байланысты қ азақ азаматтарына келетін болсақ, олар қ азақ стандық патриотизм, ұ лтаралық татулық тың кө ш бастаушысы болуы тиіс. Солай болмақ та.

Қ азақ тың белгілі ақ ыны Мұ хтар Шахановтың “Тө рт ана” деген ө лең інде былай деген:

“Тағ дырың ды тамырсыздың індетінен қ алқ ала,

Ә р адамда ө з анасынан басқ а жебеп жебеп жү рер, демеп жү рер арқ ада

Болу керек қ ұ діретті тө рт ана:

Туғ ан жері-тү п қ азығ ы айбыны,

Туғ ан тілі сатылмайтын байлығ ы,

Туғ ан дә стү р, салт-санасы тірегі,

Қ адымына шуақ шашар ү немі.

Жә не туғ ан тарихы, еске алуғ а қ аншама

Ауыр ә рі қ асіретті, болса да,

Тө рт анағ а ө ң ін жалғ ай алмағ ан

Пенделердің басы қ айда қ алмағ ан?

Тө рт анасын қ орғ амағ ан халық тың

Еш қ ашанда бақ жұ лдызы жанбағ ан.

Қ асиетті бұ л тө рт ана –тағ дырың ның тынысы.

Тө рт ана ү шін болғ ан кү рес-кү рестердің ұ лысы.

Тө рт ана тек қ азақ ұ лтында емес, ол барлық қ азақ стандық тарда болуы тиіс. Себебі Қ азақ станда тү рып жатқ ан халық тар ежелден осы ө лкені мекендеген. Олардың тарихы, салт-дә стү рі, мекен-жайы, ана тілі бар.

Сонымен қ орыта айтарымыз, қ азақ стандық патриотизм-бү кіл қ азақ стандық тарғ а тә н. Себебі ортақ Отан, ортақ тарих, ортақ салт-дә стү р, ортақ қ азақ тың тілі. Басқ а ұ лт ө кілдері қ азақ тың тілін білуі тиіс.

Қ азақ стандық патриотизмнің негізі-ежелгі ұ лттық салт-дә стү р, ә дет-ғ ұ рып, аң ыз, ертегілер, жырлар, кешегі кең естік ортақ дә уір, Ұ лы Отан соғ ысындағ ы тү рлі ұ лт ө кілдері-қ азақ стандық батырлардың ерліктері туралы тарихи деректер болып табылады.

Қ азақ стандық патриотизм мен ұ лтаралық татулық тың ә діснамасы Қ азақ стан Президенті Н. Ә. Назарбаевтың тарихи ең бектері.

Қ азақ стандық патриотизм мен ұ лтаралық татулық тық қ а тә рбиелеудің жолдары мен қ ұ ралдары-ол тү рлі іс-шаралар, тә рбие сағ аттары, гумнаитарлық пә ндердің мазмұ ны.

4 Оқ ытудың техникалық жә не инструментальдық қ ұ ралдары: интерактиті тақ та, видео проектор т. б.

5 Сабақ ты ө ткізу тә ртібі: семинар, сұ рақ жауап, дө ң гелек ү стел.

6. Ә р тү рлі кү рделілік дең гейдегі тапсырмалар:

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 789 10 11 12 Следующая ⇒