Минең яҡты ҡояшым.

⇐ ПредыдущаяСтр 4 из 15Следующая ⇒

Әсәкәйем

Әсәкәйем, ғәзиз кешем,

Минең яҡты ҡояшым.

Эргәмдә һин булғанда,

Ышаныслы ҡарашым.

Әсәкәйем, берҙән-берем,

Һиңә ғүмер теләйем.

Башымдан бер һыйпаһаң да,

Онотолғандай хәсрәтем.

Бына ошондай шиғырҙар редакциялар почтаһында күпселекте тәшкил итә. Тәртиптән тайпылмаҫ өсөн, беҙ уны беренсе дәрестә башлағанса ҡарайыҡ. Күреүегеҙсә, бында беҙ билдәләгән өс нәмәнең береһе лә юҡ. Иң башта шуны асыҡлап ҡуяйыҡ (бер тапҡыр һәм ғүмерлеккә!): шиғырҙа ваҡлыҡтар булмай! Булырға тейеш түгел, бигерәк тә бындай ҡыҫҡа ғынаһында һәр һүҙ, ижек урынында килергә бурыслы. Ә бында, күрәһегеҙ һәм аңлайһығыҙ: тәүге строфаның 1-се һәм 3-сө юлдарында уҡ “тел абына”, йәғни яп-ябай бер ижек етмәй. Тема тигән өлөшкә ҡағылмаҫҡа ла мөмкин булыр ине, сөнки, күрәһегеҙ – ул юҡ. Дөйөм һүҙҙәр генә бар. Әсәйҙең берәү икәнен кеше генә түгел, йәнлек-хайуандар, ҡоштар ҙа белә, уны нимә тип яҙып ултырырға? Артынса уҡ - “теләйем” һәм “хәсрәтем” һүҙҙәрендә рифмаға оҡшаш яңғыраш табып ҡарағыҙ. Әгәр ошо шиғырҙы редакцияға ебәрәм тигән кеше алдан ошо күҙлектән сығып уҡып ҡараһа, уны алыҫыраҡ йәшереп ҡуйыр ине һәм ғәзиз кешеһенә бағышлар өсөн икенсерәк һүҙҙәр эҙләргә керешер ине...

Килешерһегеҙ, “бөтә быға тиклем әйткәндәргә ҡушылам” тип әйтер өсөн ниҙер яҙып ултырырға кәрәкмәй, баш ҡағып ҡушылырға ла ҡуйырға ғына кәрәк. Әлбиттә, был шиғырҙы уҡып ишеттерһәң, авторҙың әсәһе уны күккә күтәреп маҡтаясаҡ. “Шәп, ҡыҙым, рәхмәт!” – тиәсәк. Тик икеһе лә аңлай ҙаһа – был “берҙән-бер, ғәзиз әсәгә” бағышланмаған, ә ер йөҙөндәге миллиардлаған әсәнең һәр ҡайһыһына уҡырлыҡ. Ҡотлау открыткалары шуға ла дөйөм һүҙҙәр менән һәм миллионлаған тираж менән сығарыла, ә шиғырҙың авторы берәү генә ул. Ул лирик герой тип атала. Был хаҡта киләһе дәрестә һөйләшербеҙ.

3-сө дәрес
Кем ул лирик герой?

Әҙәбиәттә автор тигән төшөнсә һәр кемгә таныш – ул яҙыусы, әҙәби тексты уйлап сығарыусы. Герой тигән һүҙҙе лә һеҙ яҡшы беләһегеҙ – әҙәби әҫәрҙәрҙә ҡатнашыусыларҙы шулай тип атайҙар. Геройҙар күпселектә яҙыусы уйлап сығарған, уның фантазияһы емеше булған кешеләр. Хайуандар тураһындағы әҫәрҙәрҙә улар хайуандар ҙа булыуы ихтимал – мәҫәлән, Джек Лондондың “Белый клык” романындағы эт. Тормошҡа һәм уҡыусыға яҡыныраҡ, аңлайышлыраҡ булһындар өсөн, геройҙарҙы яҙыусылар йышыраҡ эргә-тирәләге тормоштан алырға тырыша. Уларын прототип тиҙәр, ундай шәхестәр герой образын тулыраҡ асыр өсөн күберәк, анығыраҡ, уҡыусыға аңлашылырлыҡ материал йыйырға ярҙам итә.

Ә бына ҡайһы бер әҫәрҙәрҙе автор үҙ исеменән дә яҙа. Ул йышыраҡ автобиографик әҫәрҙәрҙә осрай, йәғни, унда автор ҙа, герой ҙа булып яҙыусы үҙе сығыш яһай. Әлбиттә, әҙәби геройҙарҙың төрлөһө була, әммә беҙгә әлегә уның төп асылын билдәләү ҙә етеп торор.

Шиғриәтте беҙ шағирҙың үҙенең кисерештәренең сағылышы тибеҙ. Ана шунда лирик герой төшөнсәһе килеп сыға ла инде. Икенсе төрлө уны шиғыр геройы тип тә атап булыр ине: лирика – үҙ исемеңдән яҙылған шиғыр ул. Проза әҫәрендә геройҙарҙың мотлаҡ исеме була, ә шиғырҙарҙа улар күпселектә юҡ, шуға ла беҙ һәр шиғырҙы шағир үҙ исеменән яҙған тип ҡабул итәбеҙ. Мәҫәлән:

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒