АУЫЛ ХИКАЯЛАРЫ 6 страница

Екеуміз де айға қараған жүзімізді бір-бірімізге бұрдық.

– Сен мен секілдісің, Орал!

– Жоқ, сен мен секілдісің, Қаршыға!

– Өйткені туған жер, өскен ел – бір, әкеміз – бір! Шешең басқа бола берсін. Әкеңнің бір болғаны қандай жақсы, – деді Қаршыға.

мен айттым: бәрінен де әкеңнің болғаны жақсы. Біз қол ұстасқан күйі тауға шығып барамыз...

мен осы түні қайта тудым, уа, уа, қара қасқа құлынымды әйтеуір түбі таппай қоймайтыныма сендім де.

Шал бүк түсіп теріс қарап жатыр. Көкірегінің сырылдағаны ғана - тірлігінің хабаршысы. аза қып аңыратқан кәpi сыбызғыны домбыраға қосақтап шандып, түс киізге іліп қойған. Бұл - енді қайтып екеуін де қолға алмақ емеспін деген солақайшыл сотқар қылығы сықылды еді. Ол сыбызғы мен домбыраға қосып, жылдар бойы жан дүниесін улап, сыздауықтай сыздатып келген бар уайым өкінішін де соларға қосып таңып тастағандай, сонсоң ғана байыз тауып, жалқы сәт тыныс алғандай еді. Сарқынды шалдың қазіргі бүк түсіп жатысы - дәурені өткен пенденің маңдайдан бағы өтіп, қолынан құсы ұшқанда жасар лажындай, ырымы – жаман. Тамам қайрансыз тіршілігінің соңы бұлаңдатып, түлкі құйрыққа салып, соңыра алдап кетерде жер тепкілеп, тісін қайраған толайым өкініш, толарсақтай шор

боп қатқан ашу-кегі де осы жұдырықтай жұмылып жатысынан аңғарылады. Дегенмен, шал ешкімге зиянсыз болғанын ақтық рет айқайлап айта алмай, осылайша іштей іріген қалыпта көз жұматынына өкінумен бейшара еді. Жылдар бойы шырпы басын сындырмай, жалғыз қызы аналық пен немересі Қаршығаға масыл боп жатып алуы – заманаға көрсетер сесім деп ойлағаны шығар-ау; бірақ заман деген сұрапыл қуатты, әрі жан шошырлық көл-көсір дүние екенін, ал өзі сол көл-көсір дарияның бетінде қалқып жүрген тинамдай жаңқа ғана екенін, қаттырақ толқын туласа, ысырылып жағаға шығып, қаңсып, қаңырап қаларын, сөйтіп осынау мол дүниені мәңгі-бақи аңсап өтерін білмеген шығар-ау; бір рет өгейсіп, бір рет жалпақ жаһанның ию-қию дарқан тірлігінен қол үзіп, үйірінен адасып қалған соң, қашып үйіріңді тапсаң да, өз-өзіңнен қуыстанып, өз-өзіңнен елегізіп, әйтеуірде алқымға жармасар айып қолынан шошынарың және хақ, шал мүмкін осылайша ғұмыр кешкен шығар-ау. Бұл жалғандағы ең қорлықты өмір – бар мен жоқтың, жақсы мен жаманның екі ортасындағы көзден де, көңілден де шет ұмытылған ұрлық өмір. Сарқынды шал тағдыр отына күйген дерміз, әсте тағдыр деген ғайыптан пайда болмақ емес, тек бір-бірімізді алдап, иландырып, бейбіт тұрмыс құру үшін, өне бойғы қасқой жан жаралар жамандығымызды «тағдыр» деген әлденеге жамай саламыз, сөйтіп әлемдегі бар, бар қайғы-қасірет, обал-сауапты тағдыр мен құдайдан көреміз. ал тағдыр дегеніміз – адамдардың өзді-өзіне жасар қысастығынан пайда болар көзге көрінбейтін, әйтсе де минут сайын инедей қадалып, ыңырсытып отыратын індет екенін мойындайықшы. мынау шалдың осыншалық жұмбақты өмір жолы – әншейін тағдырдың тәлкегі емес.

Әйтсе де, мен Сарқынды шалды обалсындым.

– атам ойда жоқта қолқа артып отыр сендерге, – деді аналық. Өзі өзгеше көңілсіз. Бағанадағыдай емес, бізге де соншалықты жалпақтап, құрақ ұша қойған жоқ. Үлкен қара көзі бір тостаған көздің жасы секілді екен. – Ең ақырғы қолқасы шығар, орындай салыңдар.

– Ие, ол қандай қолқа? – деп сұрады төр алдында бір шынтақтай газет оқып жатқан әкем. Әлгінде маған естіртпей,

сенің құлағыңа сыбырлап жатқаны сол шығар. Өтініш айтып, орындамай қалған күніміз қайсы...

– Өтініш айтуды білмей өткен кісі ғой, өз бойынан әл кеткен соң, амалсыз көніп отыр да. Әйтпесе ақшоқының басына күніне бір емес, бес рет шыға беретін атам емес пе,

«Бір-екі күннен қалмай, аттанамын, өлсем де, ақшоқының басына шығып өлейін, бар арманымды, бар қайғымды көмген жерім еді, сонда апарып жерлеңдер», – дейді. Ертең күн шыға зузаға салып аттанып кетіңдер, күн бата атамның да демі таусылар. мен ере алмаспын сендерге, үйден сүйек шыққанда, артынан дауыс қылып жоқтап қалар ақ жаулықты әйел – өзім ғана. Осыншалық ел-жұрттан аластанып, бір күрек топырақ бұйыртпаған тағдыр тәлкегі де. мен азғырып көрдім: ойдағы ауыл, қырдағы малшыларды шақыртайық дедім. Көнбеді, кайтейін, көнбеді.

– мен жаназамды бұдан елу жыл бұрын, қылшылдаған қырқымда-ақ, меккеге барып келген қазіретке шығартып қойғанмын, осылай ит жемі болып, ұрпақсыз, ұрансыз өлерімді сезгенмін, – дейді.

– атамды ақшоқының басына өзім жаяу арқалап шыға- мын, – деді Қаршыға қабағын түкситіп.

Пейілің дұрыс, бірақ ондай ерлікті үшеуміз боп жасай алсақ, соның өзі – шал үмітінің ақталғаны. ақшоқы ойнақтаған бота шыға келер төбешік емес, шал бекер көксеп жатқан жоқ. Кәрі жүрегі биікті аңсаған білем. алжыған қыран да өз биігінде өлгісі келеді екен, – деді әкем қолындағы газетті бүктеп оты- рып. – Орындайық шалдың тілегін. мұндай оқыс мінез, қыр- шаңқы қылықтар тау ұлына таңсық емес. Ертерек жатып дем алып, ертерек жолға шығайық. Төсек сал, аналық.

Үшеуміз далаға жаттық. Ортада әкем, оң жағында мен, сол жағында Қаршыға.

Біз үшеуміз, бір бөстекті төсеніп, бір көрпені жамылып, бір жерде, бір аспанның астында қатар жатырмыз. Біз үшін дүниеде екі нәрсе жоқ, бәрі біреу-ақ.

Біз бір бүтінбіз, екіге ешкім бөле алмайды. ал бөлінсек, қайта бірігу өте ауыр екенін білеміз. Сарқынды шал бөлініп еді, кәні біріккені...

Біздің шыққан жеріміз, уа, барар жеріміз, уа, жолымыз, арман, мақсатымыз – бір.

Біз әсте ойламай, ойланбай ғұмыр кешкен емеспіз, әсіресе, жылқының жусағанындай тынышты, айлы түнде ешкімнің мазаламауын, ұйқымыздың бұзылмауын тілейміз. Құс ұйқы болған – Сарқынды шал мен әкем ғана.

Біз жұлдыздан алқа тағынған алқара аспанға қарап, шалқа- мыздан жатырмыз. Осы жасқа дейінгі өміріңізде айлы түнде, ашық аспанның астында тау ішіне түнеп көргеніңіз бар ма?! Егер далаға түнеп көрмесеңіз – айналайын табиғаттың қадірін түсініп, айналайын табиғаттың бел баласы екеніңізді біле бермегеніңіз. менің сіздерден шыншыл пейіл, адамдық жүрекпен сұрарым: мейлі жас болыңыз, мейлі бір елге бас болыңыз, кіндік кесті жұртыңызда ашық аспанды жамылып жатып түнеңіз, сіз сонда ғана туған жердің неге ғана ыстық болатынын парықтайсыз; мүмкін табиғат анаға жасар мың- миллион қиянатымыз бұдан әлдеқайда азаяр ма еді, азаяр еді, далаға түнеп көрсек біз.

мен ойлаймын: ғашық болуды, тек табиғаттан ғана үйренуіміз керек-ау; жүз кітап окығаннан, жүздеген елді аралағаннан туған жердің топырағына аунап, далаға түнеген әлдеқайда озық-ау; бағанағы сазған жүрегімді әдемі мұң қабыз- дап баяу ғана соғады; айналаны қоршаған асқар таулар мау- жырап, маужыраса да менің бейбіт ұйқымның сақшысындай, ал сол тау қойнауынан ескен жібек самал жұмыр жердегі сандаған сұмдықтың бар иіс-қоңысын желпіп, бізге жолатпай аластап, маңдайдан сипап, уатады, шаршаған жігерімізді; жұмыр жердегі ыңырсыған, жылап-сықтаған үн де бір сәт адыра қалғандай; ұйқы мен ояудың, өң мен түстің екі ортасындағы мәңгі қайталанбас ең тәтті хал меңдеп, осындай жуас түн, оңаша ойдың тағы бірде қайталануын мінәжат айтып тілеп жатты. Біздің осыншалық бақытты шағымызға әлдене жетпейтін – біз әлденені елегізе іздеп едік, ол – «Желсіз түнде жарық айды» шырқап салған алтайдың әнші қызы Бибігүлдің әні еді; десем де, жүрегінде құлағы бар адам уылжыған сезімнің құшағында жатқан түн арудың өзі таң-тамаша ән салып тұрғанын сезер еді; ол ән - өмір әні, ертеңгі атар таңның тазалығын көксеген

табиғат ананың айтар иманы, «бұл әнді тыңдау – кез келген адамға жазбаған, осынау түн ару шырқап салған әнді уыстап, ұлы шайқастарымның дұғасы ретінде алып жүрсем, әмсе жеңіске жетерімді білдім; осынау туған жердің топырағын бой тұмар қылып тағып жүрсем, әмсе жұлдызым оңынан туып, халқыма, қаныма деген адалдығыма қылау түспейтінін білдім; осынау Әулиекөлдің суын ішірткі қып ішсем, алдағы басар асуымның аңызақ, шөлінен сусамай, кенезем кеппей, кең сарай ғұмыр кешерімді білдім; ал әкем мен бауырымның ыстық қойнына жылында, тым болмағанда, жалғыз рет жатып кетсем, бақида жалғызсырап, бақида жаурамайтынымды білдім; мен қалада жүріп жалғызсыраған, жабырқаған көп-көп күндерім мен түндерімнің қап-қара жамылғысын сілкіп тастап, тәкаппар тауымның аппақ сағымына, жаңа туған баланың дақ түспеген санасындай таза торғын нұрға шомылдым. Уа, уа, жәмиғат, мен тағы да қайта тудым, қайта туғызған тағы да табиғат, артық суреттедің деп жазғырма!

– Ұйықтадыңдар ма? – деді әкем басын көтеріп, насыбайын атып отырып. Қаршыға екеуміз жарыса: – Ұйқымыз келмей жатыр, – дедік. Әкем біраз үндемей отырды да: – менің де ұйқым қашып жатқаны, көптен бері далаға түнемегендікі ме?

– Әке, – дедім мен.

– ау!

– Қатпа Қараны сабағаның рас па? – Әкем үндеген жоқ.

– Оны кім айтты?

– Ел құлағы елу емес пе...

– Осы күні ел құлағы елу емес, жүз болып жүр ғой. Сабасам сабаған шығармын. Есесін ол да жіберген жоқ. Осы күнгі жастар еш нәрседен, ешкімнен қорыққысы келмейді. Ұпайын жібермеуге тырысады. Бірақ қорықпаудың өзі – бақыт деседі. Жасқаншақтанып өткен біз-ақ болайық. Осы күні сендерге жаңаша ақыл, жаңаша сөз керек, егер сендерден ағаттық кетсе, бетімізден алсаңдар, онда біздің ортақ тіл таба алмағанымыз. мен үшін баланың бәрі бірдей, әттең құшағым тар, бәр-бәрі, сыя бермейді. анығы, баланың қадірін балалы болғанда ғана білесің... Әкем біразға дейін тағы да үнсіз жатты, ал мен болсам жүрегінің баяу соққанын, демалған бір қалыпты тынысын естіп, осы тірлік дүбірінің мәңгі толастамауын тілеймін.

– Қатпа Қара қазір бұрынғысындай емес, көп өзгерген,

– деді сонсоң, – көп түзелген. Соғыссыз бейбітшілік бар ма тәйірі, мені де сыйлайды.

Әкем тағы да үндемей қалды.

Әкем: ...«Соғыстан кейінгі жылдар қандай ауыр еді. Жаралы ел бірден құлан-таза жазылып кете алды ма? аққан қан мен төгілген тердің орны әлі де толып болған жоқ. Қара жаулығын әлі тастамай отырған ақ шашты әйелдер қаншама, бес жыл от пен оқтың ортасында жүріп, мамыр заман, бейбіт өмір, қарапайым еңбектің қадіріне қанымызды айырбастап келгенде, әттең туған жер, өскен ел де көзімізден бұлбұл ұшып келгенде, артымызда ағалап қалған қара домалақ ұлдарды көрер күн туар ма деп сағыныштың садағасы болып келгенде, көзге шыққан сүйелдей боп, қыңыратқып тұрған жетесіз ұлды көргенде ей, әкелер, қайсысың шыдап тұрар едің. мүмкін бұл менің ең ақырғы қателігім, ең алғашқы дұрыстығым шығар. рас, қамшы сілтенді, – қара бас, қара қазанның емес, қоғамның мүддесі үшін сілтенді, жиырма жылдан соң қайта қайырылып, өз арқама тиерін білдім бе. ақымақтық абайды да сабатқан, оның жанында мен кіммін. мені қинайтын – бір-бірімізге деген сүйекке сіңді жаулығымыз, міне, екі жағымда қос қанатым – екі ұлым жатыр, қай қазақтан кеммін. міне осыларға Қатпа Қарадан кегімді ал десем, тұра шаппай ма, жо-жоқ, ол сөзді айтпаймын, қазақты қазаққа айтақтау – маған дарымаған дерт, ендеше ұлдарым да таза өссін... Қаршыға, мені сен де кешір, құлыным! Соғыстан біздер оралғанда осы ауылда дені сау бес-ақ еркек, елу қыз-келіншек бар еді. Сен қытықшыл сезімнің құрбаны емессің, аналыққа деген адал махаббатымның айғағысың, құлыным! Сен бөтен елдің келімсегі емессің, қазақ деген халықтың төл ұлысың, құлыным! рас, ашыққан шығарсың, ашынған шығарсың, бірақ ыстық пен суыққа шыңдалып өстің де, арыстай азамат болып ержеттің, құлыным! Осы күні соғыс кезінде елге бас-көз боп қалғандар мен соғыстан шыбын жаны, қу сүйегін сүйретіп оралған еркектің бәрін қыз-келіншектерге қырындағаны үшін жаппай жазғырып жүр. Бірақ алпыс әйелге алты еркек жетпейтінін, егер табиғи тәбетің басса-ақ жалғызсыраған жар іздеген жанға нұр құйылғандай, көздерінен

ұшқын атып, бақытқа кенелетінін көрсең ғой сол кезде. Иә, олар бізге рақмет, соғысқа лағнет айтатын, ендеше сен менің өз ұлымсың, құлыным! Қаншалық қателік жіберіп еркелесеңдер де, мен сендерді кешіремін, құлындарым. Көп болса бір адамның мұрны қанар, мың адамның, миллион адамның су боп аққан қанын көрмесеңдер игі еді. менің сендерден айлы түннің астында жатып, бір-ақ тілек тілеймін – татулықтарыңа жарықшақ түспесін!»

– Қаршыға, – дедім мен.

– ау.

– Сен мектепте оқып жүрген кезіңде ойлап тапқан форму- лаң бар еді ғой, соны ешқайсымыз шеше алмаған едік, енді өзің айтсаң қайтеді.

– Е... Әлгі мынандай жұмбақ әріп пе... Қаршыға саулап тұрған ай сәулесіне сұқ саусағымен жазу жазды. Ол жазуды мен де қайталадым.

– айтпаймын, – деді ол әкеме қарай аунап түсіп, жабыса жатты. – айтсам арманда қалармын, бұл сенің бұдан жиырма жыл бұрын өліп қалған қара қасқа құлынды жоқтаған жұмбақ сырың сықылды. Әркімнің бір ешкімге айтпайтын шешусіз сыры болуға керек, әйтпесе ол адам емес. Бәлкім, өзің шешіп көрерсің, мендей емес оқымыстысың ғой.

мен ұйықтап жатсам керек, түс көріппін. Түсім өзгеше қызық, аппақ селеулі дала екен деймін, аппақ селеулі даланың дәл ортасын оя аппақ қозының жүнінен басқан киіз төселген, аппақ қозының жүнінен басқан киіздің дәл ортасында малдасын құрып аппақ сақалды шал отыр; шалдың қолында аппақ домбыра; ұйыған уыз нұрды дірілдеткен күй ақсақал қолындағы домбырадан суырылып шығып, аңқылдай ескенде, көңіліңе қанат бітіреді; ақсақалдың өңірі толған орден, медальдар, көкірегінен бұлақ боп аққан күй үшін берілген екен деймін; енді бір сәтте алпыс екі тамырыңды иітер сиқырлы күй тартып отырған адам Құрманғазыға айналады, біресе Сарқынды шалға айналады, тек қана қаралы күй шертіп, қара басып, адасып өткен Сарқынды шал осыншалық қуаты мол шуақты саздың тиегін қалайша ағытты, не гәп? Ойына не түсті? мүмкін жарты ғасыр саз балшықтай иленіп, санасын

сасытып келген сары уайымы, баяғы дәуренін, он мың жылқылы болыс болған заманын, көксеген көңіл шынымен-ақ адаланғаны ма екен. Жоқ, бұл Сарқынды шал емес еді; аппақ дала, сол даланың жон-жотасына от орнындай із тастап, боз бие боздақтатып келеді; тұяғы тиген жерде бір-бір сөнбейтін шырақ лаулап қалады; аппақ биенің соңында қап-қара құлын еріп келеді. Боз биенің көмірдей қара құлынының сауырынан қан cayлап келеді, қасқыр тартқан екен деймін, боз биенің тұяғы жаққан отты сол құлынның жарасынан аққан қан өшіріп тастайды екен деймін...

мен көзімді аштым, көзімді ашсам, әкем Қаршыға екеумізді қымтап жауып отыр екен. Сосын өзі шақшасын алып, әдетінше алақанына насыбай салды. Құшырлана иіскеді. Төңірегі аппақ, сарғайып таң атып келеді. Жер бетін жұқалаң боз қырау жапқан. Жазда түскен боз қырауды көргенім осы, сағатқа қарап едім, тұп-тура таңғы төрт екен. ал бүгін июнь айының жиырма екісі...

– Әке!

– ау, құлыным! – дейді әкем.

– Неге ұйықтамай отырсың? – деймін мен.

– Сен неге ұйықтамай жатырсың? – дейді әкем.

– Түс көріп шошып оянып кеттім.

– мен жиырма екінші июнь күнгі таңғы төртте отыз жылдан бері ұйықтамаймын. Көзім ілінсе болды, жау қаптап кетіп, қапысыз қалатын адамдаймын.

– Қызық екен, – дедім мен аңқаулана.

– Иә, сендер үшін бәрі қызық, ә, – деді де, әкем орнынан тұрды. Орнынан тұрды да, беймезгіл уақытта түскен жып- жылы боз қырауды жалаң аяқ табанымен басып, Әулиекөлге қарай құлдай жөнелді. мен, әкемнің артынан: «Суық өтеді ғой, киінсеңізші?» – деп айғайлағым келді, бірақ бұл ақылды оның өзі маған үйреткенін, ал қазір бұл кісілерге нендей бір ақылдың да, өмірдің де жүрмейтінін, болары болып, бояуы сіңген дәуренді кешіп бара жатқанын білдім. Балалық шағын тым ерте жоғалтқан әкемді анау боз қырау басқан таудан ешбір бөліп алуға болмайтын еді. Өйткені әкемнің жанын қойып, осы сәттегі сыртқы пошымы сол таудың өзіндейтін. Шашы аппақ,

ішкиімдері аппақ... Жүз жылда жалқы рет қана қайталанатын июнь айындағы боз қырауда әкемнің жалаң аяғының ізі қалды, әттең-ай, ол із күн шыға сол таңғы шықпен қоса еріп, бу боп ұшып кетеді-ау. Білем, әкемнің түсіме кірген ақ боз жылқының от тұяғындай өмірге ойып қалдырған ізі жоқ, Қаршыға екеуміз ғана бармыз, бірақ әкем әсте өкінбек емес, ол қалдырған іс

– қос ұлының, дүрия таудың алаңсыз ұйқысы. Білем, әкемді бүкіл әлем білмек емес, бірақ рухын мың жасататын тағы да біз, әкем де осы ойдың жетегінде бара жатқан шығар. Бәлкім боз қырау ерігенмен, табаны тиген жарықтық Жер қалатынын сезген әкем өзін сол боз қырауға балаған еді... Дүниеде ең таза зат – таң алдында түсер таңғы шық! Сондықтан да ғұмыры келте екен.

Осы түні сағат төртте Қаршыға да ояу жатыпты: ол ойлапты:

«атам ертең өледі, бұған дейін өтірік өліп келген, енді шын өледі. атам өтірік өліп, Қытайға қашыпты, өтірік өліп, Сібірден қашыпты, өтірік өліп, соғысқа бармай қалыпты. атам сонда сан рет өліп, сан рет тірілген, ал өзі айтатын: «Ер бір-ақ рет туса, бір-ақ, рет өледі», – деп. Өзі

Қаннан мың рет туғанша, Қарадан бір-ақ. рет тусамшы, Халықтың кегін қусамшы, –

деп өкінер еді. Өзі көп айтатын, бірде-бірін орындағанын көргенім жоқ, атамның ең үлкен кемшілігі – хан ұрпағынан туғанына өкінуі. Жаман болса да шыққан тегі, ендеше:

«Өлсем, орным қара жер болар, бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ, тегімнен жерір тентегің мен емес», – деп қасқая қарсы қарап тұрар қайда? Егер менен сұраса: «Әкем – анау пошташы шал, тегі – жалаң аяқ, жалаң төс кедей, заман менікі, сұраған сен – ақымақ па, сұратқан жан – ақымақ па?» – дер едім. атамның анама оң қабағын бермейтіні: «тегімізді қара суға жарымаған Қаратайдың қасиетсіз ұлына былғадың. Оны білгенде жер түбінен іздеп тапсам да, Шыңғыс тұқымына салар едім үйірге». атам мұнан жеті жүз елу жыл бұрынғы Шыңғысханның аруағына сиынып отырар еді. Екі туып бір қалғанындай құбылаға қарап қол жайып жалбарынатын. Не керек, Шыңғысхан атамды жарылқай қойған жоқ, қайта нәлет

болып тиіп, күн өткен сайын шөгіп, күн өткен сайын бір жылға бір-ақ қартаятын. мен ол кісіден жеті атасын сан рет сұрасам да, айтпаған. Сары ала сандықтың түбінде сап-сары дәптері бар, атамның ғұмырнамасын амал жоқ, ескіше білмегендіктен оқи алмадым. Ол дәптерді тобан аяқ болып ауырғаннан бермен ышқырына тығып алатын еді. ата тірлігінің мәнін түсіне алмағанмен, өліге де, тіріге де септігі жоқ пенденің қалай ғана жер басып, от оттап, су ішкеніне қайранмын... ал маған: «Сенің өмірлік максатың мен тіршілігіңнің мәні не?» – деп сауал қойса, сөз жоқ: «Туған жерден түтінімізді сөндірмеу!» – деп жауап берер едім. мен енді оқымаймын да, ол бақытты Оралға сыйладым, мен оқымағаныма өкінбеймін де, өйткені менің денім сау, көкірегім ояу, осы Әулиекөлдің жағасынан кетпеймін де, өйткені туған жерді иесіз тастауға болмайды. Пошташы Бөкештің арманы жоқ – бір ұлы ойда, бір ұлы қырда. Оның екі-ақ арманы бар болатын. Әрі туған жерді күзету, әрі білім қуып алысқа аттану, ендеше сол екі арман екеумізге айналды, ендеше, пошташы Бөкештен бақытты адам бұл ғаламда жоқ!»

Осы түні сағат төртте Сарқынды шал да көз ілмепті. Ой ойлапты:

«Заман!

Кімді жарылқады, кімдердің төбесін көкке жеткізді? Кім- дерді қуантты, кімдерді қуратты? Кімнің дәурені? Өлетініме көрінген шығар, түсіме кірмеді ғой. Жаңа заң, жаңа заманның бетіне «сен сондайсың» деп қарағаным жоқ, іштей арпалысып, ойша күрестім. Өйткені, мен жалғыз едім, заман да залым екен, қырық жылғы қырғында жақсысын да, жаманын да айдап- байлап жатқанда, менің қаныма ортақ болған жоқ, үкіметтің мынау қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған ырысын өз көзімен көріп, тірі куә болсын, арғы дүниедегі ата-бабасына айта барсын деген шығар-ау. Шын жыласа, соқыр көзден жас шығар болар, мен қамықсам, қызғаныштан қамықтым, мен қаралы күй тартып зарласам, ата-бабамның ақ бөкендей жосылған, жер қайыстырған жылқысын, қолында қаршыға, соңында құмай тазысы бар әкемді, сол әкемнің қырық нарға артқан зерін, қойдай өріп, жылқыдай жусайтын момақан елін елестетем. матвей кержақтың әкелеріндей қол қусырып,

⇐ Предыдущая 311 312 313 314 315316317 318 319 320 Следующая ⇒