Тақырып: Профессионалды қылмыстылық және оны алдын алу

Жоспар

1. Кәмелетке толмағандардың қылмыстың қылмыснаманың негiздерi

2. Кәмелетке толмаған қылмыскерлердiң тұлғаның негiздерiнiң қылмыснаманың сипаттамасы

3. Кәмелетке толмаған қылмыстарының себептер мен жағдайлары

4. Кәмелетке толмаған қылмыстың қылмыстарды алдын алу

1.Кәмелетке толмағандардың қылмыс – оның ахуалының және дамуының мөлшерлiк және сапасы бар көрсеткiштерiнiң негiздерiмен сипатталатын жәнесоматикалық, психикалық және өнегелiк дамуының негiздермен және мiнез-құяқында эгоцентрикалық ниет және тұрақсыз психикасы бар кәмелетке толмаған қылмыскердiң тұлғаның әлеуметтiк ержетпегендiгiмен шартты қылмыстың дербестiк түрi.

Кәмелетке толмағандардың қылмыстың түсiнiгi кәмелетке толмаған тұлғалармен жасалған қылмыстардың жиынтығымен байланысты, яғни 14 жастан бастап 18 жасқа дейiн. Қылмыснаманың көз қарасымен қарағанда, олар үш жастық топтарын қосады: 14-15, 15-16 және 17-18 жас. Сонымен қатар кәмелетке толмаған қылмыстарына аса кiшi жастағы жас өспiрiмдердiң қоғамдық қауiптi әрекеттердi жасаудың , сондай-ақ жас ересектермен қылмыстарды жасаудың әсерi тигiзедi.

Кәмелетке толмағандардың қылмыс жас өспiрiмдердiң белсеңдiлiгiнiң жоғары дәрежесiмен айырылады. Жас жаста қылмыстарды жасаудың жолына тұрған адамдар, түзетуге және қайта тәрбиелеуге қиын берiледi және ересек қылмыстар үшiн резервтi бiлдiредi. Кәмелетке толмағандардың қылмыстар және ересек қылмыстармен арасындағы тығыз байланысы бар.

Кәмелетке толмағандардың қылмыстың қылмыснаманың негiздерiнiң бiрi уақыттың ұзақ мерзiмдiң аралығында оның қатысты сазды бой болып табылады.

Кәмелетке толмағандардың қылмысы және де барлық қылмыстар латенттiң жоғарғы деңгеймен сипатталады.

Кәмелетке толмағандардың қылмыстың «жасарту» тенденция және кiшi жастардың балаларының криминалды белсеңдiлiгiнiң жоғарылауы байқалады.

Кәмелетке толмағандардың қылмыстың құрылымның негiздерi жасалатың қылмыстарын аса тар тапта анықталады; олардың арасындағы кем бөлегiнде ауырқылмыстар; қылмыстың шағын бөлегiнде абайсызда жасалған.

Соңғы жылдарда кәмелетке толмағандар оларға үшiн жаңа қылмыстарды «игередi» (қорқытып алушылық, кепiлдiк адамдарды басып алу, валюталық алдаушылық, компьютерлiк қылмыстар және т. с.) ауыр және аса ауыр қылмыстардың саны көбеюi байқалады.

Кәмелетке толмағандардың қылмыстың құрылымында ұрлық, тонау немесе қарақшылық жолмен жасалатын пайдакүнемдiк және пайдакүнемдiк-зорлықтың қылмыстар құрайды.

Кәмелетке толмаған бұл қылмыстардың сипаттайтың сипаты дәлелсiз басқыншылық және қатаңдық болып танылады. Кәмелетке толмағандар мақсатқа жету үшiн нақты жағдайда жеткiлiктi зорлау және қатаңдық шегiнде жасайды.

Кәмелетке толмағандарының топтық, ұйымдасқан алдын-ала дайындалған және техникалық жабдықтандырылған қылмыстардың сабағалы салмағы жоғарылатылады.

Кәмелетке толмаған қылмыскерлердiң криминалды профессионализм өседi. Қазiргi уақытта кәмелетке толмаған қылмыскерлермен атыс және сұық қару пайдаланады.

Сонымен қатар кәмелетке толмаған қылмыстың сипатты белгiсi болып кәмелетке толмағандардың жас шамасының шекаралармен байланысты, олармен қылмыстарды жасаұының рецидив негiздерi табылады. Кәмелетке толмағандардың рецидивтiк қылмыс өзiнiң көп таралғанына ғана емес, сонымен қатар өзiнiң салдарынан жоғарғы қоғамдық қауiпқа ие. Қылмыстарды екiншi рет жасауы кәмелетке толмағандарда құқыққа қайшы тұрақты жол қалыптасұын дәлелдейдi. Осындай салдарынан бұл жасөспiрiмдер қандай да болсын профилактикалық ықпалдың шараларына берiлмейтiн қасақана рецидивистке айналады.

2.Кәмелетке толмағандардың қылмыс бiрiншi кезекте қылмыскердiң тұлғасының негiздермен анықталады.

Оны қарастырғанда жоғарыда айтылғандай басты-жас. Онымен тұлғасының құрылымында нақты биологиялық, психологиялық және психикалық өзгерiстермен байланысты. Жаспен күш дамұының, интеллектiң, құштпрлықтық нақты деңгейi және де нақты қылмыстарды жасаудың «физикалық» мүмкiндiгi шартты. Жалпы кәмелетке толмағандар және кәмелетке толмаған қылмыскерлер үшiн жас шамасы айырмашылығының культивирование сипатты (бiр жасқа айырмашылық және маңызды болып мойындайды). Бүл негiзiнде қылмысты жасауға әкелетiн тұлғаның арасындағы қақтығыс шығады. Жас өспiрiмдiк жастардың жалпы заңдылық жеке вариацияларынан көрiнедi. Олар қоршаған ортадан және тарбие талаптарына ғана емес, сонымен қатар организмнiң негiздерiнен немесе тұлғадан байланысты. Сондықтан кәмелетке толмағандардың жалпы жастарынды қасиетiн криминогендiк деңгейiне салуға мүмкiн емес.

Кәмелетке толмағандар психиканың тұрақсыз болғандықтан ересек қылмыскерлердiнiң әсерiне берiледi, қылмыстық әлемге романтизация жасайды. Олар бiр жағынан өзiне қатысты әдiлетсiздiк көрiнiсiнiң әр түрлi нысандарына ауырлықпен сезiнедi, ал басқа жағынан артық қамқорлықты шыдамайды. Оларға ересек болуына ұмтылыс сипатты. Осындай ұмтылыстың адекваттық емес лебiз жасауы құқыққа қайшы жасауға әкеледi.

Кәмелетке толмаған қылмыскерлердiң арасындағы еркек жынысының тұлғалары басымды. Сонғы жылдарда қызбала- жас өспiрiм және қыздар жасайтын қылмыстардың саны кобеюi көрiнедi.

Мекен жайы бойынша жасалған қылмыстарды кәмелетке толмағандардың зерттеуi кәмелетке толмаған қылмыскерлердiң арасындағы ауылдық жерiнiң тұрғындарға қала тұрғындарының саны басымдылықты дәлелдейдi. Бiрақ казiргi кезеңде ұрбанизацияның, миграцияның процесстерi қала және ауыл арсындағы айырмашылықтарын жоққа шығарады.

Кәмелетке толмаған қылмыскерлердiң құрбыларына қарағанда бiлiмнiң деңгейi төмен. Олардың арасында екiншi жылдықтар, мектепте, колледждарда және басқа оқу мекемелерiндi оқу тастағандар кездеседi.

Қылмыснаманың қөз-қарасына қарай кәмелетке толмаған қылмыскерлердiң отбасылық жағдайын зерттеуi асы маңызды. Отбасында тұлғаның әлеуметтiк маңызды сапа және оған сәйкес бағалық критерийлер қалыптасады. Зерттеу көрсетiлгендей 2/3 кәмелетке толмаған қылмыскерлерi толық емес жаңұяларында немесе араздық, жанжал, өзара қорлау, масқүнемдiк және бұзықтық, зорлауға тартылған жаңұяларда тарбие алынды.

Бос уақыттың мәселесi ерекше болып табылады. Және зерттеулерiнiң қорытындыларына сәйкес бос уақытты үлкейтуi жас өспiрiмдердiң мүдделерi деформацияланады және негативтi түрiн әкеледi. Бос уақыт көп болса құқық бұзұшылық жасауы жоғарылату мүмкiн. Бос уақыттың салады жас өспiрiмдер көпшiлiк қылмыстарын жасайды. Кәмелетке толмаған құқық бұзушылықтарының қарым-қатынастары сипатты негiзге ие. Негiзiнде бұл сотталған, спирттiк iшiмдiктермен және есiртке заттармен қиянат ететiн тұлғалар.

Кәмелетке толмаған қылмыскерлердiң тұлғасына сипаттау үшiн олардың құқықтық сезiмдерiнiң негiздерi болып табылады. Оларға құқық сезiмдерiнiң терең дефектiлер сипатты, мәлiм шараларда екi факторлармен түсiнiледi; барлық халықтың, кәмелетке толмағандардың жалпы құқықтық сауатсыздығы; кәмелетке толмағанның өзiнiң негативтi әлеуметтiк тәжiрибесi.

Жоғарыда қарастырылған қылмысты жасаған кәмелетке толмағандарының тұлғылық негiздерi олардың қылмыстық мiнез құлқының мотивацияда анықталады. Олар негiзiнде келесiге табыстырады:

- тентiктiктен, әуесқойлықтан қылмысты жасауның «балалық» ниетiлерiн басымдылық; құрбыларының көзiнше өзiндi бекiту тiлегi; сәндi заттармен ие болуына ұмтылыс және т. с.;

-ересектердiң қылмыстармен салыстырғанда жоғары ниетiлерiнiң «желпеуiш» (дүниеқорлық, зұлымдық, сексуалдi мұқтаждығы, эгоизм, елiктегендiк, ынтымақтастық өзiн-өзi бекiту, әлеуметтiк жауапкершiлiксiз және жеңiл ойлылық, қоғамынаң оқшаулану және оған қарсылық).

Кәмелетке толмаған тұлғасының әлеуметтiк және психологиялық негiздерi формалдi емес топтарын қалыптастыруда негiзгi ролiн бiлдiредi. Кәмелетке толмағандарыңың формальдi емес топ бiрлiскен iспен бiрiктiрген, қабылданған ресми құрылымдарға қойылмаған, өзiнiң тұйықтанушылықты сезетiн, мейiз, мүдде, бос уақыт өткiзу базаларында құрылған және функциоланатын заңды ресiмделмеген адамдарының қоғамы. Кәмелетке толмағандарының формальдi емес қылмыстық топ-агрессивтi құқыққа қайшы мiнез-құлқына бейiмделген, вертикалды қатаң құрылымының әлементтермен ие, консультант немесе құқықтық басқарушы ретiнде қылмыстық ересек адамы бар тұлғалардың орнықты бiрлестiк. Формальсiз топқа кәмелетке толмағандарының бiрлестiгi заңды процесс болып табылады. Асоциалдi және криминалдi бағыты бар топтар ең тиянақты және қауiптi және оларда кәмелетке толмағандарының қатысуы олардың психикасына елеулi зиян келтiредi және кейiнгi қалыптасуына және олардың тұлғасына негативтi әсер тигiзедi.

3.Кәмелетке толмаған қылмыстың себептер және жағдайлар қылмыстар сияқты әлеуметтiк шартты сипатына ие.

Кәмелетке толмаған қылмыстың себептерiн екi үлкен топқа бөлуге болады: кәмелетке толмағандарының тұлғалық негiздермен байланысты, қоғамдық құрылымның жетiспегендiктi бiлдiретiн.

Бiрiншi себептерiнiң топ жас өспiрiмдiк нигилизммен анықталады.

Екiншi себептерiнiң топ қоғамның әлеуметтiк және экономикалық ахуалынның қарама-қарсылықты қамтиды.

Корсетiлген себептер мен жағдайлар нақты денгейде реттеуге, бейтараптауға және алып тастауына берiледi. Осыған байланысты жалпы және жекеше профилактика қажеттi маңызын табады. Кәмелетке толмағандарына қатысты мемлекеттiк органдармен, сонымен қатар iшкi iстер органдармен қабылданатың қылмыстарды алдын алу шараларының жүйесi.

4.Кәмелетке толмаған қылмыстарды алдың алу негiзiнде тұтасқа қылмысты алдын алудың негiзгi сенетiн принциптерi жатады. Сонымен қатар кәмелетке толмағандармен жасалтын қылмыстарды алдын алуда олардың басқа жастардың категорияларының тұлған қылмыстардың спецификамен шарттылған негiздерi бар.

Қазiргi жағдайларда кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылықты және қадағалаусыз профилактиканы жетiлдiрудiң негiзгi бағыттары болып табылады: превентивтi тәжiрибенiң гуманизациясы; жазалау және мәжбүрлiк шараларға қорғайтын шараларды басымдылық; тәрбиелiк-профилактикалық және қорғаушылық қызметiнiң профессионализациялау; балалардың және жас өсперiмдердiң ауытқұ мiнез құлқының коррекция бойынша тәжiрибелiк жұмысқа мамандандырылатын әлеуметтiк жұмыскерлердiң, әлеуметтiк педагогтардың, психологтардың арнайы кадрларды дайындау; олардың жанұялық және қоғамдық тарбиенiң жағдайларын сауығу; балалардың және жас өспiрiмдердiң ауытқу мiнез құлқы бар коррекцияда қолдау және медик-психологиялық көмегiнiң әлеуметтiк және психикалық дезадаптацияның әр түрлi нысандарымен кәмелетке толмағандарды реабилитация жасауының рөлiн күшейту; жанұянда балаларды және жас өсперiмдердi социалдандыру алдында жүретiн институты ретiнде мойындау; жанұяларына әлеуметтiк-құқықтық әлеуметтiк-педагогикалық және медик-психологиялықкомегiнiң әлеуметтiк шараларын жүзеге асыру, ең бiрiншiден әлеуметтiк батылдылық топтың жанұяларына; мемлекеттiк әлеуметтiк қызметтiң , құқық қорғау органдардың, қоғамдық бiрлестiктердiң арасындағы олардың тығыз өзара әрекеттерiн және мемлекеттiк жастарлық саясаты өткiзуiнде максималдi қатысуының тәртибиелiк және профилактикалық компетенциялардын қатан шек қою.

Кәмелетке толмаған қылмысты алдын алуда көптеген субъектiлер қатысады. Олар бiрыңғай, тұтастық мақсаттармен және мiндеттермен, жүйесiмен бойланысты: кәмелетке толмағандардың iстерi бойынша және олрдың құқықтарын қорғау комиссиялары; халықты әлеуметтiк қорғау басқарманың органы, бiлiмдермен, денсаулықты сақтауымен; жастардың iстерi бойынша қамқор және қорғаншылық, айналысатын қызметтер, iшкi iстер органдары.

Кәмелетке толмаған қылмыстарын арнайы алдын алуда да көп субъектiлер қатысады. Олар бiр бiрiнен функцияның сипатымен, алдын алу шараларын қолдауының негiздермен, олардың көлемiмен ажыратылады. Осыған байланысты арнайы алдын алуды мамансыз және мамандандырылған субъектiлердi болу керек.

Мамансыз субъектiлерге әр түрлi қоғамдық қалыптастыру, саяси партиялар және қозғалыстар, дiни және басқа ұйымдар, сондай-ақ дәстүрлi құрылымдар – даладағы, үйдiң комитеттерi, ата-аналық және қорғаншылық одағылар және т.с. жатқызуға болады. Кейбiр мiндеттердi жанұялық балалық үйiлер, әлеуметтiк және медик-психологиялық орталықтар шешедi.

Мамандандырылған субъектiлер қылмыспен сондай-ақ кәмелетке толмағандармен күресу деген өзiнiң мақсаты бар. Алдын алу жұмыста негiзгi роль мемлекеттiк субъектiлер ойнап отыр: прокуратураның және iшкi iстер органдарi.

Кәмелетке толмаған тұлғасына алдын алу әсер етуi аса маңызды, яғни жекеше профилактика.

Кәмелетке толмағандарына қатысты профилактикалық қызмет екi жағдайда өткiзiледi: ұрық ахуалында негативтер көрiнiстер болғанда және осындай көрiнiстерде орын жоқ, бiрақ олардың қалыптасұының мүмкiндiгi бар жағдайда.

Жекеше профилактиканың шаралары кәмелетке толмаған қылмыскердiң тұлғасына, сондай-ақ оны қоршаған ортағада әсер етуге мiндеттi.

Кәмелетке толмағандармен жасалатын қылмыстарын жекеше профилактиканың мақсаты жас өспiрiмдiң түзету және қайта тәрбиелеу немесе оның криминогендiк бағытын өзгерту болып табылады.

Бұл мақсат жекеше профилактиканың мазмұн анықтайды, ол келесi әрекеттерден бүктеледi:

- қылмыстарды жасау мүмкiндiгi туралы дәлелдейтiн кәмелетке толмағандарының мiнез-құлқын, көз қарастарын, қылықтың ниетiлерiн ашу;

- бұл жас өспiрiмдердiң тұлғасын зерттеу;

- оларға терiс зиянның қайнар көздерiн анықтау және жою;

- қылмыстық мақсаттарын жүзеге асыруға жiбермеу үшiн қолайлы жағдайды құруының мүмкiндiктерiн зерттеу;

- осындай кәмелетке толмағандардың мiнез құлқына және олардың өмiрiне бақылау жасау;

- алынған қарындыларының мерзiмдi анализi және жұмысқа сәйкес корректiлеулерiн ендiру.

Қылмыстық әрекеттерiн жекеше алдын алуы нақты талаптарда қылмыстық мiнез-құлқын детерминация жасауға мүмкiндiк беретiн кәмелетке толмағанның тулғасының барлық терiс салдарын анықтап зерттеу қажет екендiгiн көрсетедi. Сонымен қатар кәмелетке толмағанның денсаулық ахуалында аномалияның бары немесе жоғы туралы және оның психикалық олқылығы туралы дәлелдейтiн белгiлерiн бiлу қажет. Бұл сұрақтар толық көлемiнде психолог-педагогикалық орталықтарда кәмелетке толмаған қылмыскердiң тұлғасының психолог-педагогикалық диагностика манында шешуге мүмкiн.

Қылмысты жасауға қабiлеттi кәмелетке толмағанның сезiмiне, сана-сезiмiне және еркiндiгiне әсер етудiң әртүрлi тәсiлдерi мен әдiстерi қолданылуы мүмкiн: алдын алу қызметiнде қатысатын тiкелей немесе басқа тұлғалар арқылы. Кәмелетке толмағанына жекеше алдын алу әсерiнiң тәсiлдерiн және әдiстерiн қолдануының негiзгi ұйымдасқан-тактикалық нысаны болып iшкi iстер органдардың қызметкерлермен жүргiзiлетiн әңгiмелер оларды еңбектiк, қоғамдық, спорттық, мәдени және басқа қасиетi бар әлеуметтiк пайдалы сабақтарына қатыстыруы табылады.

Кәмелетке толмағандарына қатысты профилактиканың тиiмдiлiгi көпшiлiк жағдайда кәмелетке толмағандармен қылмыстар топта жасалаттын жағдайының есептерiне байланысты.

Кәмелетке толмағандардың қылмыстарын алдын алу процессiнде олардың жанұяларына да әсер ету қажет, ойткенi көпшiлiк жағдайларда жас өспiрiмнiң антиқоғамдық мiнез құлқы жанұялық жағдайсыздыққа байланысты кәмелетке толмағандардың қылмыстарын алдын алу үшiн жас өспiрiмдердi қылмыстық қызметке тартылатын тұлғаларын әшкерелеу қажет. Криминалды элемент құрылған мификалық романтикалық сипатын үйрету қажет.

Бақылау сұрақтары:

1.Кәмелетке толмағандардың қылмыстарының ахуалы және динамикасы қандай

2. Кәмелетке толмағандармен қандый қылмыстар жиiрек жасалады

3.Кәмелетке толмаған қылмыскердiң тулғасының негiздерiн атаныз

4.Кәмелетке толмаған қылмыстардың себептерi және жағдайлары қандай

5.Кәмелетке толмағандардың қылмыстарын алдын алудың жалпы әлеуметтiк және арнайы қылмыснаманың шаралардың мазмұны ашыныз

Дәріс 14

Тақырып: Профессионалды қылмыстылық және оны алдын алу

Мақсаты:Профессионалды қылмыстың түсiнiгi және қылмыснаманың сипаттамасын ашу

⇐ Предыдущая 5 6 7 8 9 10 11 121314 Следующая ⇒