Отогенді басішілік асқынулар: ми абсцессі, менингит, сигма тәрізді қойнаудың тромбозы, сепсис, этиологиясы, патогенезі, клиникасы, диагностикасы, емі.

Құлақтың қабынуы бар аурылар арасында бас сүйегінің отогенді асқынуларының жиілігі 2-10% және осы көрсеткіштер созылмалы іріңді ортаңғы отиттің ерте диагностикалаудың, рационалды емдеудің жақсаруына байланысты төмендеуге тенденциясы бар.

Жиі олар созылмалы іріңді ортаңғы отитте, сирек жедел сатысында кездеседі.

Отогенді ішкі асқынулар кезінде бактериялардың патогенді және ферментативті қасиеттері маңызды. Негізгі роль стрептококк пен стафилоккокқа беріледі. Созылмалы ортаңғы отиттің және оның ішкі асқынуларының патогенезінде микоплазма да белгі орын алады.

Мидың үш қабатының болуы - олардың арасында қуыс пайда болып және олар инфекцияның таралу жолы, гематома жинақталған жері, бас сүйегінің жарақаты кезінде ликвордың сыртқа шығу көзі болуы мүмкін.

Ортаңғы және ішкі құлақтан инфекцияның бас сүйегі ішіне таралу жолдары:

Жанаспалы (жалғасуына қарай)

Тамырлық (гематогенді)

Құрылымдар арқылы

Жанаспалы - созылмалы іріңді ортаңғы отитте жиі кездеседі.

Гематогенді – жедел ортаңғы отитте, сыртқы құлақ ауданындағы фурункул кезінде, ортаңғы отиттің өршуі(немесе жедел) кезіндегі абсцесстің контрлатеральды орналасуындағы бас сүйек ішілік асқынулар кезінде кездеседі.

Құрылымдар арқылы – қан тамырлар мен лимфа тамырларының сүйекті каналдары, ішкі есту түтігінің периваскулярлы кеңістігі, ұлу суқұбыры мен табалдырық суқұбыры.

Отогенді менингит - созылмалы ортаңғы отиттің жиі және жедел ортаңғы отиттің сирек асқынулары болып табылады. Түрлері:

Біріншілік – инфекциялардың ми қабаттарына әр-түрлі жолдар арқылы енуіне байланысты,

Екіншілік –синустромбоз, субдуральді немесе миішілік процесстердің басқа бас сүйек ішілік асқынуы себебінен болады.

Жалпы симптомдар – дене температурасының 38 – 40º С дейін көтерілуі, тахикардия, жүрек тондарының тұйықталуы, жалпы жағдайдың төмендеуі.

Менингиальды симптомдар:

Бас ауруы; Құсу;

Менингиальді белгілер (шүйде бұлшықеттерінің регидттілігі, Керниг, Брудзинский, Бехтеревтің беттік симптомы, );

Есінің бұзылыстары (әлсіздік, орын, уақыт, өзінің кім екендігін бағалай тұра тежелулік);

Жергілікті симптомдар – ми затының, ми нервтерінің зақымдалу симптомдары.

4 - 5% науқастардың көзінің түбірінде көру нерві дисктерінің гиперемиясы, олардың шекараларының жағылуы, веналардың кеңейуі мен кернеулігі көбеуі байқалады. Қанда – нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ-ның 30 – 40 мм/сағ жоғары болуы.

Ликвор – тығыздығының жоғарылауы, 300-ден 600-ге дейін, (нормада 180-ге дейін), түсі жиі лайлы, іріңді жасылды-сары сұйықтық. Кейде ауыр жағдайда төмен плеоцитоз – ағзаның ареактивтілігінің белгісі. Белок – кейде 1,5-2 г/л, хлоридтер мен қант шамалы жоғарлауы мүмкін.

Емі:Отогенді менингит емі: ошақтың көп сатылы хирургиялық санация мен антимикробты терапия.

Құлақтың кең санациялық операциясы - әдеттегі хирургиялық араласумен қатар еміздік өснді қақпағынның және сына тәрізді қойнау маңайында мидың қатты қабатын жалаңаштау кіреді. Егер артқы бас сүйек ойығының абсцессі болса, онда мидың қатты қабатын траушанов маңайында да жалаңаштайды (антриумнің медиальді қабырғасы).

Пенициллиннің бактериостатикалық концентрациясы 0,2 ЕД/мл. Тәулігіне 12 000 000 пенициллин енгізу жеткілікті. Бірақ тәжірибеде әдетте тәулігіне 30 000 000 дейін.

Пенициллинді бұлшықетке енгізгенде оның ликвордағы терапевтикалық конентрациясы 3-4 сағ. кейін жетеді, максимальді – келесі 2 сағ. кейін, енгізгенен 4-6 сағ. кейін бактериостатикалық концентрация деңгейінен төмендейді. Пенициллинді әр 3 сағ. сайын тәуліктік дозасын біріңғай бөліп тағайындау керек.

Патогенетикалық терапиясы:

к/т маннитол тәулігіне 30-60 i 300 мл натрий хлоридінің изотониялық ерітіндімен бірге к/т лазикс 12-14 мл тәулігіне б/е 10 мл 25% сульфат магний ерітіндісін

Экстрадуральді абсцесс– іріңнің ми қатты қыртысы мен бас сүйек арасындығы жиналуы. Бұл қабыну процессесінің еміздік тәрізді өсіндіден және дабыл жарғағынан бас сүйек қуысына өтуінің себебі. Алдыңғы немесе артқы бас сүйек ойығында орналасуы мүмкін.

Клиникасы. Онша айқын емес және әдетте операция кезінде диагностикаланады. Бас сүйек ішілік асқынулардың жалпы белгіренің бірі - бас ауруы - әрқашан кездесе бермейді. Экстрадуральді абсцесстер кезінде ол жиі болмайды, әдетте шүдеде және маңдайда орналасқан персинуозды абсцесс кезінде үнемі, төмен интенсивті болады.

Бас ауруы әдетте жүрек айну, құсу, ұйқышылдықпен бірге жүреді. Маңызды симптом – құлақтан іріңнің көп ағуы.

Операцияға көрсеткіштер – аттико-антральді бөліктегі кариозды процесс, локальді бас ауруы, жалпы жағдайдың нашарлауы, жергілікті симптомдар, құлақтан іріңнің көп ағуы.

Субдуральді абсцесс – созылмалы ортаңғы отиттің , жиі холестеатомды түрінің, сирегірек жедел отиттің асқынуы. Алдыңғы немесе артқы бас сүйек ойығында орналасады.

Субдуральды абсцесстің мидың жұмсақ қабаты мен ми затына жақын орналасуы кейде менингиальды және жергілікті, абсцесс орналасуына байланысты, симптомдардың пайда болуына әкелуі мүмкін. Менингиальді синдром ремиттеуші түрде, (1 мкл 200-300 клеткаға дейін) ликвордың шамалы плеоцитозымен сипатталады.

Емі. Сигма тәрізді синустың және ортаңғы бас сүйек ойығының dura mater міндетті жалаңаштануымен бірге жасалатын, кеңейтілген радикальді операциясы жүргізіледі.

Миішілік абсцесс (ми мен мишық).

Барысы: астапқы сатысында (1-2 апта) - бастың жеңіл ауруы және дене температурасының 37,5º С көтерілуі, құсу, жағдайының нашарлауы; латентті сатысы – симптомдардың аз болуы байқалады, жалпы әлсіздік, бозару, тәбеттің төмендеуі, әлсін-әлсін бас ауруы;

айқын сатысы – әдетте науқастың қанағаттанырарлық жағдайында кенеттен пайда болады. Динамика процесстің жайлап нашарлауына бейімді, бірақ кейде толқын тәрізді жақсару мен нашарлау алмасып отыруы мүмкін. Температураның көтерілуі іріңді отиттің болуымен немесе басқа бас ішілік асқынулар болуына байланысты. Пульс жиілігі әдетте - брадикардия байқалады, 50-60 мин дейін, сирегірек пульс ритмді және кернеулі. Пульс лабильділігі қалыпты дене температурасында 60 тан 120 дейін. Іріңді менингит дамығанда немесе абсцесстің субарахноидальды кеңістікке өтуінде тахикардия мен аритмия пайда болады; терминальді стадиясы – интоксикация, ми ісінуінен пайда болған тамырлық орталықтың осалдану себебінен жүрек - қан-тамыр жүйесінің дөрекі бұзылыстары;

Жалпы милық симптоматика – жүрек айну, есі мен психикасының бұзылыстары. Бас ауруы – қарапайым және маңызды симптом, ол ұстамалы және әрдайым, диффузды немесе жергілі болуы мүмкін.

Менингиальді симптомабсцесстің капсула түзбей тұрғандағы ерте сатысында жиі кездеседі. Жұлындық қысым іріңді менингитті ескермегенде, бірқалыпты 300-350 мм су бағ. б. (норма 70-180мм су бағ. б.).

Жергілікті симптомдар. Самай бөлігінің негізгі локальді симптомы – афазия мен гемианопсия. Ең көнегейлі афазия – оңқайлардағы сол жақ самай зақымдалуы. Ол кезде ең жиі амнестикалық афазия, сирегірек сенсорлы, одан сирек моторлы афазия тән.

Гемианопсия – самай бөлігінің абсцессініңекінші маңызды белгісі. Ол самай бөлігі арқылы шүйдеге өтетін көру жолының зақымалуымен түсіндіріледі.

Эпилептиформды синдром – самай бөлігінің жергілікті зақымдануындағы белгілердің бірі. Абсцесс кезіндегі пирамидальды симптомдар контралатеральды аяқ-қолдың бұлшықетінің тонусының шамалы жоғарлауымен, өте жеңіл әлсіздігі мен олардың ыңғайсыздығы байқалады. Самай бөлігінің ұзақ уақыт зақымдалуы оның қарамаөқарсы жағына әсер етеді.

Мишиқ абсцессінің жергілікті симптомы самй бөлігінің абсцессіне қарағанда сирек болады. Ең жиі және маңызды жергілікті симптомдар бұлшықет тонусының, координация бұзылуы және нистагм кездеседі. Адиодохокинез екі қолды жеке тексергенде жиі байұалады.

Мидың сирек локолизацияланған абсцессі. Маңдай, шүйде және төбе бөліктерінің отогенді абсцессі самай бөлігіне қарағанда сирек кездеседі.

Барлық локолизациялық абсцесстердің топикасын беретін ми абсцесстерінің диагностикасының ең тиімді тәсілі - компьютерлік томография.

Абсцесстің жарты шарлы орналасуында зерттеудің маңызды және тиімді тәсілі: М – эхо (эхоэлектроэнцефалограмма).

Ангиография нейрохирургия клиникасында кеңінен пайдаланылады, вентрикулографияны тек нейрохирургия стационары жағдайында ғана пайдаланады. Абсцесстің жарты шарлы орналасуында программада қарыншалық жүйенің шеттік жылжуы көрінеді; абсцесстің алшақ орналасуында да алдыңғы мүйіздердің әрдайым жылжуы болатынын айтып кету керек.

Емі. Кеңейтілген операцияда хирургиялық араласудың әдеттегі көлемімен бірге қатты ми қабатын ортаңғы және артқы бас сүйек ойықтарында, керек жағдайда антриумның медиальді қабырғасы аймағында жалаңаштау жүргізіледі.

Сыртқы есту түтігінен 2,5-3 см тереңірек сигматәрізді синус орналасқан. Ол дабыл жарғағының түбінде орналасқан мойындырық венасының түйнемесіне түседі. Сигматәрізді синус көлденең синустан шығады, ал ол жебе тәрізді сагитальді синустан шығады. Потологиялық процесс қабырғаларға жеткен кезде бірінші сигматәрізді синустың сыртқы қабырғасы зақымдалады, ары қарай контакт арқылы процесске интиманың зақымдалуы кіреді (тамырдың ішкі қабаты). Магистральді тамырдың инфицирленген тромбы пайда болады.

Клиникасы. Қызба, дене температурасының 40-41 С дейін көтерілуі, тершеңдік, еміздік тәрізді өсіндінің аурумен ісінуі,. Ары қаратай осы ісіну мен аурулық мойын қан-тамырлық нервтік буда арқылы таралып, бүгулік бұлшықет үстінде пальпацияланады. Егер жедел операция жасамаса, онда өкпе бүйрек, бауыр, көк бауырда пациентті өлімге әкелетін септикалық ошақтар пайда болады.

Қан – қан формуласының аса көп солға ығысуы, қанның жас формалы элементтерінің пайда болуы (нейтрофилдер) тән.

Емі.Радикалды операция: еміздік тәрізді өсінді трепанациясы. Дабыл жарғағы мен сыртқы есту түтігінің артқы қабырғасы алынады.осыдан кейін сигматәрізді синус жалаңаштанады. Йодпен өңделіп, пунцияланады. Егер қан болмаса, Уайтинг турундасын енгізеді. Оларды синустың төменгі және астыңғы қабырғаларына кіргізеді. Тамырдың қабырғасынан тромбты алып тастайды. Қан пайда болғанда тампонмен басып, сигматәрізді синусты бөгейді. Егер тромб мойындырық түйнемесінде орналаса, Фосса операциясын жасайды. Ішкі мойындырық венасы тромбтан төмен байланып, оның сабағы кесіледі де дезинфекциялық ерітіндімен шприц кигізіліп, ретроградты жолмен жуылады.

Иллюстративті материал:мультимедиялық дәрістердің электронды варианты (студент кафедрадан алады)

Әдебиеттер:

Магамедов М.М., Лучихин Л.А., Пальчун В.Т. Оториноларингология: учебник + СД. – М., ГЭОТАР-Мед. 2008. – 656 с.

2. Оториноларингология. Национальное руководство + СД. – М., ГЭОТАР-Мед. 2007. – 960

Пальчун В.Т.. Болезни уха, горла, носа.- М., Медицина, 2000.

Солдатов И.Б., Гофман В.Р. Оториноларингология. – СПб., 2001.

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 7 8 9 10 1112