32.Қышқыл бояуыштарды қалай түсінесіз? 5 страница

27)Романовскийй-гимза ә дісімен қ анның ірі тамшысындағ ы паразиттерді бояу ә дісі анық таң ыз? Паразиттің ө міршең айналымын зерттеуге жағ ындылар ә зірлеу керек. Дайын жағ ындыны шыныда қ алғ ан ірі су тамшылары кепкен соң, 1-2 минутқ а абсолютті метілді спиртте (метанол) бекітеді. Содан кейін жағ ындыларды Романовский бояуымен бояйды. Бояу уақ ыты неғ ұ рлым тез ө тсе, соғ ұ рлым боялу да кө рнектірек болады, Бекітілген жағ ындыларды 2 сағ атқ а бояғ ыштың 2% ерітіндісіне салып қ ояды. Жағ ындылар ә лсіздеу боялып, немесе ұ зақ сақ тау кезінде тү ссізденіп қ алса, қ айта бояуғ а болады. Ол ү шін жағ ындыларды алдын-ала 70° тұ з қ ышқ ылында ұ стап толық ағ артып, ағ ынды суда жуып, ары қ арай жоғ арыда келтірілген ә діспен бояйды. Қ ан жағ ындыларын дайындаудың бірнеше ә дісі бар. Ә дісті таң дау – қ ойылғ ан мә селелерге байланысты. Қ ан торшаларын жіктеп есептеу жә не дә л ажырату ү шін ихтиопаталогияда Паппенгейм бойынша қ ұ рама бояу ә дісін қ олданады. Ыдыстар мен қ ұ рал-жабдық тар: алдын-ала дайындалып, майсыздандырылғ ан, қ ұ рғ ақ тө сеніш шынылар, тегістелген шынылар, Киев аппараты, қ арапайым қ арындаш. Реактивтер: Май-Грюнвальд ерітіндісі, Романовский бойынша азур – эозиннің жұ мыс ерітіндісі, рН-6, 81—ге тең дистилденген су. Суды фосфатты буферлермен бейтараптайды. Анық тау барысы. Сол қ олдың бас бармағ ымен екінші саусақ тың арасына майсыздандырылғ ан тө сеніш шыныны алады. Пастер тамызғ ысы мен оғ ан қ анның аз ғ ана тамшысын ағ ызады. Оң қ олдың аталғ ан саусақ тарының арасына бү йірінен ұ стап, тегістелген шыныны алып, 45°-тық бұ рышпен тө сеніш шынығ а қ ойып, сырт жағ ымен тамшығ а жылытады да, тамшының жан-жақ қ а бытырай ақ қ анын бақ ылайды. Тегістелген шыныны жылжыта қ озғ алтып, алғ а жү ргізеді, қ ан жағ ынды болып, тө сеніш шыныда бірқ алыпты жағ ылуы қ ажет. Этикеткалдайды. Жағ ындыларды бояғ ыш аппаратың штативтеріне қ ойып, ауада кептіреді. Қ ұ рғ ақ жағ ындыларды Май-Грюнвальд ерітіндісі бар аппараттың кюветіне батырады. 5 минут ө ткен соң жағ ындыларды алып, рН-6, 81-ге тең дистильденген сумен 1-2 минут жуады. 1) Қ ан тамшысын жақ сылап жуылғ ан тө сеніш шыны ұ шына тамызып алып, басқ а шынының қ абырғ асымен жағ ады да, кептіреді. 2) Кепкен жағ ындыны 2 ө лшемді метилді не 96° этилді спиртте бекітеді, 1-ші ө лшемінде 3-5 мин, 2-ші ө лшемінде 10-15 мин. 3) Романовский-Гимза бояуымен 30-50 мин бояйды. 4) Ақ қ ан су мө лдір болғ анша шаяды да кептіреді. 5) Кепкен кесіндіге ксилол тамшысын тамызып, ағ артып, бальзамдайды. 6) Нә тиже: протоплазма – кү лгін кө гілдір, ядролар қ ызыл.

28)Кесінділерді бояу. Бояудың негізінде ө тетін физико-химиялық процестер. Негізгі, қ ышқ ыл ж/е нейтральдық бояғ ыштарды атаң ыз? Гистологиялық кескін микроскоппен қ арағ анда жарық ты жақ сы ө ткізетін жә не барлық қ ұ рылымын толық сақ тағ ан болуы қ ажет. Кесіндінің кірленбеуін жә не зақ ымданбауын қ адағ алау керек. Торшаның ә ртү рлі бө ліктері жә не торша аралық элементтер бояу тү рлерін ә рқ алай қ абылдайды. Ө рмелерді бояу физико-химиялық процестерге негізделген. Алдымен физиканың диффузды (ену), адсорбция (ү стіртін сің іру) жә не абсорбция (терең сің у) қ ұ былыстарын байқ ауғ а болады. Ұ лпаның тығ ыздығ ы мен бояудың шашырауы маң ызды емес. Гистологияда бояуларды 3 тү рге: негізгі, бейтарап жә не қ ышқ ылдық деп бө лінеді. 1. Негізгі бояулар клеткамен мен ұ лпалардың қ ұ рылымдарын, қ ұ рамында ДНК бар ядроның хроматинин, қ ұ рамында РНК бар ядрошық ты бояу ү шін қ олданылады, Осыдан базофильді деген атау шық қ ан. 2. Қ ышқ ылды бояулар – бө лшектерді бояу ү шін (эозинофильді лейкоциттердің тү йіршіктерін, торшалардың цитоплазмасын жә не т. б. ) қ олданылады. Осыдан оксифилді атауы шық қ ан. Бұ л топқ а эозин, эритрозин, қ ышқ ылды фуксин, қ ызыл конго жә не т. б. бояулар кіреді. 3. Бейтарап бояулар сулы қ ышқ ылды ерітінділер мен негізгі бояулардың қ осылуынан пайда болады. Бұ л топқ а судан 3, эозинді қ ышқ ылды метил кө к жә не т. б. жатады. Бояудың сапалы жә не біркелкі болуы бекітуге де байланысты екенін естен шығ армау керек. Ол ү шін бояу заң дылық тары мен ә дістемелерін қ атаң сақ тау керек. Гистологияда қ олданылатын бояулар – табиғ и жә не жасанды болып бө лінеді. Гистологиялық бояуларды бірнеше тү рге: ү демелі, кереғ ар, тө те, қ осалқ ы, қ арапайым жә не кү рделі деп бө лінеді. Ү демелі бояу – бұ л тә сіл бойынша кесінді бояғ ыш затта керекті дең гейге дейін жатады. Кереғ ар бояу – алдымен кесіндіні бояп алып, кейін сә йкес келетін сұ йық тық та бірнеше рет шайып алады. Мына жә йттерді: шайылатын сұ йық тық қ асиетін, кесіндінің жұ қ а болуын, қ атты ерітінділерге қ арағ анда араластырылғ ан бояулардың жақ сы нә тиже беретінін еске сақ тау керек. Бояуды микроскоп арқ ылы жү ргізу керек. Тө те бояу – нысандарды алдын-ала араластырып бояуларда жү ргізеді. Қ осалқ ы – арнайы дә ріленген бояудан кейін ғ ана кесіндіні керек бояумен бояйды. Қ арапайым бояу – тек бір бояу қ олданылады. Кү рделі бояу – бірнеше бояғ ыш заттармен ө ң деледі. Барлық гистологиялық бояу ә дістерді негізгі екі топқ а бө луге болады. Шолу-зерттеліп отырғ ан нысанғ а жалпы шолу жасау. Зерттеп отырғ ан адамды арнайы қ ызық тырып отырғ ан ө рмелерді немесе жас торша элементтерін бояу. Екінші топтық ә дістерді қ олдану ө те кү рделі жә не ерекше бекіту ә дістерін пайдалануды талап етеді. Гистологиялық кесінділерді бояғ ан кезде жақ сы нә тиже алу ү шін, тө мендегі ережелерді ұ стану қ ажет: Бояулар таза болуы керек, кез келген бояғ ыш зат қ олданар алдында сү згіштен ө туі керек, сулы ерітінді тек дистилденген судан жасалады. Алдымен тө мен байытылғ ан бояумен, кейін жоғ ары байытылғ ан бояумен бояу керек. Кереғ ар ә дісті қ олдану пайдалы. Кесінді жасау мен бояу талаптарын қ атаң сақ тау керек. Кесіндіні боямас бұ рын арнайы ө ң деуден ө ткізген жө н. Парафин тү ссіз болмағ андық тан, бояу процессін қ иындатады, сондық тан оны кесіндіден бө ліп алу керек. Бұ л ү шін кесіндіні парафиннен ажырату керек, ал осы процесті депарафинизация деп атайды. Ол ү шін кесінді парафинін ерітіп, спиртпен сусыздандырып, суда шаяды. Іс жү зінде ол былай жү реді, биологиялық стакандарғ а белгілі бір ерітінділерді қ ұ йып, этикетка жапсырылады. Депарафинизация мен сусыздандыру мынадай ретпен орындайды: І Ксилол (бензол, толуол) – 2 мин; ІІ Ксилол (бензол, толуол) – 2 мин; І Абсолютті спирт – 2 мин; ІІ Абсолютті спирт – 2 мин; І 96°-ты спирт – 2 мин; ІІ 96°-ты спирт – 2 мин; 90°-ты спирт – 2 мин; 80°-ты спирт – 2 мин; 70°-ты спирт – 2 мин; Дистилденген су – 10 мин.

29)Қ арапайым ж/е аралас бояғ ыштар. Жалпы ж/е арнайы гистологиялық бояғ ыштар. Гистологиялық препараттарды бояу ережесін айтың ыз? Гистологиялық кескін микроскоппен қ арағ анда жарық ты жақ сы ө ткізетін жә не барлық қ ұ рылымын толық сақ тағ ан болуы қ ажет. Кесіндінің кірленбеуін жә не зақ ымданбауын қ адағ алау керек. Торшаның ә ртү рлі бө ліктері жә не торша аралық элементтер бояу тү рлерін ә рқ алай қ абылдайды. Ө рмелерді бояу физико-химиялық процестерге негізделген. Алдымен физиканың диффузды (ену), адсорбция (ү стіртін сің іру) жә не абсорбция (терең сің у) қ ұ былыстарын байқ ауғ а болады. Ұ лпаның тығ ыздығ ы мен бояудың шашырауы маң ызды емес. Гистологияда бояуларды 3 тү рге: негізгі, бейтарап жә не қ ышқ ылдық деп бө лінеді. 1. Негізгі бояулар клеткамен мен ұ лпалардың қ ұ рылымдарын, қ ұ рамында ДНК бар ядроның хроматинин, қ ұ рамында РНК бар ядрошық ты бояу ү шін қ олданылады, Осыдан базофильді деген атау шық қ ан. 2. Қ ышқ ылды бояулар – бө лшектерді бояу ү шін (эозинофильді лейкоциттердің тү йіршіктерін, торшалардың цитоплазмасын жә не т. б. ) қ олданылады. Осыдан оксифилді атауы шық қ ан. Бұ л топқ а эозин, эритрозин, қ ышқ ылды фуксин, қ ызыл конго жә не т. б. бояулар кіреді. 3. Бейтарап бояулар сулы қ ышқ ылды ерітінділер мен негізгі бояулардың қ осылуынан пайда болады. Бұ л топқ а судан 3, эозинді қ ышқ ылды метил кө к жә не т. б. жатады. Бояудың сапалы жә не біркелкі болуы бекітуге де байланысты екенін естен шығ армау керек. Ол ү шін бояу заң дылық тары мен ә дістемелерін қ атаң сақ тау керек. Гистологияда қ олданылатын бояулар – табиғ и жә не жасанды болып бө лінеді. Гистологиялық бояуларды бірнеше тү рге: ү демелі, кереғ ар, тө те, қ осалқ ы, қ арапайым жә не кү рделі деп бө лінеді. Ү демелі бояу – бұ л тә сіл бойынша кесінді бояғ ыш затта керекті дең гейге дейін жатады. Кереғ ар бояу – алдымен кесіндіні бояп алып, кейін сә йкес келетін сұ йық тық та бірнеше рет шайып алады. Мына жә йттерді: шайылатын сұ йық тық қ асиетін, кесіндінің жұ қ а болуын, қ атты ерітінділерге қ арағ анда араластырылғ ан бояулардың жақ сы нә тиже беретінін еске сақ тау керек. Бояуды микроскоп арқ ылы жү ргізу керек. Тө те бояу – нысандарды алдын-ала араластырып бояуларда жү ргізеді. Қ осалқ ы – арнайы дә ріленген бояудан кейін ғ ана кесіндіні керек бояумен бояйды. Қ арапайым бояу – тек бір бояу қ олданылады. Кү рделі бояу – бірнеше бояғ ыш заттармен ө ң деледі. Барлық гистологиялық бояу ә дістерді негізгі екі топқ а бө луге болады. Шолу-зерттеліп отырғ ан нысанғ а жалпы шолу жасау. Зерттеп отырғ ан адамды арнайы қ ызық тырып отырғ ан ө рмелерді немесе жас торша элементтерін бояу. Екінші топтық ә дістерді қ олдану ө те кү рделі жә не ерекше бекіту ә дістерін пайдалануды талап етеді. Гистологиялық кесінділерді бояғ ан кезде жақ сы нә тиже алу ү шін, тө мендегі ережелерді ұ стану қ ажет: Бояулар таза болуы керек, кез келген бояғ ыш зат қ олданар алдында сү згіштен ө туі керек, сулы ерітінді тек дистилденген судан жасалады. Алдымен тө мен байытылғ ан бояумен, кейін жоғ ары байытылғ ан бояумен бояу керек. Кереғ ар ә дісті қ олдану пайдалы. Кесінді жасау мен бояу талаптарын қ атаң сақ тау керек. Кесінділерді гематоксилин-эозинмен бояу тә сілі. Бұ л ә діс гистологиялық тә жірибеде кең інен қ олданылып келе жатыр. Бояуды белгілі бір ретпен орындау керек. Бояу нә тижесі, ә діспен қ атар кесіндінің қ ұ рамына да байланысты. Қ андай бояу ә дісі қ олданылса да, ең бірінші міндет парафинді еріту. Депарафинизация: ІКсилол (бензол, толуол)- 2 мин; ІІКсилол (бензол, толуол) - 2 мин; ІАбсолютті спирт- 2 мин; ІІАбсолютті спирт - 2 мин; І 96° - 2 мин; ІІ 96° - 2 мин; 90°-ты спирт- 2 мин; 80°-ты спирт- 2 мин; 70°-ты спирт - 2 мин; Дистилденген су - 10 мин. Содан кейін кесінді бар шыныны дистилденген судан алып, жан-жағ ында қ ышқ ыл болса, сү ртіп қ ұ рғ атады, бір-бірлеп орналастырып, бояу ерітіндісін тамызғ ышпен қ ұ яды. Бояу кесіндіні тү гелімен жауып тұ руы тиіс. 2 минуттан кейін, бояуды тө гіп, оны дистилденген суғ а салады. Қ алғ ан екі шыны ыдысты 4-6 минуттан соң гематоксилиннен босатады. Осы жұ мыстардан соң, шыны ыдыстың астын қ ұ рғ атып сү ртіп, микроскоптың кіші ү лкейткішімен қ арайды. Боялу кезінде кесінді суда қ алқ ып жү рген болса, препараттық ине арқ ылы бірнешеуін бояуғ а салып немесе тө менгі бюкске қ ойып, аздағ ан уақ ыттан соң бояудан немесе бюкстан алады да, дистилденген суда шаяды, содан соң таза шынығ а жазып микроскоппен қ арайды. Бояу жолы: Гематоксилин мен бояу 1-5 мин, Сумен шайқ ау 2 мин, Ағ ынды суда жуу 10 мин, Эозин (0, 1%) 1-10 мин, Сумен шайқ ау. Нә тижелері: ядро ашық кү лгін тү ске боялатын болса – кесінді дұ рыс боялмағ ан, ядро – кү ң гірт – кү лгін, цитоплазма да боялғ ан болса – кесінді қ атты боялғ ан, ядро – қ ызыл-кү лгін тү сті жә не ядрошық, хроматиндер анық ажыратылғ ан, цитоплазмасы ашық тү сті, боялмағ ан болса – бояу дұ рыс жү ргізілген. Гематоксилин – табиғ и бояу, ол суда, спиртте жә не глицеринде жү ргізіледі. Гематоксилин ерітіндісі негіздік қ асиеттерге ие, ядро қ ұ рылымдарын анық кө рсетеді. Бірақ гематоксилиннің ө зі боямайды, бояушы оның ө німі – гематейн. Эозин – жасанды бояу, суда не спиртте ериді, қ ышқ ылдық қ асиетке ие, торша цитоплазмасын қ ызғ ылт тү ске бояйды. Гематоксилинмен боялғ ан кесіндіні дистилденген суда жақ сылап шайып, ү стіне эозин ерітіндісін тамызады. Бояу уақ ытының мағ ынасы зор, мерзімі 1-4-5 минутқ а дейін созылады. Қ орытынды: 1. Цитоплазма қ ызғ ылт немесе сарғ ыш тү ске боялғ ан кескін анық боялмағ ан, 2. Жалпы тү сі қ ызыл, микроқ ұ рылымдар жә не ядроның шекаралары анық кө рінбейді – кескін қ атты боялғ ан, 3. Жалпы кө рінісінің тү сі қ ызғ ылт сары тү сті, ядросы анық кө рінген – кескін жақ сы, дұ рыс боялғ ан. Эозинмен бояу біткен соң, бояуды флаконғ а қ айта қ ұ яды, кесіндіні дистилденген суда шаяды, спирттермен, карбол-ксилолмен, ксилолмен шайып, бальзаммен жабады. Эозинді суда жә не кү ші тө мен спиртте шайғ ан уақ ытта оң ай кетеді, сондық тан кесіндіні бұ ндай сұ йық тық та шайғ ан кезде тез жү ргізген дұ рыс болады, тек 96° жә не 100° спиртте 1-2 минут ұ стайды. Кесінді эозинмен қ атты боялғ ан болса, онда артық бояуларды шайып тастау керек. Эозиннің бояу қ асиеттерін кү шейту ү шін сірке қ ышқ ылын пайдалану керек. Ядроны қ ызыл тү ске, цитоплазманы жасыл жә не сары тү ске бояйтын бояулар тү рлерін кездестіруге болады.

30)Бояу техникасы. Парафиндік, желатиндік ж/е мұ здатылғ ан кесінділерді алдын ала дайындау. Бояу жұ мысын жү ргізу, залалсыздандыру, тү ссіздендіру ж/е арнайы ортағ а канадалық ж/е пихталық бальзамғ а, глицеринге (глицерин-желатинге) кесінділерді отырғ ызу дегнді қ алай тү сінесіз? Гистологиялық кесінділерді бояғ ан кезде жақ сы нә тиже алу ү шін, тө мендегі ережелерді ұ стану қ ажет: Бояулар таза болуы керек, кез келген бояғ ыш зат қ олданар алдында сү згіштен ө туі керек, сулы ерітінді тек дистилденген судан жасалады. Алдымен тө мен байытылғ ан бояумен, кейін жоғ ары байытылғ ан бояумен бояу керек. Кереғ ар ә дісті қ олдану пайдалы. Кесінді жасау мен бояу талаптарын қ атаң сақ тау керек. Кесіндіні боямас бұ рын арнайы ө ң деуден ө ткізген жө н. Парафин тү ссіз болмағ андық тан, бояу процессін қ иындатады, сондық тан оны кесіндіден бө ліп алу керек. Бұ л ү шін кесіндіні парафиннен ажырату керек, ал осы процесті депарафинизация деп атайды. Ол ү шін кесінді парафинін ерітіп, спиртпен сусыздандырып, суда шаяды. Іс жү зінде ол былай жү реді, биологиялық стакандарғ а белгілі бір ерітінділерді қ ұ йып, этикетка жапсырылады. Парафинді гистологиялық кесіндіні целлоиттау. Кесіндіні сақ тау ү шін, оның парафинін жартылай ерітіп целлоидтау ә дісін қ олдану керек. Целлоидин мен тө сеніш шынының бетін жұ қ а қ абыршақ тү рде жабады, сө йтіп кесінді шынығ а мық тап жабысып тұ рады. Бальзаммен жабар кезде целлоидин қ абыршағ ын ерітіп тастау керек. Ол ү шін шыныны абсолютті спирттен кейін спирт-эфирде 3-5 минут ұ стау керек. Боялғ ан кесінділерді бальзаммен қ атырып, ү стінен жапқ ыш шынымен жабады. Осы екі шыны арасындағ ы боялғ ан ағ за кесіндісін гистологиялық кескін (препарат) деп атайды. Желатинді кесінділерді ө ң деу жә не бояу ерекшеліктері. Желатиннен бө ліп алып, сә л қ ышқ ылданғ ан дистилденген суғ а салады да, 37°ке шейін қ ыздырады. Қ атырылғ ан кесінділерді алдын-ала ө ң демей, дистилденген суғ а жинайды. Алдын ала ө ң деуді жә не бояуды тө сеніш шынығ а жабыстырылғ ан немесе суда қ алқ ып жү рген кесінділерге қ олдануғ а болады. Бірінші жағ дайда биологиялық стакандарды, арнайы кюветтерді, биік бюкстарды пайдаланады. Шынығ а отырғ ызылғ ан кесіндіні ү шбұ рыш қ ып отырғ ызады. Ал қ алқ ып жү рген кесінділерге сағ ат шынылары қ олданылады. Кесінді келесі ө ң деулерден ө ткен кезде шыныдан тү сіп қ алатын болса, тү зеуге болады. Бұ л ү шін кесіндіні судан алып 70° жә не 96° спиртке салады, кейін шыныны 0, 5 - 1% целлоидин ерітіндісіне салып алып, аздап кептіріп, 70° спиртке салады. Осыдан тө сеніш шыны мен кесіндінің бетін жұ қ а целлоидинді қ абыршақ жабады да, кесінді шынығ а мық тап жабысып қ алады. Бұ л ә дістерден соң кесіндіні дистилденген суда шә йіп, бояйды. Кесіндіні сулы бояғ ыш заттармен бояғ анда дистилденген суды пайдаланып, ал спирттік бояулармен жұ мыс істегенде кү шті спирттен бояғ ыш ерітіндіге салады. Кесінді керекті тү ске боялғ ан соң, сумен шаяды. Егер бояуы артық болса, кесіндіні сумен керекті тү с пайда боялғ анша шаяды. Мұ здатылғ ан кесіндіні алу ә дісі. Бұ л ә дісте обьекті кесуге ө те ың ғ айлы болып саналады, себебі ұ лпадағ ы судың мұ зғ а айналуынан тиімді жү ргізіледі. Қ ұ рылымның сақ талуы ү шін, шешуші мә селе - тездетіп мұ здату жә не мұ з кристалдарына айналу ө те маң ызды болып табылады. Мұ здату ә дісі ереже бойынша, баллоннан кішкене тесік арқ ылы ө тетін сұ йық кө мірқ ышқ ылдың булануы процесі кезіндегі жылуды ө ткізгеннен кейін ғ ана жү ргізіледі. Шамамен бірдей қ алың дық тағ ы мұ здатылғ ан кесіндіні дайындау ә дісі, арнайы кө мірқ ышқ ылгазы арқ ылы қ осымша мұ здатылғ ан пышақ тың кө мегімен жү зеге асады. Мұ здатылғ ан пышақ пен дайындалғ ан кесіндіні инкубациялық немесе ө ідейтін ортағ а отырғ ызады, немесе дистилденген суғ а, немесе заттық шынығ а отырғ ызады. Пышақ тағ ы кесіндіні заттық шынығ а ауыстыру ү шін, тек пышақ тағ ы жабысқ ан кесіндіні ғ ана отырғ ызуғ а болады. Алдағ ы ө ң деу жұ мыстарын жү ргізу кезіндегі сұ йық тық та ортаның беткі қ абатындағ ы жайылудан соң, кесіндіміз кейде ұ сақ фрагменттерге тарап кетуі мү мкін. Осындай жағ дайды болдырмау ү шін, инкубациялық ортағ а 7, 5 % поливинилпирролидон жә не 1-2 тамшы Твин 20 немесе Твин 40- ты қ осу керек. Бө лмедегі ауаның ылғ алдылығ ы жә не жоғ ары температурада қ иыншылық тар туындайды. Мұ ндай қ ажеттілік кесу кезінде бірден сыртқ ы факторлардың ә серінен болады. Канад бальзамы – гистологиялық кесінділерді жә не тұ тас нысандардан тұ рақ ты кескін жасағ анда қ олданылады. Жасанды бальзамғ а пермаунт жә не полистирол жатады.

31-32)Ядролық (негізгі) бояғ ыштарды тү сіндірің із? / Қ ышқ ыл бояғ ыштарды қ алай тү сінесіз? Гистологиялық кескін микроскоппен қ арағ анда жарық ты жақ сы ө ткізетін жә не барлық қ ұ рылымын толық сақ тағ ан болуы қ ажет. Кесіндінің кірленбеуін жә не зақ ымданбауын қ адағ алау керек. Торшаның ә ртү рлі бө ліктері жә не торша аралық элементтер бояу тү рлерін ә рқ алай қ абылдайды. Ө рмелерді бояу физико-химиялық процестерге негізделген. Алдымен физиканың диффузды (ену), адсорбция (ү стіртін сің іру) жә не абсорбция (терең сің у) қ ұ былыстарын байқ ауғ а болады. Ұ лпаның тығ ыздығ ы мен бояудың шашырауы маң ызды емес. Гистологияда бояуларды 3 тү рге: негізгі, бейтарап жә не қ ышқ ылдық деп бө лінеді. 1. Негізгі бояулар клеткамен мен ұ лпалардың қ ұ рылымдарын, қ ұ рамында ДНК бар ядроның хроматинин, қ ұ рамында РНК бар ядрошық ты бояу ү шін қ олданылады, Осыдан базофильді деген атау шық қ ан. 2. Қ ышқ ылды бояулар – бө лшектерді бояу ү шін (эозинофильді лейкоциттердің тү йіршіктерін, торшалардың цитоплазмасын жә не т. б. ) қ олданылады. Осыдан оксифилді атауы шық қ ан. Бұ л топқ а эозин, эритрозин, қ ышқ ылды фуксин, қ ызыл конго жә не т. б. бояулар кіреді. 3. Бейтарап бояулар сулы қ ышқ ылды ерітінділер мен негізгі бояулардың қ осылуынан пайда болады. Бұ л топқ а судан 3, эозинді қ ышқ ылды метил кө к жә не т. б. жатады. Бояудың сапалы жә не біркелкі болуы бекітуге де байланысты екенін естен шығ армау керек. Ол ү шін бояу заң дылық тары мен ә дістемелерін қ атаң сақ тау керек. Гистологияда қ олданылатын бояулар – табиғ и жә не жасанды болып бө лінеді. Гистологиялық бояуларды бірнеше тү рге: ү демелі, кереғ ар, тө те, қ осалқ ы, қ арапайым жә не кү рделі деп бө лінеді. Ү демелі бояу – бұ л тә сіл бойынша кесінді бояғ ыш затта керекті дең гейге дейін жатады. Кереғ ар бояу – алдымен кесіндіні бояп алып, кейін сә йкес келетін сұ йық тық та бірнеше рет шайып алады. Мына жә йттерді: шайылатын сұ йық тық қ асиетін, кесіндінің жұ қ а болуын, қ атты ерітінділерге қ арағ анда араластырылғ ан бояулардың жақ сы нә тиже беретінін еске сақ тау керек. Бояуды микроскоп арқ ылы жү ргізу керек. Тө те бояу – нысандарды алдын-ала араластырып бояуларда жү ргізеді. Қ осалқ ы – арнайы дә ріленген бояудан кейін ғ ана кесіндіні керек бояумен бояйды. Қ арапайым бояу – тек бір бояу қ олданылады. Кү рделі бояу – бірнеше бояғ ыш заттармен ө ң деледі. Барлық гистологиялық бояу ә дістерді негізгі екі топқ а бө луге болады. Шолу-зерттеліп отырғ ан нысанғ а жалпы шолу жасау. Зерттеп отырғ ан адамды арнайы қ ызық тырып отырғ ан ө рмелерді немесе жас торша элементтерін бояу. Екінші топтық ә дістерді қ олдану ө те кү рделі жә не ерекше бекіту ә дістерін пайдалануды талап етеді. Гистологиялық кесінділерді бояғ ан кезде жақ сы нә тиже алу ү шін, тө мендегі ережелерді ұ стану қ ажет: Бояулар таза болуы керек, кез келген бояғ ыш зат қ олданар алдында сү згіштен ө туі керек, сулы ерітінді тек дистилденген судан жасалады. Алдымен тө мен байытылғ ан бояумен, кейін жоғ ары байытылғ ан бояумен бояу керек. Кереғ ар ә дісті қ олдану пайдалы. Кесінді жасау мен бояу талаптарын қ атаң сақ тау керек. Кесіндіні боямас бұ рын арнайы ө ң деуден ө ткізген жө н. Парафин тү ссіз болмағ андық тан, бояу процессін қ иындатады, сондық тан оны кесіндіден бө ліп алу керек. Бұ л ү шін кесіндіні парафиннен ажырату керек, ал осы процесті депарафинизация деп атайды. Ол ү шін кесінді парафинін ерітіп, спиртпен сусыздандырып, суда шаяды. Іс жү зінде ол былай жү реді, биологиялық стакандарғ а белгілі бір ерітінділерді қ ұ йып, этикетка жапсырылады.

32. Қ ышқ ыл бояуыштарды қ алай тү сінесіз?

Гистологиялық кескін микроскоппен қ арағ анда жарық ты жақ сы ө ткізетін жә не барлық қ ұ рылымын толық сақ тағ ан болуы қ ажет. Кесіндінің кірленбеуін жә не зақ ымданбауын қ адағ алау керек. Торшаның ә ртү рлі бө ліктері жә не торша аралық элементтер бояу тү рлерін ә рқ алай қ абылдайды. Ө рмелерді бояу физико-химиялық процестерге негізделген. Алдымен физиканың диффузды (ену), адсорбция (ү стіртін сің іру) жә не абсорбция (терең сің у) қ ұ былыстарын байқ ауғ а болады. Ұ лпаның тығ ыздығ ы мен бояудың шашырауы маң ызды емес. Гистологияда бояуларды 3 тү рге: негізгі, бейтарап жә не қ ышқ ылдық деп бө лінеді: Қ ышқ ылды бояулар – бө лшектерді бояу ү шін (эозинофильді лейкоциттердің тү йіршіктерін, торшалардың цитоплазмасын жә не т. б. ) қ олданылады. Осыдан оксифилді атауы шық қ ан. Бұ л топқ а эозин, эритрозин, қ ышқ ылды фуксин, қ ызыл конго жә не т. б. бояулар кіреді. Кө бінесе препараттарды бояғ ан кезде гематоксилин-эозин бояуы қ олданылады. Осы эозин қ ышқ ылды бояуғ а жатады. Осы гематоксилин-эозин бояуының боялуы жайлы айтып кетсек. Гематоксилин – табиғ и бояу, ол суда, спиртте жә не глицеринде жү ргізіледі. Гематоксилин ерітіндісі негіздік қ асиеттерге ие, ядро қ ұ рылымдарын анық кө рсетеді. Бірақ гематоксилиннің ө зі боямайды, бояушы оның ө німі – гематейн. Эозин – жасанды бояу, суда не спиртте ериді, қ ышқ ылдық қ асиетке ие, торша цитоплазмасын қ ызғ ылт тү ске бояйды. Гематоксилинмен боялғ ан кесіндіні дистилденген суда жақ сылап шайып, ү стіне эозин ерітіндісін тамызады. Бояу уақ ытының мағ ынасы зор, мерзімі 1-4-5 минутқ а дейін созылады. Қ орытынды: 1. Цитоплазма қ ызғ ылт немесе сарғ ыш тү ске боялғ ан кескін анық боялмағ ан, 2. Жалпы тү сі қ ызыл, микроқ ұ рылымдар жә не ядроның шекаралары анық кө рінбейді – кескін қ атты боялғ ан, 3. Жалпы кө рінісінің тү сі қ ызғ ылт сары тү сті, ядросы анық кө рінген – кескін жақ сы, дұ рыс боялғ ан. Эозинмен бояу біткен соң, бояуды флаконғ а қ айта қ ұ яды, кесіндіні дистилденген суда шаяды, спирттермен, карбол-ксилолмен, ксилолмен шайып, бальзаммен жабады. Эозинді суда жә не кү ші тө мен спиртте шайғ ан уақ ытта оң ай кетеді, сондық тан кесіндіні бұ ндай сұ йық тық та шайғ ан кезде тез жү ргізген дұ рыс болады, тек 96° жә не 100° спиртте 1-2 минут ұ стайды. Кесінді эозинмен қ атты боялғ ан болса, онда артық бояуларды шайып тастау керек. Эозиннің бояу қ асиеттерін кү шейту ү шін сірке қ ышқ ылын пайдалану керек. Ядроны қ ызыл тү ске, цитоплазманы жасыл жә не сары тү ске бояйтын бояулар тү рлерін кездестіруге болады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 Следующая ⇒