32.Қышқыл бояуыштарды қалай түсінесіз? 1 страница

1) Гист-я ж\е цит-ң нег 1 бө л қ. зцит/гист/қ зерттеу ә діс/рі б. т.? Цит/я мен гист/ғ ы нег қ олд/н ә діст/ң бірі- кл/р мен ұ лп/ды ә ртү рлі микроскоптар арқ зерттеу. Микр/птар арқ арн тә сілдермен дайынд/н гист/қ ж/е цит/қ препар/р зертт/ді. Қ аз зам/ғ ы биол/дағ ы цитогист/қ зерттеу ә дістері пә нінің мақ саты мен зерттеу жұ мыстарыда осы гист ж/е цит/я пә ндерімен тығ бай/ты. Пә ннің мақ саты – цит/қ ж/е гист/қ қ ұ рыл/ды оқ ытудың нег ә дістерімен таныстыру. Мат/ды дай/у, оны бекіту (фиксациялау), кесінді/р дай/у ж/е оларды бояу ә діст/н микр/п арқ зерттеуді ү йрету сұ рақ тары қ араст/ды. С. қ. кл/ң қ ұ рамының сақ т/н ж/е ұ лп/ң хим/қ қ ұ рамын зерт/н гистхим/қ сұ р/р қ араст/ды ж/е кл қ ұ р/м/ғ ы, кл типтеріндегі, ұ лпаның арн комп/гі хим/қ зат/ды оқ ш/п бө ліп алу ә дістері қ араст/ды. С/н, ең алдымен ә рт микроск/ң жұ мыс істеу ә дістерімен танысамыз. Микроскопия ә дістері. Жарық микроскоп. Ж. м. оптикалық жү й конденсор, обьектив ж/е окулярдан тұ рады. Микроск/ң айнасына тү скен жарық сә улелері конденсорда жиналып объ/ге (кесіндіге) тү седі. Обьектіден ө ткен жарық сә улелері обьективтің линзаларына тү сіп одан кейін окулярда жиналады. Объ/втің линзаларында алғ ұ лғ айғ ан кө рініс п. б. Алғ кө рініс окулярдың линзасына тү сіп тағ ыда ү лкейеді. Микроскоптың кө рсеткіш қ аб/гі объ/вке бай/ты болады. Зертт/н объектідегі 2 нү кте ә рқ /сы анық кө рініп тұ рса, сол нү кт/ң арасындағ ы ең кішкентай қ ашық тығ ы микроскоптың кө рсеткіш қ аб/гі б. т. Объективтің кө рсеткіш қ абіл/гі нашар болса, 2нү кте бір-бірімен қ осылып, бір нү кте сияқ ты б. кө р/ді. Фаза-контрастық микроскоп тірі кл/ды зерттеуде кең інен қ олд/ды. Жай микр/п арқ боялмағ ан тірі кл/р анық кө р/б/ді. Фаза-контрастық микр/птың объ/в/де арн пластинка қ ойылғ ан. Жарық сә улесі сол пластинкадан ө ткенде ө зінің терб/с фазасын ө зг/п, жарық амплитудасында ө згертеді. Сонда жұ қ а заттар ашық тү сті болып, ал қ алың қ ұ рылымдар кү ң гірт б. кө р/ді. Соның нә т/де мө лдір тірі объ/р анық кө рін/н болады. Жарық микр/п арқ тірі кл/ды зерттеуге б/ды. Кл/ды заттық шынығ а қ ойп арн сұ йық ортада зерт/ді. Қ арап/ң, қ анның еркін кл/ын сол кү йінде зерттеуге б/ды, ал ұ лпал/ң кл/н бір-бірінен ажыратып зерт/ді. Соң ғ ы уақ ытта кл/р мен ұ лпаларды зерт/де кл/ды ө сіру(кл/қ культура) тә с/н қ олданады. Гист/қ мат/ды ө ң деу ә дістері келесі этапт/н т/ды: 1) матер/ды алу; 2)матер/ды бекіту (фикс/лау); 3) матер/ғ а сің діру(пропитка); 4) кесінді дайындау; 5) матер/ды бояу. Мат/ды алу н/е дайындау. Ұ лпаларды ж/е ағ заларды (орган) микроскопиялық зерттеу барысында ең маң ыздысы мат/ды алу техникасы б. т. Мат/ды алу барысындағ ы нег ереже гист/қ зерттеу жасау кезінде қ ателіктер жібермеу қ ажет. Ағ залар (орган) бө ліктерін ө ткір пышақ пен н/е бритвамен кесіп алу к/к; Ұ лп/ң жиыр/п қ алмауы ү ш қ айшыны пайд/уғ а болмайды; Бө ліктерді мыжуғ а, бетін қ ыруғ а, сү ртуге болмайды, ә с/се шырышты ж/е ұ йыма қ абатын; Бө ліктерді қ ал/ң ғ ы 0, 5-1см, ж/е кө лемі ә ртү рлі (ә д/те1-1, 5см. ) осындай тү рлі мө лшердегі есептеумен болуы мү мкін, нә т/де алын/тн кесінді стандарттық жабынды ә йнекке толығ ымен дұ рыс орналасуы к/к. Ұ лпаның терең дігіне фиксатордың баяу біртіндеп енуіне бай/ты зерттеуге алынатын кес/ді бө лігі қ алың болмауы тиіс; Бө лік/р бірден ө ң деу (фик/я) сұ йық т/на салынады. Ө ң деу алдында бө ліктерді сумен шаюғ а болмайды. Мат/ды ө ң деу (фикс/я). Мат/ды ө ң деу -ұ лпаның қ ұ рылымының реттелуі мен оның тығ ыздалуын қ. е. Бұ л мақ сатта орындалудың 2ә дісі бар: 1)Мат/ды консервілеуде терең ұ зақ уақ ытқ а мұ здату ә дісі; 2)Хим/қ ө ң деу ә дісі. Ұ лпаны консервілеу ә дісі келесідей жү реді. Леофильді қ ұ рғ /у ә дісі(мұ здату-қ ұ рғ ату) Бұ л ә діс б/ша-ұ лпадағ ы физ/қ ж/е хим/қ ө зг/ң болуына ұ шыратпайтын хим/қ ө ң деу мен ұ лпаны сусыздандыру ә дісін пайд/бай-ақ, мұ зд/у ә дісі арқ толық тай тірш/к процесін тоқ татуғ а мү мкіндік б/ды. Осы ә дістің негізінде тез ерігіш заттарда толығ ымен н/е барлығ ы да шеттейді. Бұ л ә дістің нә т/де ұ лпадан судың шығ уы - еш заттың жоғ алмауы ж/е араласпауынсыз ө теді, с. қ ұ лпаның қ ұ рылымында денатурациялану болмайды. Хим/қ ө ң деудің мақ саты - «ө лтіру», арқ мү мкіндігінше тірі кезіндегідей қ ұ рылымдық жағ дайын реттеу. Бірақ хим/қ ө ң деудің нә т/де ұ лпада басқ а кл заттары енеді. Олар кл комп/мен бай/с орнатады да, оның қ ұ рылымындағ ы затт/ң ө згеруіне ә келеді. С. қ ө ң деу процесі бояғ ыштармен бай/ты ж/е де содан кейін кл/ң боялатын топтарын босатады.

2)“Қ азіргі замандағ ы биологиядағ ы цитогистологиялық зерттеу ә дістері” пә нінің мақ саты мен міндеттерін тү с-з? Пә ннің мақ саты – цит/қ жә не гистологиялық қ ұ рылымдарды оқ ытудың негізгі ә дістерімен таныстыру. Цитология мен гистологиядағ ы негізгі қ олданылатын ә дістердің бірі-клеткалар мен ұ лпаларды ә ртү рлі микроскоптар арқ ылы зерттеу. Микроскоптар арқ ылы арнайы тә сілдермен дайындалғ ан гистологиялық жә не цитологиялық препараттар зерттеледі. Қ азіргі замандағ ы биологиядағ ы цитогистологиялық зерттеу ә дістері пә нінің мақ саты мен зерттеу жұ мыстарыда осы гистология жә не цитология пә ндерімен тығ ыз бай/ты. Мат/ды дайындау, оны бекіту(фиксациялау), кесінділер дайындау ж/е оларды бояу ә дістерін микроскоп арқ зерттеуді ү йрету сұ рақ тары қ арас/ды. С. қ кл/ң қ ұ рам/ң сақ талуын жә не ұ лпаның химиялық қ ұ рамын зерттейтін гистохимиялық сұ рақ тар қ арастырылады жә не клетка қ ұ рылымындағ ы, клетка типтеріндегі, ұ лпаның арнайы компоненттеріндегі химиялық заттарды оқ шаулап бө ліп алу ә дістері қ арастырылады. Гистологиялық материалдарды ө ң деу ә дістері келесі этаптардан тұ рады: 1) материалды алу; 2)материалды бекіту (фиксациялау); 3) материалғ а сің діру(пропитка); 4) кесінді дайындау; 5) материалды бояу. МАТЕРИАЛДЫ АЛУ НЕМЕСЕ ДАЙЫНДАУ. Ұ лпаларды жә не ағ заларды (орган) микроскопиялық зерттеу барысында ең маң ыздысы материалды алу техникасы болып табылады. Материалды алу барысындағ ы негізгі ереже гистологиялық зерттеу жасау кезінде қ ателіктер жібермеу қ ажет. Ағ залар (орган) бө ліктерін ө ткір пышаө пен немесе бритвамен кесіп алу керек; Ұ лпалардың жиырылып қ алмауы ү шін қ айшыны пайдалануғ а болмайды; Бө ліктерді мыжуғ а, бетін қ ыруғ а, сү ртуге болмайды, ә сіресе шырышты жә не ұ йыма қ абатын; Бө ліктерді қ алың дығ ы 0, 5-1 см., жә не кө лемі ә р тү рлі

(ә детте 1-1, 5 см. ) осындай тү рлі мө лшердегі есептеумен болуы мү мкін, нә тижесінде алынатын кесінді стандарттық жабынды ә йнекке толығ ымен дұ рыс орналасуы керек. Ұ лпаның терең дігіне фиксатордың баяу біртіндеп енуіне байланысты зерттеуге алынатын кесінді бө лігі қ алың болмауы тиіс; Бө ліктер бірден ө ң деу (фиксация) сұ йық тығ ына салынады. Ө ң деу алдында бө ліктерді сумен шаюғ а болмайды. МАТЕРИАЛДЫ Ө Ң ДЕУ (ФИКСАЦИЯ). Материалды ө ң деу -ұ лпаның қ ұ рылымының реттелуі мен оның тығ ыздалуын қ амтамасыз етеді. Бұ л мақ сатта орындалудың екі ә дісі бар: 1)Материалды консервілеуде терең ұ зақ уақ ытқ а мұ здату ә дісі; 2)Химилық ө ң деу ә дісі. Ұ лпаны консервілеу ә дісі келесідей жү реді. Леофильді қ ұ рғ ату ә дісі (мұ здату-қ ұ рғ ату) Бұ л ә діс бойынша - ұ лпадағ ы физикалық жә не химиялық ө згерістердің болуына ұ шыратпайтын химиялық ө ң деу мен ұ лпаны сусыздандыру ә дісін пайдаланбай -ақ, мұ здату ә дісі арқ ылы толық тай тіршілік процесін тоқ татуғ а мү мк/к болады. Осы ә дістің негізінде тез ерігіш зат/да толығ ымен н/е барлың ы да шеттейді. Бұ л ә дістің нә тижесінде ұ лпадан судың шығ уы - еш заттың жоғ алмауы ж/е араласпауынсыз ө теді, с. қ ұ лп/ң қ ұ рылымында денатур/у болмайды. Хим/қ ө ң деудің мақ саты - «ө лтіру», арқ мү мкіндігінше тірі кезіндегідей қ ұ рылымдық жағ дайын реттеу. Бірақ хим/қ ө ң деудің нә т/де ұ лпада басқ а клетка заттары енеді. Олар кл компн байл/с орнатады да, оның қ ұ рылым/ғ ы заттарының ө згеруіне ә келеді. Сонымен қ атар ө ң деу процесі бояғ ыштармен байланысты жә не де содан кейін клеткаларының боялатын топтарын босатады.

3)Реактивтермен қ ышқ ылдармен жұ мыс істеген уақ ытта қ ауіпсіздік техниканы сақ тау? Формалин буы кө з бен бронхтың кілегейлі қ абығ ын тітіркендіреді. Медицина қ олғ абынсыз жұ мыс істегенде, ол қ олғ а тамса, тері қ атайып кетеді, ал жиі қ олданғ ан кезде қ ұ рғ ақ экзема дамуы мү мкін. Формалинмен ауасы жақ сы алмасып отыратын бө лмеде ғ ана, немесе ауа тартатын шкафтың ішінде жұ мыс істеуге болады. Формалин кө зге тиген жағ дайда оны бірнеше рет жақ сылап сумен жуу керек. Реактивтермен жұ мыс істеген кезде міндетті тү рде қ ауіпсіздік техниканы сақ тау керек. Зертханалық ыдыстарды дұ рыс этикеткалау жә не дұ рыс орналастыру қ ажет, кейбір реактивтерді темір шкафта ғ ана, не болмаса шыны болмаса шыны қ оң ыраудың астында, ауа тартатын шкафта ұ стауғ а болады. Микротом пышағ ымен жұ мыс істегенде сақ болу керек. Жұ мыс кезінде дененің бір жері кесілсе, ұ зақ уақ ыт жазыла қ оймайды. Химиялық заттар мен реактивтер: 1. Формалин – формальдегиттің 40% су ерітіндісі. Тілімдерді бекіту мақ сатында қ олдану ү шін сол 40% формалинге он есе кө п су қ осу керек. 2. 96% спирт (этанол) - ә ртү рлі кү шінде қ олданылып, ағ заларды жә не ө рмелерді сусыздандыру ү шін жә не гистологиялық кесінділерді бояу кезінде пайдаланылады. 3. Ксилол – органикалық еріткіш, ө рме кесекшелерін ағ артады жә не гистологиялық кесінділердегі парафинін ерітеді. Кейде оны хлороформмен немесе бензолмен алмастыруғ а болады. 4. Парафиннің бірнеше сорттары болады: 45-54˚ С-та ерітілетін жұ мсағ ы, 58-60˚ С-та ерітілетін қ аттысы, кө бінесе сатылатыны осы сорты. Парафинді бірнеше рет ерітіп жә не суытып алса, ол бір ың ғ айланып пайдалануғ а сапалырақ болып тұ рады. 5. Ара балауызы – парафинге (5-10%) ара балауызын қ осса, жұ мсақ жә не ү гітілмейтін болады. 6. Бутилді, немесе изо-бутилді спирт – ағ за тілімдерін сусыздандыру ү шін 100˚ этанолдың орнына қ олдануғ а болады. 7. Эфир – гистологиялық кесінділерді целлоидтағ анда жә не Никифоров қ оспасын этанол + эфир (1: 1) ә зірлегенде целлоидин-парафин кесекшелерін қ ұ йғ анда пайдаланылады. 8. Канад бальзамы – гистологиялық кесінділерді жә не тұ тас нысандардан тұ рақ ты кескін жасағ анда қ олданылады. Жасанды бальзамғ а пермаунт жә не полистирол жатады. 9. Пикрин қ ышқ ылы – бекіткіш дайындау кезінде керек болады: 40-50 грамм қ ұ рғ ақ қ ышқ ылды 1 литр ыстық (70˚ дейін) дистилденген суғ а ерітеді (Буэнсұ йық тығ ы). 10. Сірке қ ышқ ылы (мұ зды 100%) басқ а реактивтермен ғ ана бекіткіштер дайындауғ а керек. Кейбір гистологиялық кесінділерді бояғ анда оның 1-2% сұ йық тығ ы саралау ү шін пайдаланылады. Микротехника жұ мысында ә рқ ашанда керек болатындар: кү кү рт, тұ з, азот қ ышқ ылдары, темір-амоний ашудасы, фосфорлы-молибден қ ышқ ылы, калий кө ктемірродисты, целлоидин, сү згіш қ ағ аз, таза дә ке жә не майлық, тотыяйын, вазелин, кастор майы. Мына бояулар: кармин, гематоксилин, суда еритін эозин, негізгі фуксин, альцианды кө к, ашық жасыл, G – оранж, ұ нтақ тү рінде шығ арылады да, мұ қ ият жабылғ ан ыдыста кө п уақ ыт сақ тауғ а жарайды.

4)Жұ мыс ү стелі. Хим/қ реактивтермен жұ мыс жасау. Жұ мыс журналын арнау? Жұ мыс орның ә зірлеу. Ө ндірісте шығ /н зертханалық ү стелдердің гист/қ жұ мыс ү шін қ олд/н бірнеше тұ рпаты болады. Арнаулы ү стелдер болмағ ан жағ дайда, кез-келген, кө лемі 60 х 120 см-ден кем емес, жә шікті ү стел ретінде пайдалана беруге б/ды. Ү стелдің беті арнаулы жабынмен жабылмаса, су ө ткізбейтін мат/ң бірімен қ аптап қ ойғ ан жө н. Осы мақ сатқ а ең сай келетін – ү стелү сті н/е терезелік қ алың шыны. Линолеумді, пластикті не кә дімгі пленканы да жаратуғ а б/ды. Ү стелдің препараттар дайындауғ а арн/н жерін шынымен жауып, астына кішірек (9 х 12см) ақ ж/е қ ара қ ағ азд/ды қ ойғ ан дұ рыс. Осылай боялғ ан (ақ парақ ) ж/е боялмағ ан (қ ара п/қ ) қ ағ аздарды пайд/ну жұ мысты ә жептеуір жең ілдетеді. Осығ ан қ оса, 2екі парақ қ а да тө сеніш шын/ң нұ сқ асын сызып, жапқ ыш шынының орны мен кө лемін кө рсетіп қ ойғ ан жө н. Осы қ арап/м тә сіл тө сеніш шынығ а кесіндіні ың ғ айлы орн/туғ а мү мк/к береді. Шын/ң астына қ олданыста кө бірек болатын ерітінділер мен ә діст/ң қ олжазбасын да орналастыру лә зім. Ү стелдің бетін орг/қ шынымен жабуғ а болмайды, ондай шынылар еріт/ң зиянды ә серіне ұ шырайды, беті тез тырн/п қ алады, мө лд/н жоғ ал/ды. Реактивтер, ерітінділер ж/е ыдыстар тұ р/н керекті қ ұ рал/ды қ олайлы орн/у ү шін арн жасалғ ан 2 қ абатты сө ре қ ажет. Осындай сө ре ү стелдің жұ мыс атқ арылатын аумағ ын едеуір ұ лғ айтып, керекті заттарды тез табуғ а мү мк/к береді. Сө рені жұ мыс істеуші адамның алдына не жанына кү н сә ул/ң бағ /н ескере отырып орнық т/ды. Жұ мыс орн/ң жарық пен жетк/ті мө лшерде қ. ет/уі маң талаптың бірі, ә йтпесе гист/қ кескін/ді ә зірлеу кө з талдыратын іс. Мұ ндай жұ мыстарғ а кү ндізгі жарық ты барынша пайдалану ү шін ү стелді терезенің алдына қ ою керек. Кү ндізгі жарық жеткіліксіз болса, жұ мыс орны жасанды жарық пен қ амтылуы к/к. Жарық жеткілікті жағ д/да да микроскоптар мен кескіндерді қ арау ү шін арнайы жарық тандырғ ыштар мен ү стелү сті шамдары болуы тиіс. Металдан жасалғ ан қ ұ ралдар мен шыны ыдыстарды бө лек жә шік/де сақ т/ды, ә йтпесе жинаст/п, электр қ ондырғ ылары ө шіріліп қ ойылуы тиіс. Формалин буы кө з бен бронхтың кілегейлі қ абығ ын тітіркендіреді. Медицина қ олғ абынсыз жұ мыс істегенде, ол қ олғ а тамса, тері қ атайып кетеді, ал жиі қ олданғ ан кезде қ ұ рғ ақ экзема дамуы мү мкін. Формалинмен ауасы жақ сы алмасып отыратын бө лмеде ғ ана, немесе ауа тартатын шкафтың ішінде жұ мыс істеуге болады. Формалин кө зге тиген жағ дайда оны бірнеше рет жақ сылап сумен жуу керек. Реактивтермен жұ мыс істеген кезде міндетті тү рде қ ауіпсіздік техниканы сақ тау керек. Зертханалық ыдыстарды дұ рыс этикеткалау жә не дұ рыс орналастыру қ ажет, кейбір реактивтерді темір шкафта ғ ана, не болмаса шыны болмаса шыны қ оң ыраудың астында, ауа тартатын шкафта ұ стауғ а болады. Микротом пышағ ымен жұ мыс істегенде сақ болу керек. Жұ мыс кезінде дененің бір жері кесілсе, ұ зақ уақ ыт жазыла қ оймайды. Химиялық заттар мен реактивтер: 1. Формалин – формальдегиттің 40% су ерітіндісі. Тілімдерді бекіту мақ сатында қ олдану ү шін сол 40% формалинге он есе кө п су қ осу керек. 2. 96% спирт (этанол) - ә ртү рлі кү шінде қ олданылып, ағ заларды жә не ө рмелерді сусыздандыру ү ш ж/е гист/қ кесінд/ді бояу кез/де пайд/ды. 3. Ксилол – орг/қ еріткіш, ө рме кесекшелерін ағ артады ж/е гист/қ кесінділердегі парафинін ерітеді. Кейде оны хлороформмен н/е бензолмен алмастыруғ а болады. 4. Парафиннің бірнеше сорттары болады: 45-54˚ С-та еріт/н жұ мсағ ы, 58-60˚ С-та ерітілетін қ аттысы, кө бінесе сатылатыны осы сорты. Парафинді бірнеше рет ерітіп ж/е суытып алса, ол 1 ың ғ айланып пайдалануғ а сапалырақ болып тұ рады. 5. Ара балауызы – парафинге (5-10%) ара балауызын қ осса, жұ мсақ жә не ү гітілмейтін болады. 6. Бутилді, немесе изо-бутилді спирт – ағ за тілімдерін сусыздандыру ү шін 100˚ этанолдың орнына қ олд/уғ а болады. 7. Эфир– гист/қ кесінділерді целлоидтағ анда ж/е Никифоров қ оспасын этанол+эфир (1: 1) ә зірлегенде целлоидин-парафин кесекшелерін қ ұ йғ анда пайд/ды. 8. Канад бальзамы –гист/қ кес/ді ж/е тұ тас нысанд/н тұ рақ ты кескін жасағ анда қ олданылады. Жасанды бальзамғ а пермаунт жә не полистирол жатады. 9. Пикрин қ ышқ ылы – бекіткіш дайындау кезінде к/к болады: 40-50 гр қ ұ рғ ақ қ ышқ ылды 1 л ыстық (70˚ дейін) дист/н суғ а ерітеді (Буэнсұ йық тығ ы). 10. Сірке қ ышқ ылы (мұ зды 100%) басқ а реактивтермен ғ ана бекіткіштер дайындауғ а керек. Кейбір гист/қ кесінд/ді бояғ анда оның 1-2% сұ йық тығ ы саралау ү шін пайд/ды. Микротехника жұ мыс/да ә рқ ашанда керек болатындар: кү кү рт, тұ з, азот қ ышқ ылдары, темір-амоний ашудасы, фосфорлы-молибден қ ышқ, кали кө ктемірродисты, целлоидин, сү згіш қ ағ аз, таза дә ке жә не майлық, тотыяйын, вазелин, кастор майы. Мына бояулар: кармин, гематоксилин, суда еритін эозин, негізгі фуксин, альцианды кө к, ашық жасыл, G – оранж, ұ нтақ тү рінде шығ арылады да, мұ қ ият жабылғ ан ыдыста кө п уақ ыт сақ тауғ а жарайды.

5)Зертханалық ыдыстар мен қ ұ ралдар. Хаттама дә птері. Жұ мыстың тиімділігі мен сапасын кө бінесе алдын-ала ойластырылып, мақ сатқ а сай ұ йымдастырылғ ан жұ мыс орны анық тайды. Зертханалық ыдыстарды, қ ұ рал-саймандарды, керекті ерітінділер мен реактивтерді дұ рыс жайғ астыру аз уақ ыт ішінде кө п жұ мысты оң ай атқ аруғ а мү мкіндік береді. Зертханалық ыдыстар мен қ ұ ралдарғ а келесілер жатады: -Шаналы микротом МС-2. Микротомның негізгі бө ліктері-станица, кө теру механизмі, кесекше ұ стағ ыш, пышақ тар жә не пышақ ұ стағ ыш; -Микротом пышақ тары: орташа жә не кіші пышақ тар, олардың қ аптама тұ тқ асы; -Кесінділерді жаятын қ ызуы +40°С кө терілетін ү стелше; -Қ ызуы +100°С жететін термостат; -Гистологиялық кескіндерді қ оятын жұ қ а тақ тайдан немесе картоннан жасалғ ан планшеттер; -Мө лшері мен пішіні ә ртү рлі іскектер: анатомиялық (қ ысқ ыштарының ұ штары жалпақ жә не кертілген), хирургиялық (қ ысқ ыштардың ұ штары ұ шқ ыр, томпақ тары арнайы, жің ішке, имектелген); -Скальпельдер (ұ штары тү зу, жің ішке жә не иілген); -Препараттық инелер (кесінділерді жылжытуғ а жә не іліп алуғ а арналғ ан тү зу немесе иілген, тұ тқ алы); -Скальпельдер (ұ штары тү зу, жің ішке жә не иілген); -Препараттық инелер (кесінділерді жылжытуғ а жә не іліп алуғ а арналғ ан тү зу немесе иілген, тұ тқ алы); -Корнцанг – ұ зын тұ тқ алы қ ысқ ыш; -Сыйымдылығ ы ә ртү рлі, аузы ү лкен тығ ыз тығ ынды (50-ден 200 мл) кө лемді банкілер тоқ ыма дайындау ү шін, ә ртү рлі ерітіндіні қ ұ юғ а арналғ ан гистологиялық тізбекті қ ұ растыру ү шін қ олданылады; -Ү лкендеу банкілер: тоқ ыма бө ліктерін бекіткіш сұ йық тық тарда сақ тау, бекіту, тө сеніш шыныларды таза ұ стау, бейтарап формалинді дайындау жә не басқ а мақ сатта қ олданылады. Банкіге спирт, ацетон жә не басқ а ұ шпа сұ йық тық тарды қ ұ ймас бұ рын тығ ынның тығ ыздығ ын тексеру керек. Бұ л ү шін тығ ынның ішкі жағ ына эфир жағ ып, банкіні жауып тексерсе жеткілікті. Егер тығ ын жақ сы жабылғ ан болса, эфирдің иісі сыртқ а сезілмейді; -Бюкстер: кішілеу, диаметрі мен биіктігі ә ртү рлі, тегістелген, қ ақ пақ ты шыны стакандар (сур. 1). Бұ лар гистологиялық кескіндерді ә зірлеуде сиректеу қ олданылады. -Биологиялық кіші стакандар: домалақ, сопақ немесе тө рт бұ рышты болып келеді; -Кюветтер: тө ртбұ рышты, қ ақ пағ а бар шыны ыдыс (сур. 2). Оның ішкі жағ ында қ арама-қ арсы бекітілген тө сеніш шыны қ ойылатын кетіктер бар. Олар шынығ ы жапсырылғ ан бірнеше кесіндіні бір мезгілде бояу ү шін қ олданылады; -Химиялық стакандар: қ ақ пақ сыз, сыйымдылығ ы 50-100 мл болып келетін домалақ шынылар; -Қ олбылар (жалпақ табанды қ олбылар) сыйымдылығ ы 500 мл-ден 2 л-ге дейін; - Қ алың шыныдан жасалғ ан домалақ терең табақ шалар, сыйымдылығ ы ә ртү рлі, шынығ а жапсырылғ ан кесінділерді кө птеп жуу ү шін қ олданылады; -Кә дімгі тамызғ ыштар (дә рі тамызуғ а арналғ ан) кесінділерге ә ртү рлі бояулармен сұ йық тық тарды тамызу ү шін қ олданылады; -Ерітінділер дайындау кезінде ә ртү рлі сұ йық тық тың аз мө лшерін ө лшеп алу ү шін қ олданылады; -Сағ ат шынылары (диаметрі ә ртү рлі, микроскоппен бақ ылап отыруды қ ажет ететін жү йке тоқ ымаларын кү містеу кезінде жә не басқ а жағ дайда) суда қ алқ ып жү рген кесінділерге қ олданылады; -Жапқ ыш шыны – кө лемдері ә ртү рлі жұ қ а (қ алың дығ ы 0, 15-0, 2 мл) келген пластиналар. Тө сеніш шынығ а орналастырылғ ан ө ң делген кесінділерді жабу ү шін қ олданылады; -Монокулярлы микроскоп, кесінділердің бояуын бақ ылау ү шін қ олданылады. Зертханалық ыдыстарды дұ рыс этикеткалау жә не орналастырудың маң ызы зор. Жұ мыс кезінде ыдыстардағ ы заттарды шатастырып алмау ү шін, алдын-ала қ ажетті таза ыдысты таң дап алып, мақ сатқ а сай этикеткалау жә не орналастыру керек. Ыдыстарды дер кезінде этикеткалауғ а ерекше кө ң іл бө лу керек. Жұ мыстарды мең геру ү шін, ыдыстарғ а заттарды қ ұ ймас бұ рын, оғ ан қ ұ йылатын заттың атын жазып қ оюды ә детке айналдыру қ ажет. Бұ л заң дылық ты орындамау жұ мысқ а кедергі келтіретіні хақ.

6)Гистологиялық зерттеулерге материалды дұ рыс алу ережесі? Цитология мен гистологиядағ ы негізгі қ олданылатын ә дістердің бірі-клеткалар мен ұ лпаларды ә ртү рлі микроскоптар арқ ылы зерттеу. Микроскоптар арқ ылы арнайы тә сілдермен дайындалғ ан гистологиялық жә не цитологиялық препараттар зерттеледі. Гистологиялық материалдарды ө ң деу ә дістері келесі этаптардан тұ рады: 1) материалды алу; 2)материалды бекіту (фиксациялау); 3) материалғ а сің діру(пропитка); 4) кесінді дайындау; 5) материалды бояу. МАТЕРИАЛДЫ АЛУ НЕМЕСЕ ДАЙЫНДАУ. Ұ лпаларды жә не ағ заларды (орган) микроскопиялық зерттеу барысында ең маң ыздысы материалды алу техникасы болып табылады. Материалды алу барысындағ ы негізгі ереже гистологиялық зерттеу жасау кезінде қ ателіктер жібермеу қ ажет. Ағ залар (орган) бө ліктерін ө ткір пышаө пен немесе бритвамен кесіп алу керек; Ұ лпалардың жиырылып қ алмауы ү шін қ айшыны пайдалануғ а болмайды; Бө ліктерді мыжуғ а, бетін қ ыруғ а, сү ртуге болмайды, ә сіресе шырышты жә не ұ йыма қ абатын; Бө ліктерді қ алың дығ ы 0, 5-1 см., жә не кө лемі ә р тү рлі (ә детте 1-1, 5 см. ) осындай тү рлі мө лшердегі есептеумен болуы мү мкін, нә тижесінде алынатын кесінді стандарттық жабынды ә йнекке толығ ымен дұ рыс орналасуы керек. Ұ лпаның терең дігіне фиксатордың баяу біртіндеп енуіне байланысты зерттеуге алынатын кесінді бө лігі қ алың болмауы тиіс; Бө ліктер бірден ө ң деу (фиксация) сұ йық тығ ына салынады. Ө ң деу алдында бө ліктерді сумен шаюғ а болмайды. МАТЕРИАЛДЫ Ө Ң ДЕУ (ФИКСАЦИЯ). Материалды ө ң деу -ұ лпаның қ ұ рылымының реттелуі мен оның тығ ыздалуын қ амтамасыз етеді. Бұ л мақ сатта орындалудың екі ә дісі бар: 1)Материалды консервілеуде терең ұ зақ уақ ытқ а мұ здату ә дісі; 2)Химилық ө ң деу ә дісі. Ұ лпаны консервілеу ә дісі келесідей жү реді. Леофильді қ ұ рғ ату ә дісі (мұ здату-қ ұ рғ ату) Бұ л ә діс бойынша - ұ лпадағ ы физикалық жә не химиялық ө згерістердің болуына ұ шыратпайтын химиялық ө ң деу мен ұ лпаны сусыздандыру ә дісін пайдаланбай -ақ, мұ здату ә дісі арқ ылы толық тай тіршілік процесін тоқ татуғ а мү мкіндік болады. Осы ә дістің негізінде тез ерігіш заттарда толығ ымен немесе барлың ы да шеттейді. Бұ л ә дістің нә тижесінде ұ лпадан судың шығ уы - еш заттың жоғ алмауы жә не араласпауынсыз ө теді, сонымен қ атар ұ лпаның қ ұ рылымында денатурациялану болмайды. Мұ здатылғ ан кесіндіні алу ә дісі. Бұ л ә дісте обьекті кесуге ө те ың ғ айлы болып саналады, себебі ұ лпадағ ы судың мұ зғ а айналуынан тиімді жү ргізіледі. Қ ұ рылымның сақ талуы ү шін, шешуші мә селе - тездетіп мұ здату жә не мұ з кристалдарына айналу ө те маң ызды болып табылады. Мұ здату ә дісі ереже бойынша, баллоннан кішкене тесік арқ ылы ө тетін сұ йық кө мірқ ышқ ылдың булануы процесі кезіндегі жылуды ө ткізгеннен кейін ғ ана жү ргізіледі. Шамамен бірдей қ алың дық тағ ы мұ здатылғ ан кесіндіні дайындау ә дісі, арнайы кө мірқ ышқ ылгазы арқ ылы қ осымша мұ здатылғ ан пышақ тың кө мегімен жү зеге асады. Мұ здатылғ ан пышақ пен дайындалғ ан кесіндіні инкубациялық немесе ө ідейтін ортағ а отырғ ызады, немесе дистилденген суғ а, немесе заттық шынығ а отырғ ызады. Пышақ тағ ы кесіндіні заттық шынығ а ауыстыру ү шін, тек пышақ тағ ы жабысқ ан кесіндіні ғ ана отырғ ызуғ а болады. Алдағ ы ө ң деу жұ мыстарын жү ргізу кезіндегі сұ йық тық та ортаның беткі қ абатындағ ы жайылудан соң, кесіндіміз кейде ұ сақ фрагменттерге тарап кетуі мү мкін. Осындай жағ дайды болдырмау ү шін, инкубациялық ортағ а 7, 5 % поливинилпирролидон жә не 1-2 тамшы Твин 20 немесе Твин 40- ты қ осу керек. Бө лмедегі ауаның ылғ алдылығ ы жә не жоғ ары температурада қ иыншылық тар туындайды. Мұ ндай қ ажеттілік кесу кезінде бірден сыртқ ы факторлардың ә серінен болады. Химиялық ө ң деудің мақ саты - «ө лтіру», арқ ылы мү мкіндігінше тірі кезіндегідей қ ұ рылымдық жағ дайын реттеу. Бірақ химиялық ө ң деудің нә тижесінде ұ лпада басқ а клетка заттары енеді. Олар клетка компоненттерімен байланыс орнатады да, оның қ ұ рылымындағ ы заттарының ө згеруіне ә келеді. Сонымен қ атар ө ң деу процесі бояғ ыштармен байланысты жә не де содан кейін клеткаларының боялатын топтарын босатады

12 3 4 5 6 7 Следующая ⇒