ОНЫНШЫ СӨЗ

Біреулер қ ұ дайдан бала тілейді. Ол баланы не қ ылады? Ө лсем орнымды бассын дейді, артымнан қ ұ ран оқ ысын дейді, қ артайғ ан кү німде асырасын дейді. Осыдан басқ асы бар ма?

Балам орнымды бассын демек не сө з? Ө зің нен қ алғ ан дү ние иесіз қ алар дейсің бе? Қ алғ ан дү ниенің қ амын сен жемек пе едің? Ө ліп бара жатқ анда ө згеден қ ызғ анып айтқ аның ба? Ө згеге қ имайтұ ғ ын сенің не қ ылғ ан артық ша орның бар еді? Баланың жақ сысы - қ ызық, жаманы - кү йік, не тү рлі боларын біліп сұ радың? Дү ниеде ө зің нің кө рген қ орлығ ың аз болды ма? Ө зің нің қ ылғ ан иттігің аз болды ма? Енді бір бала туғ ызып, оны да ит қ ылуғ а, оғ ан да қ орлық кө рсетуге мұ нша неге қ ұ мар болдың?

Артымнан балам қ ұ ран оқ ысын десең, тірлікте ө зің нің жақ сылық қ ылғ ан кісің кө п болса, кім қ ұ ран оқ ымайды? Егер жаманшылық ты кө п қ ылғ ан болсаң, балаң ның оқ ығ ан қ ұ раны сені неге жеткізеді? Тірлікте ө зің е-ө зің қ ылмағ ан істі, ө лген соң сағ ан балаң кә сіп қ ылып бере ала ма? Ахирет ү шін бала тілегенің - балам жасында ө лсін дегенің. Егерде ержетсін десең, ө зі ержетіп, ата-анасын тұ зақ тан қ ұ тқ арарлық бала қ азақ тан туа ма екен? Ондай баланы сендей ә ке, сенің елің дей ел асырап ө сірмек пе екен?

Қ артайғ анда асырасын десең, о да - бір бос сө з. Ә уелі - ө зің қ аруың қ айтарлық қ артаюғ а жетемісің, жоқ па? Екінші - балаң мейірімді болып, асырарлық болып туа ма, жоқ па? Ү шінші - малың болса, кім асырамайды? Малың жоқ болса, қ ай асырау толымды болады? Баланың мал табарлық болары, мал шашарлық болары - ол да екі талай. Хош, қ ұ дай тағ ала бала берді, оны ө зің жақ сы асырай білесің бе? Білмейсің. Ә уелі ө з кү нә ң ді ө зің кө тергенің мен тұ рмай, балаң ның кү нә сіне тағ ы да ортақ боласың. Ә уелі балаң ды ө зің алдайсың: «Ә не, оны берем, міне, мұ ны берем» деп. Басында балаң ды алдағ аның а бір мә з боласың. Соң ыра балаң алдамшы болса, кімнен кө ресің? «Боқ та! » деп, біреуді боқ татып, «кә пір - қ ияң қ ы, осығ ан тимең дерші! » деп, оны мазаттандырып, ә бден тентектікке ү йретіп қ ойып, сабақ қ а бергенде, молданың ең арзанын іздеп, хат таныса болады деп, қ у, сұ м бол деп, «пә леншенің баласы сені сыртың нан сатып кетеді» деп, тірі жанғ а сендірмей жат мінез қ ылып, осы ма берген тә лімің? Осы баладан қ айыр кү тесің бе?

Жә не мал тілейсің дер, неге керек қ ылайын деп тілейсің дер? Ә уелі, қ ұ дайдан тілеймісің? Тілейсің. Қ ұ дай берді, бергенін алмайсың. Қ ұ дай тағ ала сағ ан ең бек қ ылып мал табарлық қ уат берді. Ол қ уатты адал кә сіп қ ыларлық орынғ а жұ мсаймысың? Жұ мсамайсың. Ол қ уатты орнын тауып сарып қ ыларды білерлік ғ ылым берді, оны оқ ымайсың. Ол ғ ылымды оқ ыса, ұ ғ арлық ақ ыл берді, қ айда жібергенің ді кім біледі?.. Ерінбей ең бек қ ылса, тү ң ілмей іздесе, орнын тауып істесе, кім бай болмайды? Оның сағ ан керегі жоқ. Сенікі - біреуден қ орқ ытып алсаң, біреуден жалынып алсаң, біреуден алдап алсаң болғ аны, іздегенің - сол.

Бұ л - қ ұ дайдан тілеген емес. Бұ л - абыройын, арын сатып, адам жаулағ андық, тіленшілік. Хош, сү йтіп жү ріп-ақ мал таптың, байыдың. Сол малды сарып қ ылып, ғ ылым табу керек. Ө зің таба алмасаң, балаң тапсын. Ғ ылымсыз ахирет те жоқ, дү ние де жоқ. Ғ ылымсыз оқ ығ ан намаз, тұ тқ ан ораза, қ ылғ ан хаж, ешбір ғ ибадат орнына бармайды. Ешбір қ азақ кө рмедім, малды иттікпен тапса да, адамшылық пен жұ мсағ ан. Бә рі де иттікпен табады, иттікпен айрылады. Бейнет, кү йігі, ызасы - сол ү шеуінен басқ а ешнә рсе бойында қ алмайды. Барында баймын деп мақ танады. Жоғ ында «мағ ан да баяғ ыда мал бітіп еді» деп мақ танады. Кедей болғ ан соң, тағ ы қ айыршылық қ а тү седі.

IV Сабақ ты бекіту:

Сұ рақ тар мен тапсырмалар:

1. Бала тә рбиесі туралы ақ ынның ойы.

2. «Ғ ылымсыз ахирет те, дү ние де жоқ тығ ын» айта отырып халқ ын қ андай асыл істерге ү ндеді?

3. Білім мен ғ ылымның адамзат ө міріндегі маң ызы жайлы не айтар едің дер?

V Ү йге тапсырма: «Екінші», «Оныншы» қ арасө здерін оқ ып келу.

VІ Оқ ушыларды бағ алау: оқ ушылардың берген жауаптарына қ арай білімдерін бағ алаймын.

Тексерілді:

⇐ Предыдущая 32 33 34 35 36 37 38 394041 Следующая ⇒