«Сегізінші», «Он жетінші» қарасөздері

«Сегізінші», «Он жетінші» қ арасө здері

Қ арасө з – арабтың «ғ ақ лия» деген сө зімен мә ндес «ғ ақ лия» — кө ркем сө з, дана сө з, асыл сө з.

Қ ара сө здер 1948 жылы Семейде «Абай» журналында жарияланды. 1890 жылдардан бастап Абай қ ара сө з жазғ ан. Тұ ң ғ ыш қ ағ азғ а тү сірген – Мү рсейіт. Қ ара сө здердің жалпы саны – 45. Ө зіндік ерекшеліктері:

сө йлемдері қ ысқ а;

мағ ынасы кең;

ой саларлық мағ ынасы бар;

ғ ибрат (ү лгі)беруді кө здейді

философиялық сұ рау басым;

ө зі жауап береді;

ө з-ө зімен кең ес, ой-пікір білдіру ү лгісінде;

СЕГІЗІНШІ СӨ З

Осы ақ ылды кім ү йренеді, насихатты кім тың дайды?

Біреу - болыс, біреу - би. Олардың ақ ыл ү йренейін, насихат тың дайын деген ойы болса, ол орынғ а сайланып та жү рмес еді. Олар ө здері де ү здік кісіміз, ө здеріміз біреуге ү лгі беріп, ақ ыл айтарлық пыз деп сайланды. Ө здері тү зеліп жеткен, енді елді тү зерлігі-ақ қ алғ ан. Ол не қ ылып тың дасын жә не тың дайын десе де, қ олы тие ме? Басында ө зіндік жұ мысы бар: ұ лығ ымызғ а жазалы болып қ аламыз ба, елдегі бұ зақ ыларымызды бү лдіріп аламыз ба, немесе халқ ымызды бү лдіріп аламыз ба, яки ө зіміз шығ ымдап, шығ ынымызды толтыра алмай қ аламыз ба? - деген ебіне қ арай біреуді жетілтейін деп, біреуді қ ұ тылтайын деген бейнетінің бә рі басында, қ олы тимейді.

Байлар, олар ө здері де бір кү н болса да, дә улет қ онып, дү ниенің жарымы басында тұ р. Ө зінде жоқ ты малыменен сатып алады. Кө ң ілдері кө кте, кө здері аспанда, адалдық, адамдық, ақ ыл, ғ ылым, білім - ешнә рсе малдан қ ымбат демейді. Мал болса, қ ұ дай тағ аланы да паралап алса болады дейді. Оның діні, қ ұ дайы, халқ ы, жұ рты, білімі, ұ яты, ары, жақ ыны - бә рі мал. Сө зді қ айтіп ұ қ сын, ұ ғ айын десе де, қ олы тие ме? Ол малды суармақ, тойғ ызбақ; саудасын жиғ ызбақ, кү зеттірмек, бақ тырмақ, ұ ры-бө рі, қ ыс, суық -сұ ғ анақ - солардан сақ танбақ, солардан сақ тарлық кісі таппақ. Оның бә рін жайғ астырып, аяғ ын алып келіп мақ танғ а орналастырғ анша қ ашан? Қ олы тимейді.

Енді ұ ры-залым, сұ м-сұ рқ ия ө здері де тың дамайды.

Онша-мұ нша қ ой жү нді қ оң ыршалар кү нін де кө ре алмай жү р. Аналар анадай болып тұ рғ анда, білім, ғ ылым, ақ ылды не қ ылсын? Жә не де білім, ғ ылым кедейге керегі жоқ тай-ақ: «Бізді не қ ыласың, ана сө зді ұ ғ арлық тарғ а айт! » дейді. Оның ө згеменен ісі жоқ, ана алдындағ ы ү шеуіндей болғ ан жанның ойында ешбір қ айғ ысы, мұ ң ы болмаса керек.

⇐ Предыдущая 30 31 32 33 343536 37 38 39 Следующая ⇒