Пәні: Абайтану. Сыныбы: 9-сынып. Абайтану ғылымының қалыптасуы

Кү ні: 08. 12. 2016

Пә ні: Абайтану

Сыныбы: 9-сынып

Сабақ тақ ырыбы: Абайтану ғ ылымының қ алыптасуы

Сабақ мақ саты:
1. Білімділік: абайтану ғ ылымының қ алыптасуы туралы оқ ушыларғ а толық тү рде тү сінік беру;

2. Дамытушылық: ой-ө рісін, ойлау белсенділігін, сө йлеу шеберлігін, тіл мә дениетін дамыту, сө здік қ орын молайту, шығ армашылық ізденіске баулу.

3. Тә рбиелік: елін, жерін, Отанын қ адірлеуге, адамгершілікке, адалдық қ а,
ең бексү йгіштікке тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: лекция сабақ.

Сабақ тың ә дісі: тү сіндіру, суреттеу, салыстыру, сұ рақ -жауап, бағ алау, бекіту, қ орытындылау.

Сабақ тың кө рнекілігі: кө ркем ә дебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бү ктемелер.

Сабақ тың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұ жымымен жұ мыс жү ргізу..

Сабақ тың барысы:

І Ұ йымдастыру кезең і:

1. Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу;

2. Оқ у қ ұ ралдарын, сабақ қ а дайындығ ын тексеру;

3. Сыныптың тазалығ ына кө ң іл бө лу;

4. Оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару;

5. Cабақ тың мақ сатымен таныстыру.

ІІ Ү й тапсырмасын тексеру:

3. Абай мұ расын зерттеушілер туралы тү сінік.

4. Реферат жазу.

ІІІ Жаң а сабақ ты тү сіндіру:

Абайтану ғ ылымының қ алыптасуы

Абайтану – қ азақ ә дебиеттану ғ ылымының саласы. Абайтану Абай Қ ұ нанбайұ лының ө мірі мен шығ армашылық ө нері, философиясы, қ оғ амдық, эстететикалық кө зқ арастары, қ азақ поэзиясындағ ы ө лең жү йесін, ақ ындық тілді дамытудағ ы ү лесі, музыкалық мұ расы жайлы сан-салалы зерттеу ең бектерін қ амтиды. Абайдың ө мірі мен шығ армашылық мұ расын зерттеу шын мә нінде Ә лихан Бө кейханов, Ахмет Байтұ рсынұ лы, Міржақ ып Дулатұ лы мақ алаларынан басталды деуге болады.

Ахмет Байтұ рсынұ лы 1913 ж. «Қ азақ » газетінде басылғ ан «Абай – қ азақ тың бас ақ ыны» атты мақ аласында «Одан асқ ан бұ рың ғ ы-соң ғ ы заманда қ азақ баласында біз білетін ақ ын болғ ан жоқ » – деп Абайды аса жоғ ары бағ алады.

Абай шығ армаларын жинап, қ ағ азғ а тү сіріп, реттеп баспағ а дайындау ісі ақ ын қ айтыс болғ ан соң ұ замай-ақ қ олғ а алынғ анын дә лелдейтін нақ тылы деректер жетерлік. Жарық кө руінен бірнеше жыл бұ рын қ ұ растырылып, 1909 ж. Санкт-Петербургте басылғ ан Абай ө лең дерінің жинағ ында ақ ынның жү з қ ырық тай ө лең і (аударма ө лең дерін қ осып санағ анда) мен «Ескендір», «Масғ ұ т» поэмалары басылғ аны, яғ ни осы кү нгі белгілі поэзиялық шығ армаларының кө рнектілері тү гелге жуық қ амтылды.

Бұ л тұ ң ғ ыш жинақ ты дайындағ ан, бастырып шығ арғ ан Кә кітай Ысқ ақ ұ лы мен Абайдың баласы Тұ рағ ұ л болатын. Абайдың бастамасы, алғ ашқ ы деректік арнасы ретінде осы 1909 ж. жарық кө рген Абай шығ армаларының тұ ң ғ ыш жинағ ын, оғ ан кірген Кә кітай жазғ ан ақ ынның тұ ң ғ ыш ө мірбаянын айтуғ а болады. Абайдың кө зі тірісінде жарық кө рген шығ армалары бірлі-екілі ғ ана екенін жә не ақ ынның ө з қ олжазбалары сақ талмай, шығ армалары тү гелдей дерлік Мү рсейіт Бікеұ лының қ олжазбалары арқ ылы жеткені ескерілсе, бұ л тұ ң ғ ыш жинақ тың мә ні зор екені анық. Басқ а жекелеген қ олжазбалардың кө лемі шағ ын, оларда Мү рсейіт қ олжазбасында жоқ ө лең дердің орны кө п толығ а қ оймағ ан. Сондық тан олар қ осымша деректер ретінде бағ алануы орынды.

Ал кейінгі жинақ тарды айтқ анда, бір топ бұ рын жарық кө рмеген жаң а ө лең дері 1916 ж. Орынборда Самат Ә бішұ лы бастырғ ан «Абай термесі» атты кітап та жарияланды. 1922 ж. Ташкентте, Қ азанда басылғ ан жинақ тар бұ рын жарияланғ ан шығ армаларды қ амтиды. Ташкентте шық қ ан жинақ қ а сын пікір ретінде Ілияс Жансү гіров 1923 ж. «Тілші» газетінде «Абай кітабы» атты мақ ала жазып, бір алуан қ ате басылғ ан сө здерді қ алай дұ рыстап оқ у керек екендігін нанымды дә лелдеді.

Ақ ынның кө зі тірісінде 1903 ж. Санкт-Петербургте Бө кейханов берген мағ лұ маттар бойынша басылғ ан «Ресей. Біздің Отанымыздың географиялық баяны» атты кө птомдық жинақ тың 18-кітабында А. Сидельников жазғ ан мақ алада: «Абай – қ азақ ә дебиетіндегі жаң а бағ ыттың ө кілі» деген бағ а берілгенін кө реміз. Абай шығ армалары жеке кітап болып басылғ анғ а дейін-ақ халық арасына қ олжазба тү рінде жә не ауызша тарағ ан. Байтұ рсынов ақ ын ө лең дерімен 1903 ж. қ олжазба арқ ылы танысқ анын айтады. 1914 ж. Мә скеуде жарық кө рген «Восточный сборник» атты кітапта Абайдың ө мірі мен шығ армалары туралы мағ лұ мат келтіріліп, бірнеше ө лең інің мазмұ ны орыс тілінде қ ара сө збен берілген. 1914 ж. Санкт-Петербургте шық қ ан «По киргизской степи» деген кітабында Дмитрий Львович «Татьяна хаты» ел ішінде ә нге салып айтылып жү ргенін ескертеді.

Абай ө лең дері тө ң ірегінде 20-жылдарда, одан кейінгі кездерде айтыс-тартыс кө п болды. Осығ ан орай Байтұ рсыновтың «Қ азақ тың бас ақ ыны» атты 1913 ж. жарияланғ ан мақ аласындағ ы Абайғ а берген бағ асы, ұ лы ақ ынның қ азақ ә дебиеті тарихындағ ы алатын орнын анық тауы, ө нерпаздық ө згешелігін, асқ ан шеберлігін тануы шынайы ғ ұ лама ғ алымғ а тә н айрық ша кө регендіктің, білгірліктің, ө лең сө здің қ адірін терең бағ алай алатын ақ ындық сезімталдық тың, талғ ампаздық тың ү лгісі деуге лайық. Бө кейханов, Байтұ рсынов, Дулатовқ а ілесе Абай шығ армашылығ ы жайында ү лкенді-кішілі мақ ала жазып, ақ ын ө лең дерін жұ ртшылық қ а танытуғ а Н. Рамазанов, Ғ. Сағ ди, Ы. Мұ стамбайұ лы жә не Н. Н. Белослюдов, т. б. ат салысты.

Абай шығ армашылығ ына қ айтадан жү йелі, дә йекті тү рде дұ рыс кө зқ арастың қ алыптаса бастағ анын 1933 ж. М. О. Ә уезов бастырғ ан жинақ тан (мұ нда Ә уезов жазғ ан ақ ынның ө мірбаяны берілген) жә не 1934 ж. жарық кө рген Ілияс Жансү гіров, Ахмет Жұ банов секілді белгілі ә дебиет, ғ ылым қ айраткерлерінің мақ алаларынан байқ ауғ а болады. Ә уезов Абайтануды дербес ғ ылым саласы дә режесіне кө терді. Ол «Абай жолы» эпопеясымен ұ лы ақ ын, ағ артушының алып тұ лғ асын дү ние жү зі оқ ырмандарына танымал ә деби бейне қ атарына жеткізсе, ғ ылымда да сондай кү рделі ең бек атқ арды. Оның Абай жө ніндегі зерттеулері осы ғ ылымның мызғ ымас негізі болып табылады. 1933–57 ж. аралығ ында ақ ын шығ армаларын жариялауда, олардың ғ ылыми басылымын жасауда орасан зор ең бек етті. Бұ л басылымдар ақ ынның 1909 жылғ ы жинағ ы мен Мү рсейіт қ олжазбалары негізінде жү зеге асырылды. Ә сіресе, 1957 ж. «Ғ ылым» баспасынан жарық кө рген, Ә уезовтің басшылығ ымен жә не тікелей қ атысуымен дайындалғ ан Абай шығ армаларының екі томдық толық жинағ ының Абайтану ғ ылымындағ ы елеулі табыс болғ анын атау қ ажет. Ә уезов ұ зақ жылдар бойы ізденіп, сан алуан деректерді зерттеп, жү йеге тү сіріп, Абайдың ғ ылыми ө мірбаянын жазып шық ты.

IV Сабақ ты бекіту:

Сұ рақ тар мен тапсырмалар:

1. Абайтану ғ ылымының зерттелу кезең деріне талдау жасаң дар.

2. Революцияғ а дейінгі жә не 20-30 жылдардағ ы абайтану ғ ылымы туралы зерттең дер.

3. 1940–1990-жылдардағ ы абайтану ғ ылымының зерттелуінде қ андай ерекшеліктер болды?

4. Тә уелсіздік алғ аннан бергі абайтану ғ ылымының зерттелу жайы қ андай?

V Ү йге тапсырма:

1. Абайтану ғ ылымының қ алыптасуы туралы тү сінік.

2. Реферат жазу.

VI Бағ алау: оқ ушылардың берген жауаптарына қ арай білімдерін бағ алаймын.

Тексерілді:

⇐ Предыдущая 19 20 21 22 232425 26 27 28 Следующая ⇒