«Қыран бүркіт не алмайды салса баптап» өлеңі

«Қ ыран бү ркіт не алмайды салса баптап» - Абайдың 1886 жылы жазғ ан ө лең і. Кө лемі – 14 жол. Ақ ынның кө терген тақ ырыбы – қ осанжар ө мір қ ұ былысы. Алғ ашқ ысы – аң шылық. Ер жігіт қ ыран бү ркіт баптаса, қ алғ ан жұ рт аң ғ а кү йкентай мен қ арғ а салмақ. Бабы келіскен қ ыранның қ оян, тү лкі тү гілі қ асқ ыр да алатыны анық. Алайда былайғ ы жұ рт оғ ан мә н бермейді. Ө йткені, «қ ыран шық са қ ияғ а жібереді, олар да екі қ ү сын екі жақ тап». Қ арғ а қ арқ ылдап, қ ыранның арт жағ ынан қ алмаса, кү йкен-тай ү стінде шық ылық тайды. Қ арғ а мен кү йкентай иелері қ ыранғ а кедергі жасағ андарына мә з, ө з қ ұ старын мақ тап кү пілдеседі. Абайдың бұ л жерде айтқ алы отырғ ан негізгі ойы кү ллі қ азақ тың тірлігі ө мірде осығ ан саятындығ ы, ортасынан озғ ан азамат, ақ ын шығ ып жатса, оларғ а жасайтындары осындай кесірлік екендігі. Ақ ын «Басқ а – сая, жанғ а – олжа дә неме жоқ, Қ айран ел осынымен жү р далақ тап» деп қ орытады ойын. 1886 жылы ө ндіре жазып, ақ ындық жолына алаң сыз тү скен ақ ынның ел ұ стазы, ақ ылшысына айналып, ү лкен ө мірлік - ө нерлік жинақ тау жасай бастағ анын байқ аймыз. Осындай кө ркемдік кенеуімен, кемелді ойымен ө релі ө лең нің қ ұ рылымы да келісті. Ө лең нің алғ ашқ ы екі жолы ө зара ұ йқ асып, егіздік байқ атқ ан, алайда арық арай еркін ұ йқ аспен кестелең ген. Мазмұ н-мағ ына жағ ынан да, пішім, ырғ ақ тық жағ ынан да ешқ андай жік білінбейді. Ө лең алғ аш рет 1909 жыл Санкт-Петербургте жарық кө рген «Қ азақ ақ ыны Ибраһ им Қ ұ нанбайұ ылының ө лең і» атты жинақ та жарияланды. Оның басылымдарында ешқ андай текстологиялық ө згерістер кездеспейді. Туындының: «Ө зі алмайды, қ ыранғ а аддырмайды, Кү ні бойы шабады бос салақ тап», - деген 7, 8-жолдары 1909 жылғ ы жинақ та берілмеген. Бірақ бұ л 2 жол Мү рсейіт қ олжазбасы негізінде тұ ң ғ ыш рет 1933 жылғ ы жинақ қ а кіргізілген. Ө лең башқ ұ рт, қ арақ алпақ, қ ырғ ыз, ө збек, тә жік, тү рікмен, ұ йғ ыр тілдеріне аударылғ ан.

ІV Сө зжұ мбақ шешу: «Қ ансонар»

Қ
А
Н
С
О
Н
А
Р

1) Махаббат символы ……(ақ қ у)
2) Қ ұ йрығ ы аша қ ұ с (Қ арлығ аш )
3) Бақ ыт қ ұ сы (Кө гершін)
4) Жылтырғ а ү йір қ ұ с (сауысқ ан )
5) Орман емшісі (Тоқ ылдақ )
7) Жыртқ ыш қ ұ с (Лашын)
8) Қ ыстап қ алатын қ ұ с (Қ арғ а)
9) Қ ыран қ ұ с (Қ ырғ и )

V Жаң а сабақ ты мең герту:

⇐ Предыдущая 31 32 33 34 353637 38 39 40 Следующая ⇒