13-лекция: Буржуазиялық құқықтың негізгі институттары.

1. Конституциялық қ ұ қ ық.

2. Сот қ ұ рылысы жә не сот ісін жү ргізу.

3. Ә леуметтік заң дар.

1. Буржуазиялық қ ұ қ ық тың негізгі прициптерінің қ алыптасуына ә сер еткен ағ артушылық философия мен 17-18-ғ асырдағ а саяси-қ ұ қ ық тық ғ ылымдар болды. Осығ ан орай Неапольдің қ ұ қ ық профессоры Вико, ағ ылшын философы Дж. Локк, француз заң гері Монтескье, қ ылмыстық қ ұ қ ық тың негізін қ алаушы итальяндық Беккарияның алар орнын ерекше атап ө туге болады.

19-ғ асырдың ортасына дейін Европаның кө птеген мемлекеттерінің билеуші топтары жазбаша Конституция туралы ойдың ө зін қ абылдағ ысы келмегені рас. 19-ғ асырдың 30- жылдарына дейін жазылғ ан Конституция АҚ Ш-та, Франция, Латын Америкасы республикаларында жә не Европаның бір-екі мемлекетінде ғ ана бар еді.

1830-жылы Бельгия Конституцияғ а ие болып, шектеулі монархия режимі орнаса, сол жылы Швейцария да Конституция қ абылдап, буржуазиялық конфедерациялық республикағ а айналады.

1848-жылдан кейін Дания, Нидерланды, Пьемонт, Пруссия, Австрия, Сербия, Румыния, Болгария мемлекеттері ө з Конституцияларын қ абылдап, ғ асыр соң ында олардың қ атарына Жапония да қ осылады.

Европа мемлекеттерінің кө бі тә жірибеде тексерілген Ағ ылшын, Француз Конституцияларының институттарын қ олданады, яғ ни король, екі палата, халық тың дауыс беру қ ұ қ ығ ы, министрлер кобинетінің тө менгі палата алдындағ ы ұ жымдық жауапкершілігі, судьялардың тұ рақ тылығ ы.

Жоғ арғ ы палата барлығ ында дерлік тағ айындалатын немесе мұ рагерлік жолмен мү ше болатын ө кілдерден тұ рады.

Сербия, Греция, Болгия сияқ ты мемлекеттерде бір палаталы парламент орнығ ады.

Парламент ө з маң ызын жоғ алта бастағ ан мемлекеттерде ү кімет билігі кү шейді. Заң жобаларын жасау мен дайындау ү кімет ө кілеттігіндегі іске айналады. Жоғ арыда айтылғ ан палатаның ү кімет ү стінен бақ ылау қ ұ қ ығ ы кө п қ атыныстарда жай фикцияғ а айналады, тіпті керісінше ү кіметтің палата ү стінен бақ ылау жасау тенденциясы байқ алады.

Біз қ арастырып отырғ ан кезең нің сайлау қ ұ қ ығ ында ценздік жү йе ү стемдік етеді. Жалпы ер адамдардың сайлау қ ұ қ ығ ы да аз кездесетін еді.

Италияда, Бразилия, Солтү стік Америка Штаттарының Конституцияларында орын алғ ан сауаттылық цензі де айналып келгенде мү лік цензінің бір тү рі еді, ө йткені білім алуғ а кез-келгеннің шамасы жетпейтін.

Дауыс берушілердің жас мө лшеріне қ ойылғ ан талап ә р мемлекетте ә р тү рлі болды, оның 25 жастан тө мен болуы аз кездеседі. Ал ө кілді органғ а сайлаушының жас мө лшері кемінде Франция, Германия, Бельгияда 25 жас, Австрия, Нидерландыда ЗО жас, Англияда 21 жас болуы керек еді.

Ә йелдердің сайлау қ ұ қ ығ ы бұ л кезең дерде мү лдем танылғ ан жоқ деуге болады.

Франция, Германия, Бельгия, Италиядағ ы кө п партиялы жү йеге байланысты дауыс берудің екі турдан тұ руы қ алыптасады.

Дауыс берудің жасырын тү рі алғ аш peт Францияда (1848) пайда болып, Венгрия, Дания т. б. бірнеше мемлекеттерден басқ аларының бә рінде орын алады. Кейбір мемлекеттерде дауыс беру ү шін жабық кабиналар пайда болады.

2. Француз революциясы сот билігін атқ арушы биліктен бө леді. Ә кімшілік пен чиновниктер сот ісін жү ргізу қ ұ қ ығ ынан айрылады. Провинциалдық сот палаталары (король парламентгері) жойылады. Сот лауазымын сатып алуғ а тыйым салынады.

Францияның 1971-жылғ ы Конституциясы мү ліктік ценз негізіндегі сотттардың сайланбалылығ ы приципін орнық тырады. Конституцияның ант берушілер сотын енгізгендігі бізге белгілі.

Енді бұ рынғ ы феодаддық соттардың орнын сот ұ йымының " ү ш мү шелік жү йесі" алмастырады. Наполеон реформаларынан кейін бұ л жү йе тө менгідей сипатқ а ие болады:

1. бітім соты ( единоличная мировая судья) ұ сақ қ ылмыстық, азаматтық істерді қ арайды;

2. бірінші инстанциялық трибунал едә уір маң ызды азаматтық істерді қ арайды. Ол сонымен қ атар тү зеу полициясының трибуналы болып табылып, теріс қ ылық тар бойынша істерді жү ргізеді;

3. апелляциялык соттар істің мә ніне қ арай трибуналдардың шешімдерін қ айта қ арай алды жә не ант берушілер алқ асымен бірге ауыр кылмыстық істерді карады;

4. Бү кіл Францияғ а ортақ жалғ ыз кассациялық сот болды. Ол апелляциялық соттардың іс жү ргізу, шешім шығ ару кезінде жіберген кемшіліктері мен заң ды талқ ылау кезіндегі заң ды бұ рмалауына байланысты шағ ымдарды қ арады.

⇐ Предыдущая 11 12 13 14 15 16 171819 20 Следующая ⇒