17-тақырып. Қылмыспен күресудегі халықаралық ынтымақсыздық.

Жоспар:

1. Халық аралық қ ылмыстық қ ұ қ ық ұ ғ ымы.

2. Халық аралық сипаттағ ы қ ылмыстық істер жә не олармен кү ресудегі мемлекеттердің міндеттемелері.

3. Қ ылмыстық істермен кү рестегі халық аралық ынтымақ тастық.

4. Халық аралық қ ылмыстық полиция ұ ғ ымы (Интерпол).

Негізгі ұ ғ ымдар: қ ылмыс, халық аралық қ ылмыстық қ ұ қ ық, қ ылмыстық істер, халық аралық ынтымақ тастық, полиция, интерпол.

Халық аралық қ ылмыстық қ ұ қ ық - бұ л жалпы сипаттағ ы қ ылмыспен кү ресу, халық аралық сипаттағ ы қ ылмыстармен, сонымен қ атар халық аралық қ ылмыстармен кү ресу бойынша мемлекеттердің ынтымақ тастығ ын реттейтін халық аралық қ ұ қ ық тың саласы.

Жалпы қ ылмыстық істермен мемлекеттер ө здерінің егемендіктерінің шегінде ұ лттық -қ ұ қ ық тық қ ұ ралдарды негізге ала отырып кү реседі. Бірақ мемлекет жалғ ыз ө зі ө з аумағ ынан тыс жү рген, қ ылмыс жасағ ан тұ лғ аларғ а қ атысты жзалаудың болмай қ оймайтындығ ы қ ағ идасын жү зеге асыра алмайды.

Халық аралық сипаттағ ы қ ылмыстарғ а терроризм, ұ шақ тарды айдап кету, нашақ орлық ты дамыту, контрабанда, қ арақ шылық, ядролық материалдарды ұ рлау жә не т. б. жатады. Осы қ ылмыстардың халық аралық, «шетелдік» элементпен, жә не де солар ү шін жауапкершілік халық аралық келісімдер де қ арастырылғ андығ ы олардың халық аралық сипатта болатындығ ын білдіреді. Солармен кү ресу мемлекеттердің ынтымақ тастығ ының маң ызды бағ ыттары болып табылады.

Қ азіргі уақ ытта қ ылмыстың алдын алу бойынша, онымен кү ресу бойынша жә не қ ылмыскерлерді ұ стау бойынша халық аралық ынтымақ тастық тың ә ртү рлі нысандары бар. Ол екі жақ ты, аймақ тық жә не универсалды дең гейде жү зеге асырылады.

Қ ылмыспен кү ресудегі мемлекеттердің ынтымақ тастық тарының негізгі нысандары болып мыналар табылады:

а) қ ылмыскерлерді ұ стап беру (экстрадиция) жә не қ ылмыстық істер бойынша қ ұ қ ық тық кө мектер кө рсету;

б) ішкі мемлекеттік ғ ылыми жә не практикалық тә жірибелермен алмасу, бірлескен ғ ылыми зерттеулер жү ргізу проблемаларын талқ ылау;

в) мемлекеттерге олардың қ ылмыспен кү ресуде кә сіби жә не техникалық кө мектер кө рсету,

г) бірнеше мемлекеттерді қ амтитын қ ылмыстармен кү ресуді ү йлестіру.

Келісімшарттарда экстрадицияның, алдын ала ұ стаудың процедураларын анық тайтын ережелер, сондай-ақ ө з азаматтарын бермеу жә не ө зара кө мек қ ағ идалары да бектілген.

ХІХ ғ асырдан ХХғ. 30-шы жылдарының аяғ ына дейін бірқ атар мемлекеттердің мү дделерін қ амтитын қ ылмыстармен кү ресуді шарттық - қ ұ қ ық тық ү йлестіру сияқ ты халық аралық ынтымақ тастық тың бағ ыты қ алыптасты. Бұ л кезең де басқ а да бағ ыттар да жетіле бастады: келісімшартқ а отыру жә не қ ылмыстың алдын алу проблемаларымен айналысу ү шін арнайы қ ұ рылғ ан халық аралық органдар мен ұ йымдар қ ұ рылды. 1872 жылдан 1950 жылғ а дейін Халық аралық қ ылмыстық жә не пенитенциарлық комиссия жұ мыс істеді, кейіннен оның функциялары БҰ Ұ ө тті. 1888ж. неміс криминалисті Франц фон Листтің инициативасы бойынша Халық аралық криминалистикалық қ оғ ам қ ұ рылды, ол нақ ты халық аралық іс-шаралардың кө мегімен халық аралық қ ылмыстарды зерттеуге жә не кү ресуге шақ ырды. 1923ж. қ ұ рылғ ан Халық аралық қ ылмыстық полиция комиссиясы алдына мынадай мақ сат-міндеттер қ ойды:

а) қ атысушы – мемлекеттерде ә рекет ететін заң дардың шегінде мемлекеттерде полиция органдары арасында іскер байланыстар орнатуғ а жә рдемдесу;

б) қ ылмыспен кү рес жү ргізуге арналғ ан ұ лттық мекемелер қ ұ ру жә не олардың табысты жұ мыс істеуіне жағ дайлар жасау.

Егер де қ ылмыс жасағ ан адам сұ ралынып отырғ ан елдің азаматы болса, онда қ ылмыскерді беруден бас тартылуы мү мкін, сондай-ақ осы мемлекеттің заң намасы бойынша ескіру мерзімі ө тіп кетсе; осындай тұ лғ ағ а қ атысты қ ылмыстық істі тоқ тату туралы шығ арылғ ан ү кім немесе қ аулы да қ ылмыскерді бермеу негіздері болып табылады.

Қ азақ станның басқ а елдермен екі жақ ты ынтымақ тастығ ының мысалы болып азаматтық жә не қ ылмыстық істер бойынша ө зара қ ұ қ ық тық кө мек туралы Монғ олиямен жасасқ ан Шарты (1944ж. 22 маусымда ратификацияланғ ан), қ ылмыс жасағ ан адамды беру, оларды қ ылмыстық жауапкершілікке тарту немесе ү кімнің орындалуын қ амтамасыз ету туралы Шарт (1994ж. 12 шілде).

Нақ ты бір мемлекеттің территориясында осындай қ ылмыстар жасалғ ан кезде ө зінің территориясында қ ылмыс жасағ ан тұ лғ аны ө зінің материалдық жә не іс жү ргізу заң намасының негізінде қ ылмыстық жауаптылық қ а тарту ү шін қ ажетті шаралар қ абылдауы қ ажет. Егер де сезікті адам басқ а мемлекеттің территориясында жү рсе, онда сол мемлекет тиісті шаралар қ абылдауғ а міндетті жә не олар туралы БҰ Ұ Бас Хатшылығ ы арқ ылы территориясында қ ылмыс жасалғ ан мемлекетке хабарлауы тиіс.

Конвенцияғ а сә йкес мемлекет-қ атысушылар қ ылмыс жасағ ан тұ лғ аларды ұ стап беруі тиіс. Ұ стап беруді осындай ө тініш жасап отырғ ан мемлекеттің заң намасына сә йкес жү зеге асырады. Осы Конвенция баспана беруге қ арсы емес, ө йткені саяси баспана қ ылмыскерлер мен ә скери қ ылмыскерлерге берілмейді.

Конвенцияның 13б. Конвенцияғ а тү сінік берумен жә не қ олданумен байланысты мемлекеттер арасындағ ы дауларды қ арау мү мкіндігін қ арастырады.

Интерпол – БҰ Ұ арнайы мекемелеріні қ ұ рылымы сияқ ты халық аралық ұ йым. Оның пленарлық органы – Бас Ассамблея мен Атқ арушылық Комитеті бар, оны Бас Хатшы басқ арады. ИНтерполдың қ ұ рылымының ерекшелігі – ондағ ы ұ лттық орталық бюролардың болуы, ондағ ы мү ше-мемлекеттердің ұ лттық полиция жү йелерінің қ ұ рамында бола отырып, сонымен біруақ ытта Интерполдың қ ұ рылымдық бө лімі болып табылады.

Интерпол – қ ылмыскерлерді халық аралық тіркеу орталығ ы жә не қ ылмыскерлерді халық аралық іздестіруді ү йлестіруші.

БҰ Ұ қ ылмыспен халық аралық кү ресуге қ атысуы. БҰ Ұ 1950ж. бастап қ ылмыспен халық аралық кү ресу проблемаларымен тікелей айналысады. Осы уақ ыттан бастап БҰ Ұ осы сферадағ ы халық аралық ынтымақ тастық тың ә ртү рлі бағ ыттары мен нысандарының дамуына жә рдемдеседі, ү йлестіреді, қ олдайды;

Бірінші дү нежү зілік соғ ыстан кейін бейбітшілікке, ә скери қ арсы қ ылмыстар, ә скери қ ылмыстар жә не адамзатқ а қ арсы қ ылмыстар жасағ ан тұ лғ аларды ұ стап беру туралы мә селе алғ аш рет кө терілген болатын.

⇐ Предыдущая 24 25 26 27 282930 31 32 33 Следующая ⇒