ІІ. Үй тапсырмасын сұрау(5 минут)

⇐ ПредыдущаяСтр 5 из 25Следующая ⇒

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау(5 минут)

4. Жылу мө лшері дегеніміз не?

5. Жылу мө лшері неге тә уелді? Мысалдармен тү сіндір?

6. Ішкі энергия мен жылу мө лшерін қ андай ө лшем бірліктермен ө лшейді?

ІІІ. Қ ажетті қ ұ ралдармен таныстыру (2 минут)

1. Калориметр

2. Ө лшеуіш цилиндр

3. Термометр, стақ ан,

4. Ыстық жә не салқ ын су

ІҮ. Топтық жұ мыс (20 минут)

Сіздің тобың ызда 5 рө лді: лидер, баяндамашы, хатшы, уақ ыт сақ шысы жә не бақ ылаушыларды анық таң ыз. Жұ мыс тө мендегідей жоспармен жү реді:

Жұ мыстың орындалу реті бойынша топ мү шелері оқ ып, талқ ылап, жұ мыс жасайды жә не ә р топтың бақ ылаушысы жасағ ан жұ мыстарғ а сә йкес бақ ылау парағ ын жү ргізеді.

Бақ ылаушының бағ алау парағ ы

№	Бағ алау ө лшемдері	Кө ш басшы	Хатшы	Баяндамашы	Уақ ыт сақ шысы
	Тақ ырыптың ашылуына ү лес қ осу
	Міндетін атқ ару
	Топтық жұ мысқ а атсалысуы

Ә р оқ ушы ө зіне жү ктелген рө лдің міндеттерін атқ арады.

Топ пікірлерін тың дау.

VІ. Жеке жұ мыс «Блум таксономиясы» (13 минут)

	Білу	Жылу мө лшері дегеніміз не?
	Тү сіну	Жылу мө лшерінің формуласын жаз?
	Қ олдану	Массасы 5 кг суды 10⁰-тан 80⁰-қ а дейін қ ыздыру ү шін қ аншама жылу мө лшері қ ажет?
	Талдау	Массалары бірдей мыс мен алтынды 50⁰-қ а дейін қ ыздыру ү шін қ ажетті жылу мө лшерін салыстыр?
	Жинақ тау	Судың алғ ан немесе берген жылу мө лшерін қ алай анық таймыз?
	Бағ алау	жылу мө лшерін есептеуде дене массасының маң ызы қ аншалық ты қ ажет?

Жасағ ан жұ мыстарын 2 жұ лдыз, 1 ұ сыныспен бағ алау.

Ү І. Кері байланыс (не ү йрендім, не қ иын болды, сұ рақ. ) (3 минут)

Кейінгі тапсырмалар	9-10 тақ ырыптарды қ айталау
Кейінгі оқ у	Қ айталау

	Сабақ 9
Сабақ тың аты	§11 Отынның энергиясы
Жалпы мақ саты	Отынның энергиясы жайлы мағ лұ мат беру Отынның энергиясы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йрету
Кү тілетін нә тиже	Отынның энергиясы жайлы мағ лұ мат алады Отынның энергиясы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йренеді Топта бағ алай алатын болады
	Мұ ғ алімнің ә рекеті	Оқ ушының ә рекеті
Бағ алау парақ шасымен таныстыру	Жетондар
Топқ а бө лу	Оқ ушыларғ а кесілген суреттер ү лестіріледі.	Қ олдарына алғ ан қ иындыларды қ ұ растырып, сол бойынша топқ а бө лінеді. Суреттерді тақ тағ а іледі.
Ынтымақ тастық атмосферасы	Оқ ушылар шең бер жасап тұ рады. Мұ ғ алім келесі оқ ушығ а ү лкен жү ректі ұ сынып тұ рып, бү гінгі кү ніне сә ттілік тілейді.	Оқ ушылар бір-біріне жақ сы тілек тілеп, сыныпта жақ сы ахуал қ алыптастырады.
Ү й тапсырмасын пысық тау	Оқ ушылардың ү й тапсырмасын қ алай мең гергендерін тексеру. 1. Жылу мө лшері дегеніміз не? 2. Жылу мө лшері неге тә уелді? Мысалдармен тү сіндір. 3. Ішкі энергия мен жылу мө лшерін қ андай ө лшем бірліктермен ө лшейді? 4. Заттың меншікті жылу сыйымдылығ ы нені кө рсетеді? 5. Заттың меншікті жылу сыйымдылығ ының бірлігі қ андай? Денені суытқ андағ ы жоғ алтқ ан жылу мө лшерін қ ай формуламен есептеуге болады? 6. Ү йге берілген есептердің шығ арылуын тү сіндіру. ? Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут) 1. Табиғ атта отынның қ андай тү рлері кездеседі? 2. Отынның энергиясы дегенді қ алай тү сінесің? 3. Отынның меншікті жану жылуы дегеніміз не?
Жаң а сабақ Денені қ ыздыруғ а қ ажетті энергияны отын жақ қ анда алады. Қ арапайым отын – кө мір, мұ най, бензин жә не тағ ы басқ аларының қ ұ рамында кө міртек бар. Жану кезінде кө міртек атомдары ауадағ ы оттектің атомдарымен қ осылып, кө мірқ ышқ ыл газының молекулаларын қ ұ райды. Нә тижесін мол энергия бө лінеді (35 - сурет) Массасы 1 кг отын толық жанғ анда бө лінетін жылу мө лшерін кө рсететін физикалық шаманы отынның меншікті жану жылуы деп атайды. q – отынның меншікті жану жылуы. Ө лшем бірлігі 1 Дж/кг. Кез келген массасы m отын толық жанғ анда бө лінетін Q жылу мө лшерін есептеу ү шін q меншікті жану жылуын жанғ ан отынның массасына кө бейту керек: Қ азақ стан Республикасында отын - энергетикалық ресурстардың мол қ оры бар. Соң ғ ы жылдары еліміздің отын - энергетикалық баланс қ ұ рылымында аса кө п ө згерістер болды. 50 - жылдары отынның негізгі тү рі кө мір болса, қ азіргі кезде кө мірсутекті шикізат – мұ най мен газ алдың ғ ы қ атарғ а шық ты. Қ азақ станда 300 - ден астам кө мір кен орындары белгілі, олар кө біне Орталық Қ азақ станда шоғ ырланғ ан. Бұ л аймақ тарда тас кө мір кө п, ал еліміздің солтү стігі мен оң тү стігінде қ оң ыр кө мір жиі кездеседі. Кө п қ олданысқ а ие болғ ан кө мір кен орындарына Қ арағ анды жә не Екібастұ з кен орындары жатады. Қ арағ андының тас кө мірінің жану жылуы 33, 5 - 33, 6 МДж/кг, ал Екібастұ з таскө мірінің жану жылуы 31, 8 - 34, 3 МДж/кг, ал Торғ ай ө ң ірінің кө мірінің жану жылуы 27, 2 - 28, 9 МДж/кг, Майкө бенің қ оң ыр кө мірінің жану жылуы 29, 3 - 31, 4 МДж/кг. Кө мірсутекті шикізаттың жалпы қ оры бойынша Қ азақ стан ТМД елдерінің ішінде Ресей мемлекетінен кейін екінші орынды иеленеді, ал ә лемдік дең гейде Сауд Арабиясы, Кувейт жә не Біріккен Араб Ә мірліктері мемлекеттерімен қ атарласа алады. Жанатын пайдалы қ азбаларғ а жататын мұ най мен газ бассейні Қ азақ станның батыс аймағ ында кездеседі. «Атырау, Ембі, Маң ғ ыстау». Ө ткен ғ асырдың 80 - жылдарынан бастап ас ірі мұ най қ орын игеру басталды. Ол – Атырау облысының оң тү стік - шығ ысындағ ы «Тең із» мұ най кен орны. Отын - энергетикалық ө ндірістің болашағ ы газ болып табылады, себеі газ жанады, ауаны ластамайды жә не қ ұ бырлар арқ ылы жең іл тасымалданады. Қ азақ стандағ ы ірі газ кен орны – Қ арашығ анақ, онда еліміздегі бү кіл газ қ орының 70%- і жинақ талғ ан. 16 жә не 36 – суреттерде кө рсетілген тә жірибелерге назар аударайық. Қ орғ асыннан жасалғ ан шар қ орғ асын тақ тағ а соғ ылғ ан кеде шардың толық механикалық энергиясы шар мен тақ таның ішкі энергиясына айнала алтындығ ын кө рсетеді. Егер цилиндрдегі газды қ ыздырсақ (38 – сурет), онда қ ыздырғ ыштан газғ а берілетін Q жылу мө лшері, оның ішкі энергиясының артуына ә келеді., сол мезетте поршеньді биіктікке В жағ дайдан С жағ дайғ а кө теру ү шін жұ мыс атқ арылады. Бұ л газдың ішкі энергиясының артуы жә не ө зінің ұ лғ аюы кезінде поршеньді кө теріп жұ мыс істеуі, оғ ан біршама жылу берілгендіктен болатындығ ын білдіреді. Энергия жоғ алмайды жә не жоқ тан пайда болмайды. Ол тек бір денеден екінші денеге беріледі немесе бірдей мө лшерде бір тү рден екінші тү рге айналады. Механикалық W энергия мен ішкі U энергияның қ осындысын денелер жү йесінің толық энергиясы деп атайды жә не Е деп белгілейді: *E = W + U = E_n+ E_r + U* Егер денелер жү йесіне сыртқ ы кү штер ә рекет етпесе жә не қ оршағ ан ортамен жылу алмасу болмас, онда ол тұ йық талғ ан жә не жылулық оқ шауланғ ан болады. Энергияның сақ талу жә не айналу заң ы: Тұ йық талғ ан жә не жылулық оқ шауланғ ан денелер жү йесінің толық энергиясы - осы жү йеде болатын кез келген ө згерістер кезінде сақ талады. Топтық жұ мыс 1 топ –Отын жанғ анда энергияның бө лінуін қ алай тү сіндіруге болады? 2 топ – кейбір отын тү рлерінің меншікті жану жылуын қ алай тү сіндіруге болады? 3 топ – Қ азақ стан Республикасында отын –энергетикалық ресурстары Есептер шығ ару. 1. Массасы 20 кг қ ұ рғ ақ ағ аш толық жанғ анда бө лінетін жылу мө лшері: (Қ ұ рғ ақ ағ аштың меншікті жану жылуы 1, 0•107 Дж/кг). A) 2•10 - 6Дж. B) 2•107Дж. C) 2•102Дж. D) 2•108Дж. E) 5•105Дж. 2. Ұ зындығ ы 100 м, ені 6 м, терең дігі 2 м бассейндегі суды 150С - тан 250С - қ а қ ыздыру ү шін қ ажетті жылу мө лшері (с = 4200 Дж/кг•0С) A) 4•108 Дж. B) 400 кДж. C) 5, 04•1010 Дж. D) 400 Дж. E) 20 кДж. 3. Отынның меншікті жану жылуы деп 1) отынның толық жануы 2) отынның жануы 4. Массасы 1кг отын тү гел жанғ андағ ы жылу мө лшері 5. 1954ж салынғ ан бірінші атом электростанциясы 1 кү нде массасы 30г ядролық жанғ ыш зат шығ арғ анда қ анша жылу береді? ( q=810кДж/кг) 1) 9, 210кДж 2) 10кДж 3) 2, 410кДж 4) 2, 410кДж 5) 4, 610кДж 6. Жылуы 2, 310Дж энергия алу ү шін қ анша бензин жағ у керек? 1) 10кг 2) 5кг 3) 3кг 4) 15кг 5) 8кг
Сергіту сә ті
Ой толғ аныс	Ә р оқ ушы ө зіне жү ктелген рө лдің міндеттерін атқ арады. Топ пікірлерін тың дау. Жұ птық жұ мыс «Пилот - Штурман» (5 минут) (Штурман – басқ арушы, пилот – орындаушы) Жұ птар берілген формуланы жә не ө лшем бірлікті тү сіндіреді. 1) 2) Жұ птың пікірлерін тың дау, барлық айтылғ ан ой-пікірлерді бағ алаудың мақ сатына сә йкестендіру Оқ ушылар дайындағ ан жұ мбақ тарды шешу: 1. Кө к аспанның тө рінде Бұ лттар жү зіп барады Кү н кү ркіреуі тегін бе? Жаң быр неге жауады? Жауабы: Булану, конденсация есебінен, Кө ктен жаң быр жауады дер едім мен. Ауаның да біркелкі қ ызбауынан, Тағ ы оның себебін кө ремін мен. 2. Жылдың тө рт мезгілінде де, Мазасыз жел соғ ады. Ә лде бұ л ө здігінен бе? Себебі, бұ л неден болады? Жауабы: Температура бірдей болмай ауадағ ы, Жылы ауа ағ ыны таралады. Конвекция процесі пайда болып, Біздің ше ол, жел соқ ты деп саналады. 3. Қ ыста аспан тү неріп, Қ ар жауады себелеп. Себебін бізде білелік, Сұ рақ қ ойдың «неге» деп. Жауабы: Қ ыс кү нінде қ ардың жауу себебін, Ауадағ ы су кристалдануы дер едім. Жерге қ арай оның қ ұ лап тү суін, Ауырлық кү ші ә серінен кө ремін. Отынның энергиясы дегеніміз не? Отынның энергиясының формуласын ата? Массасы 0, 5 т қ ұ рғ ақ отын жанғ анда қ анша жылу мө лшері бө лініп шығ ады? Массасы 0, 5 кг тас кө мір мен ағ аш кө мірдің бө лінетін жылу мө лшерін салыстыр? Отынның меншікті жану жылуы нені кө рсетеді? Кү нделікті тұ рмыста отынның меншікті жану жылуы қ аншалық ты
Сабақ ты бекіту	Бү гінгі сабақ та біз не істедік?	Сағ ан қ айсы тапсырма қ иын болды?
Ү й тапсырмасы	№ 5.	Оқ ушылар кү нделіктеріне жазады
Бағ алау	Бү гінгі сабақ ұ нады ма? Ө з кө ң іл кү йлерін стикерге жазу.	Бағ алау парақ шасын толтырады
Кеі байланыс

Физика		Сабақ 10
Сабақ тың аты		Есептер шығ ару
Жалпы мақ саты		Отынның энергиясы жайлы мағ лұ мат беру Отынның энергиясы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йрету
Кү тілетін нә тиже		Отынның энергиясы жайлы мағ лұ мат алады Отынның энергиясы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йренеді Ө зін-ө зі бағ алай алатын болады
Оқ уда қ олданылатын ә діс-тә сілдер:		«Серпілген сауал», «Ү ш шапалақ », Топтық жұ мыс
Сабақ барысы:
Уақ ыт	Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті:		Оқ ушының іс-ә рекеті:
2 мин	Сынып оқ ушыларын 3 топқ а бө лу.		Сынып оқ ушыларын 3 топқ а
10 мин	«Топтық жұ мыс». Берілген жаң а тақ ырыпты топта оқ ып шығ ып, талдап, постерге қ орғ айды.		6-жаттығ у. (4). Бер: Шеш: Q=168кДж=168000Дж Q=cm( = m=4л Т/К: t-? 5. Бер: Шеш: m=1кг Q=cm( = =130 Q=13000Дж t=100 С Т/К: с-? 9. Бер: Шеш: Q=178, 8 кДж Q=cm( = m= Т/к: m-?
5 мин	«Серпілген сауал». Ә р топ келесі топ мү шелеріне қ ағ азғ а сұ рақ жазып тапсырады. Сұ рақ қ а топтан кез келген оқ ушы жауап бере алады.		Есептер шығ ару. 1 - дең гей 7 - жаттығ у. №1, №2, №3 №4 2 - дең гей 1. Массасы 20 кг қ ұ рғ ақ ағ аш толық жанғ анда бө лінетін жылу мө лшері: (Қ ұ рғ ақ ағ аштың меншікті жану жылуы 1, 0•107 Дж/кг). A) 2•10 - 6Дж. B) 2•107Дж. C) 2•102Дж. D) 2•108Дж. E) 5•105Дж. 2. Ұ зындығ ы 100 м, ені 6 м, терең дігі 2 м бассейндегі суды 150С - тан 250С - қ а қ ыздыру ү шін қ ажетті жылу мө лшері (с = 4200 Дж/кг•0С) A) 4•108 Дж. B) 400 кДж. C) 5, 04•1010 Дж. D) 400 Дж. E) 20 кДж. 3. Отынның меншіктіжанужылуыдеп 1) отынның толық жануы 2) отынның жануы 4. Массасы 1кг отынтү гелжанғ андағ ыжылумө лшері 5. 1954ж салынғ анбірінші атом электростанциясы 1 кү ндемассасы 30г ядролық жанғ ышзатшығ арғ андақ аншажылубереді? ( q=810кДж/кг) 1) 9, 210кДж 2) 10кДж 3) 2, 410кДж 4) 2, 410кДж 5) 4, 610кДж 6.. Жылуы 2, 310Дж энергия алуү шінқ анша бензин жағ укерек? 1) 10кг 2) 5кг 3) 3кг 4) 15кг 5) 8кг
35 мин	Оқ улық пен жұ мыс. Ә р топқ а жеке – жеке тапсырма беріледі. Тапсырманы орындап болғ ан топтан бір оқ ушы шығ ып тақ тағ а жазады, ал қ алғ ан топ қ атесін тауып бағ алайды.		Денені қ ыздыруғ а қ ажетті энергияны отын жақ қ анда алады. Қ арапайым отын –кө мір, мұ най, бензин жә не тағ ы басқ аларының қ ұ рамында кө міртек бар. Жану кезінде кө міртек атомдары ауадағ ы оттектің атомдарыман қ осылып, кө мірқ ышқ ыл газының молекулаларын қ ұ райды. Нә тижесін мол энергия бө лінеді. Массасы 1 кг отын толық жанғ анда бө лінетін жылу мө лшерін кө рсететін физикалық шаманы отынның меншікті жану жылуы деп атайды. q – отынның меншікті жану жылуы. Ө лшем бірлігі 1 Дж/кг. Есеп. 7-жаттыгу ( 1) Бер: q= шеш: m=100кг Q=qm= Т/К: Q-? 4. Бер: шеш: Q= Q=qm. q=Q/m; q= m=5л Т/к: q-? 5. Бер: шеш: Q= Q=qm. m=Q/q= / =100кг. q= Т/к: m-? Тест. 1. Макроскопиялық параметрлерді кө рсет? А) V, S, t. B) P, U, W C) P, V, T. 2. Денені қ ұ райтын ұ сақ бө лшектердің қ озғ алысы..... деп аталады. А) Жылулық қ озғ алыс В)Броундық қ озғ алыс С) Жылу. 3. Жылулық қ озғ алыс дегеніміз? А) Молекулалардың ретсіз қ озғ алысы В)Денені қ ұ райтын бө лшектердің ретсіз қ озғ алысы С) Газдар мен сұ йық тардың ағ ысы 4. Бір зат молекулаларының басқ а зат молекулаларына ену қ ұ былысы? А) конвекция В) \Диффузия С) жылуө ткізгіштік 5. Ішкі энергия дегеніміз не? А) дененің кинетикалық энергиясы мен потенциалдық энергиясының қ осындысы. В)Дененің кинетикалық энергиясы С)Дененің потенциалдық энергиясы 6. Дененің ішкі энергиясын ө згертетін тә сілдерді кө рсет: А) Конвекция, жылуө ткізгіштік, сә улелену В)механикалық жұ мыс істеу жә не конвекция С) Механикалық жұ мыс істеу жә не жылу асмасу 7. Ішкі энергияның кө бірек қ ыздырылғ ан бө лігінен азырақ қ ыздырылғ ан бө лігіне берілу қ ұ былысы? А) Жылуө ткізгіштік. В) Конвекция С) Сә улелену 8. Жылу мө лшері қ андай шамаларғ а тә уелді? А) v, m, t B) c, m, t C) c, E, P 9. Меншікті жылу сыйымдылығ ының ө лшем бірлігі А) В) Дж С) кг 10. Денені қ ыздыру кезінде немесе салқ ындағ анда одан бө лінетін жылу мө лшерін есептейтін А) Q=cmv B) Q=ct C) Q=cm(
3 мин Қ орытынды	Рефлексия «Не білдім? » «Не ү йрендім? » «Не қ иын болды? » Ү йге тапсырма беру: 3-тапсырма		Рефлексия Оқ ушылар ө здерінің сабақ ты қ аншалық ты тү сінгендігін стикерге жазып, плакатқ а апарып іледі. Беріл Векторды санғ а кө бейту мен қ асиеттерін ы тарау тақ ырыбымен байланыстыра отырып тү сіну арқ ылы тақ ырыпты жетілдіреді, ө мірмен байланыстыруғ а мү мкіндік жасап, тақ ырыптың идеясын ашдыген тапсырманы ү йден орындау

	Сабақ 11
Сабақ тың аты	§12 Механикалық жә не жылу процестеріндегі энергияның сақ талу жә не айналу заң ы
Жалпы мақ саты	Механикалық жә не жылу процестеріндегі энергияның сақ талу жә не айналу заң ы жайлы мағ лұ мат беру Механикалық жә не жылу процестеріндегі энергияның сақ талу жә не айналу заң ы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йрету Топта бағ алай білуге баулу
Кү тілетін нә тиже	Механикалық жә не жылу процестеріндегі энергияның сақ талу жә не айналу заң ы жайлы мағ лұ мат алады Механикалық жә не жылу процестеріндегі энергияның сақ талу жә не айналу заң ы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йренеді Топта бағ алай алатын болады
	Мұ ғ алімнің ә рекеті		Оқ ушының ә рекеті
Бағ алау парақ шасымен таныстыру	Жетондар
Топқ а бө лу	Оқ ушыларғ а кесілген суреттер ү лестіріледі.		Қ олдарына алғ ан қ иындыларды қ ұ растырып, сол бойынша топқ а бө лінеді. Суреттерді тақ тағ а іледі.
Ынтымақ тастық атмосферасы	Кү н жарығ ын алақ анғ а саламын, Жү регіме басып ұ стай қ аламын. Ізгі ә рі нә зік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағ ым.		Оқ ушылар бір-біріне жақ сы тілек тілеп, сыныпта жақ сы ахуал қ алыптастырады.
Ү й тапсырмасын пысық тау Қ ызығ ушылығ ын ояту	Миғ а шабуыл арқ ылы Сұ рақ жауапты пайдалану Ү йге берілген тапсырманы сұ рақ -жауап арқ ылы ә р топты диалогқ а тү сіру , 1. Меншікті жану жылуын қ андай ә ріппен белгеленеді? (q) 2. Меншікті жану жылуының ө лшем бірлігіната: (1Дж/кг) 3. Қ арапайым отын тү рлерін ата: (кө мір, мұ най, бензин, ағ аш, газ, торф) 4. Заттың меншікті жылусыйымдылығ ын қ андай ә ріппен белгілейміз? (с) 5. Меншікті жылусыйымдылық тың ө лшем бірлігін ата: (1Дж/кгº С) 6. Заттың меншікті жылусыйымдылығ ы қ андай кү йде болады? (қ атты, сұ йық, газ тә різді кү йде тү рліше) 7. Ішкі энергияны механикалық жұ мыс істеу жолымен ө згертудің ө лшемі не д. а? (жұ мыс) 8. Жылу берілу кезінде ішкі энергияның ө згеруінің ө лшемін не д. а? (жылу мө лшері) 9. Жылу мө лшерін қ андай ә ріппен белгілейді? (Q) 10. Зат бө лшектерінің қ озғ алысы неғ ұ рлым жыдам болса, дене температурасы қ алай ө згереді? (жоғ арлайды) Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі* (2 минут) 1. Энергия дегеніміз не? 2. Энергияның сақ талу жә не тү рлену заң ы қ алай тұ жырымдалады? 3. Энергияның сақ талуы дегенді қ алай тү сінесің дер?
Мағ ананы тану Жаң а сабақ Кезкелгенденебірмезгілдеқ аншаэнергияғ аиеболады? механикалық қ ұ былыстарда осы энергияларө зарааусуымү мкінбе? Тү йық талағ аннемесеоқ шауланғ андепқ андайортаныайтамыз? Жұ мысдегеніміз не? Оқ шауланғ анортада толық механикалық энергия ө згереме? Механикалық энергияның ішкіэнергияғ ааусуынбізжайтә жірибиеменкө рсеттікқ орғ асын шар қ орғ асын тақ тағ асоғ ылғ анкезде мех. Энергия ішкіэнергияғ ааусады. Ө мірденмысалкелтір. Мынасуреткеназараударайық. Бұ лкездеішкі энергия механикалық энергияғ ааусады. Қ айнағ ансудың ішкіэнергиясық алақ шалары бар доң ғ алақ тың механикалық энергиясынаайналып кете алады. Осығ анұ қ састә жірибенісіздеруйдедежасайаласыздар. Бірақ ө теабай болу керек. Егержылуалмасупроцесіндежұ мысатқ арылмасаондажылумө лшеріішкіэнергияның ө згеруінетең. Сондық танатқ арылғ анжұ мыс пен берілгенжылумө лшерііішкіэнергиясының ө згерісінің ө лшеміболыптабылады. Тү йық талағ анжү йедеберілгенжылумө лшеріө згерусізқ алады. негеЫстық суды мұ здайсуғ ааралыстырғ анда. Ыстық судың бергенежылумө лшерімұ здайсудың алғ анжылумө лшерінетең. Егеруйде су ө лшейтін термометр болса оны бақ ылапкө ругеболады. Егер цилиндірдегі газдық ыздырсақ, ондақ ыздырғ ыштангазғ аберілетінжылумө лшері, оның ішкіэнергиясының артуынаә келеді, солмезетте поршеньдібиіктікке Вжағ дайынан С жағ дайынакө теруү шінжұ мысатқ арылады. Неліктенқ алайойлайсың дар. МКТ негізінентү сіндіріпкө рің дер. Бұ лгаздың ішкіэнергиясының артуыжә неұ лғ аюыкезіндепоршендікө теріпжұ мысістеуі, оғ анбіршамажылуберілгендіктенболатындығ ынбілдіреді. Энергия жоғ алмайдыжә нежоқ танпайдаболмайды. Ол тек бірденеденекіншіденегеберіледінемесебірдеймө лшердебіртү рденекіншітү ргеайналады. Механикалық энергия W мен ішкіэнергиясының U қ осындысынденелержү йесінің толық энергиясы E депатайды E= W+U = Ek+Ep+UТолық энергияның сақ талузаң ы тек тү йқ талағ анорталардаорындалады. Қ орытынды: Тү йқ талғ анжә нежылулық оқ шауланғ анденелержү йесінің толық энергиясы осы жү йедеболатынкезкелгенө згерістеркезіндесақ талады. Бұ лэнергияның сақ талужә неайналузаң ы 4. Сабақ тыбекітуқ ызық тысұ рақ тармен. · Қ арқ айжерде тез еридібиікжердемеә лдеаласа? · Неге талдың айналасындақ ар тез ериді? · Егерқ ардың бетіне ақ жә неқ аратү стітауартө сесең дер Қ айтауардың астындақ ар тез ериді. Неліктен? · Диханшыларкө ктемдежерді тез қ ыздыруү шінполителиенқ олданады. Неліктен? · Алақ аның амұ здың кесегіналыпбақ ылапкө р. Мұ здың тез еруі неге байланысты? · Неге қ арерибастағ андатү йіршіктеленеді? · Қ артемірдің ба ә лдетақ тайдың астында тез ериді? Неліктен? · Егеркө лең кеболыптұ рғ анжергекү ннің сә улесінайнаментү сірсек, солжердегі ауаның температурасы арта бастайды. Неліктен?
Сергіту сә ті
Ой толғ аныс		Ә р оқ ушы ө зіне жү ктелген рө лдің міндеттерін атқ арады. Топ пікірлерін тың дау. Жұ птық жұ мыс «Пилот - Штурман» (5 минут) (Штурман – басқ арушы, пилот – орындаушы) Жұ птар берілген формуланы жә не ө лшем бірлікті тү сіндіреді. 1) 2) W=E_k+Eп Қ арама-қ арсы сұ рақ қ ою. 1. Конвекция дегеніміз не? 2. Жылу қ абылдағ ыш дегеніміз не? (бір жағ ы қ ара, екінші жағ ы жылтыр жалпақ дө ң гелек қ орапша) 3. Сә уле шығ ару деп нені айтамыз? (электромагниттік толқ ындар кө мегімен бір денеден екінші денеге энергияның берілу процесі) 4. Жұ тылу дегеніміз не? (сә улелену энергиясының дененің ішкі энергиясына айналуы) 5. Дене температурасы артқ ан сайын сә улелену қ алай ө згереді? (сә улелену жоғ арлайды) 6. Қ ара беттер қ андай болып келеді? (жақ сы сә улешығ арғ ыштар жә не жақ сы жұ тқ ыштар) 7. Сә улені нашар жұ тқ ыштар недеп аталады? (энергияны нашар бө летіндер) 8. Кү нді басқ аша недеп атайды? (ө зін-ө зі басқ ара алатын зор энергия кө зі) 9. Сә улелену байқ алатын Кү ннің сыртқ ы қ абатын не деп атайды? (атмосфера)
Сабақ ты бекіту		Бү гінгі сабақ та біз не істедік?	Сағ ан қ айсы тапсырма қ иын болды?
Ү й тапсырмасы		Тест	Оқ ушылар кү нделіктеріне жазады
Бағ алау		Бү гінгі сабақ ұ нады ма? Ө з кө ң іл кү йлерін стикерге жазу.	Бағ алау парақ шасын толтырады
Кеі байланыс

Сабақ тың тақ ырыбы	§13 Заттың агрегаттық кү йі. Қ атты денелердің балқ уы жә не қ атаюы. Балқ у жә не қ атаю температурасы Сабақ 12.
Сілтеме	Электрондық оқ улық тан, слайдтан тапсырма кө здері, табиғ ат қ ұ былыстарының видеосуреттері
Жалпы мақ саттар	Заттың агрегаттық кү йі. Қ атты денелердің балқ уы жә не қ атаюы. Балқ у жә не қ атаю температурасы жайлы мағ лұ мат беру Сыни тұ рғ ыдан ойлау ә дісін пайдалана отырып, элементар бө лшектердің немесе заттарды қ ұ райтын бө лшектердің ө зара ә рекеттесу энергиясына байланысты ішкі энергиясы болатындығ ы жайлы білімдерін одан ә рі дамыту жә не терең дету, видеороликті пайдалану арқ ылы тақ ырыпты ашу, диалогтік оқ ытуды қ олдану арқ ылы заттың агрегаттық кү йлерінің ө згеруі табиғ ат қ ұ былыстарының ө згеруіне ық пал ететіндігін тү сінуі, ал табиғ аттағ ы ауа райының ө згеруі осы факторларғ а байланысты екендігін ұ ғ ынуы, ішкі энергия туралы тү сінігінің толығ ып отыруы, яғ ни сыни тұ рғ ыдан ойлауды басшылық қ а ала отырып білімін кең ейту, балқ у жә не қ атаю температурасынын мағ ынасын тү сіну дағ дыларын қ алыптастыру; қ абілетті оқ ушыны табу; жас ерекшелігін ескеру; ой тү йіндеуіне орай кө шбасшылық ты анық тау.
Оқ ыту нә тижесі	Заттың агрегаттық кү йі. Қ атты денелердің балқ уы жә не қ атаюы. Балқ у жә не қ атаю температурасы жайлы мағ лұ мат алады Тақ ырып мақ сатын тү сінеді. Ойы толығ ады. Кү нделікті ө міріміздегі жә не техникадағ ы маң ыздылығ ына кө з жеткізеді. Ә рекетті сыни бағ алауды ү йренеді, пікірлерін айта алады, ө зіндік ойын ортақ пікірге келтіріп отырады, кө пшілікте ө зін-ө зі реттейді, басқ а топтардың жауаптарын тың дайды.
	Мұ ғ алімнің мен оқ ушының орындалатын іс-ә рекеттері
Қ ығ ушылығ ын ояту	Сурет бойынша ой қ озғ ауда топтық жұ мыс жасайды. Сурет бойынша білімдерін білдіреді, ойларын ашық айтады, топта талдау жасайды, жұ птастық ә рекет орын алады, жаң а пікірлер қ озғ айды. Ө з ойларын қ ағ азда жазады . Ү й тапсырмасын сұ рау (5 минут ) 4. Энергия дегеніміз не? 5. Энергияның сақ талу жә не тү рлену заң ы қ алай тұ жырымдалады? 6. Энергияның сақ талуы дегенді қ алай тү сінесің дер? . Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут) 1. Зат кү йлері деген сө зді қ алай тү сінесің дер? 2. Олай болса заттың қ андай кү йлері болады? 3. Балқ у жә не қ атаю дегенді қ алай тү сінесің дер?
Жаң а сабақ	Балқ у жә не қ атаю қ ұ былысының ә рбір заттың молекулалық жә не атомдық қ ұ рылысына байланыстылығ ы жә не балқ у жә не қ атаю температурасының бірдей болуы. у. ң кү йЗатты ң тың ктыЗаттың кү йлері ң кү йлері тЗаттың кү йлері Заттың кү йлері кү йлері рЗаттың Заттың кү йлері кү йлеЗаттың кү йлері рііЗаттың кү Заттың кү йлері йлері Заттың кү йлері Заттың кү йлері Заттың кү йлері Жаттығ у жә не тапсырмалар. 1 топ. Су, мұ з, немесе су буының массалары бірдей болса, олардың қ айсысының ішкі энергиясы ең кө п болады? 2 топ. Бірдей температурада қ атқ ан мұ з бен қ ардың қ айсысы жақ сы тоң азытқ ыш бола алады? 3 топ. Неліктен суық аймақ тарда ауа температурасын ө лшеу ү шін сынап емес спиртті термометрді пайдаланады? /8 мин/ 5-тапсырма. Эксперименттіктапсырма орындау 1 топ Балауыздың неліктен балқ ығ анын тү сіндірің дер 2 топ Балуыздың балқ у жә не қ атаю температурасын салыстырың дар 3 топ. Термометрдің кө рсетуін жазып отырың дар / 8 мин/
Ой толғ ау	1-тапсырма. Видеосуреттерді кө ру арқ ылы ойқ озғ ау. 2-тапсырма. Топтарғ а бө лу. Физикалық қ ұ былысты диалог жү ргізу арқ ылы мағ ынасын ашу. 3-тапсырма. 1 топ. «Сұ йық тық » Сұ йық тық тың молекулалық қ ұ рылысын, балқ у жә не қ атаю температурасын, қ асиеттерін постермен қ орғ ату 2 топ. «Газ тә різді» Газ тә різді заттың агрегаттық кү йлерінің молекулалық қ ұ рылысын, балқ у жә не қ атаю температурасын, қ асиеттерін постермен қ орғ ату 3 топ. «Қ атты дене» Қ атты денелердің молекулалық қ ұ рылысын, балқ у жә не қ атаю температурасын, қ асиеттерін постермен қ орғ ату / 10 мин/ 4-тапсырма. Жаттығ у жә не тапсырмалар. 1 топ. Су, мұ з, немесе су буының массалары бірдей болса, олардың қ айсысының ішкі энергиясы ең кө п болады? 2 топ. Бірдей температурада қ атқ ан мұ з бен қ ардың	қ айсысы жақ сы тоң азытқ ыш бола алады? 3 топ. Неліктен суық аймақ тарда ауа температурасын ө лшеу ү шін сынап емес спиртті термометрді пайдаланады? /8 мин/ 5-тапсырма. Эксперименттіктапсырма орындау 1 топ Балауыздың неліктен балқ ығ анын тү сіндірің дер 2 топ Балуыздың балқ у жә не қ атаю температурасын салыстырың дар 3 топ. Термометрдің кө рсетуін жазып отырың дар / 8 мин/ 6- тапсырма Интертақ тада Эйлер-Венн дө ң гелегін жасау /5 мин/
Кейінгі тапсырмалар	Балқ у жә не қ атаю процессінің қ алыпты атмосфералық қ ысымдағ ы кестесін пайдаланып есептер шығ ару.
Кері байланыс	Бағ алау, ө зін-ө зі бағ алау, формативті бағ алау, жиынтық бағ алау
Қ орытынды	Ө здеріне сенімді бола бастады, еркін пікірлей алды

1 1	Мерзімі	Сабақ 13
	Сынып
	Тақ ырыбы	Балқ у жә не қ атаю кезіндегі ішкі энергияның ө згеруі. Меншікті балқ у жылуы.
	Мақ саты	Балқ у жә не қ атаю кезіндегі ішкі энергияның ө згеруі. Меншікті балқ у жылуы жайлы мағ лұ мат беру Балқ у жә не қ атаю кезіндегі ішкі энергияның ө згеруін мең герту. Меншікті балқ у жылуы туралы білімін толық тыру.
	Міндеттері	Меншікті балқ у жылу туралы білімдерін қ алыптастру. Теориялық білімді практикада жә не есеп шығ аруда қ олдана алу дағ дыларын арттыру. 1. Оқ ушылардың меншікті балқ у жылуы жайлы білімдерін толық тыра отырып, сыни ойлау, нақ ты тұ жырым жасай білу, ө з ойын ашық жеткізе білу дағ дыларын, логикалық ойлау қ абілеттерін дамыту. Оқ ушыларды ұ йымшылдық қ а, ө згенің пікірін сыйлауғ а, кішіпейілділікке тә рбиелеу.
	Кү тілетін нә тижелер	Балқ у жә не қ атаю кезіндегі ішкі энергияның ө згеруі. Меншікті балқ у жылуы жайлы мағ лұ мат алады Балқ у жә не қ атаю қ атаю кезіндегі ішкі энергияның ө згеруін тү сінеді. Меншікті балқ у жылуымен танысады.
	Сабақ қ а қ ажетті қ ұ ралдар мен кө рнекіліктер	«Физика жә не астрономия». «Ә дістемелік нұ сқ ау». «Оқ ыту ә дістемесі». Интернет материалдары
	Сабақ та қ амтылатын модульдер	Оқ ыту ү шін бағ алау жә не оқ уды бағ алау. Оқ ыту мен оқ уда ақ парттық -коммуникациялық технологияларды пайдалану.
	Ә дістері	«Сап тү зеу» ә дісі арқ ылы тптастыру «Миғ а шабуыл» «Топтастыру» ә дісі сергіту сә ті «Ой жү йрігі» ә дісі «INSERT» кері байланыс
	Сабақ кезең дері	Мұ ғ алімнің іс-ә рекеті	Оқ ушының іс-ә рекеті
	Ұ йымдастыру кезең і	«Сап тү зеу» жаттығ уын ұ йымдастыра отырып, сыныпта жағ ымды ахуал қ алыптастыру. Оқ ушыларды туғ ан айлары бойынша топтарғ а бө лінеді.	Оқ ушылар сап тү зеп тұ рып, оқ ушылар туғ ан айлары бойынша, 5 немесе 7 адамдардан тұ ратын топтыр қ ұ рады.
	Ү й тапсырмасы	Миғ а шабуыл Ө ткен сабақ та қ андай тақ ырыпты қ арастырдық? Қ андай жаң а ұ ғ ымдармен таныстық? Қ андай мә лімет сен ү шін аса маң ызды болды? Қ атты денелердің сұ йық тардан, газдардан айырмашылығ ы неде? Қ андай жағ дайда дене балқ иды жә не қ атады? Заттың қ атаятын жә не балқ итын температурасы қ алай аталады? Бір заттың балқ у температураснан екінші заттың балқ у температурасының айырмашылығ ы бар ма? Ү йге қ андай тапсырма берілді? Ү йге берілген №4 эксперименттік тапсырманы жинап топбасшылары бағ алайды.	Оқ ушылар сұ рақ қ а жауап бере отырып, ойын жинақ тап, тақ ырыпты естеріне тү сіреді. Оқ ушылар ү йге берілген тапсырманы ө ткізеді
	Жаң а сабақ Кері байланыс Ү йге тапсырма Бағ алау	Сергіту сә ті. «Топтастыру» ә дісі Сыныпты m, Q, λ ә ріптері жазылғ ан қ има қ ағ аздар арқ ылы 3 топқ а бө лу. Топтар қ има қ ағ аздарды қ ұ растырады. Балалар, қ алай ойлайсың дар, қ има қ ағ аздарды қ ұ растырғ анда қ андай ә ріптер шық ты шық ты? Бұ л ә ріптер қ андай физикалық шамалар? Сендер бұ ғ ан дейін масса мен жылу мө лшерін қ арастырдың дар, 1-топ: Масса қ андай шама? Массаны қ андай қ ұ ралмен ө лшейміз? Массаның формуласы? Массаның ө лшем бірлігі? 2-топ: Жылу мө лшері қ андай шама? Жылу мө лшерінің формуласы? Жылу мө лшерінің ө лшем бірлігі қ андай? 3-топ: λ қ андай ә ріп? Бұ л ә ріп туралы не айтуғ а болады? 1 кг кристалл затты балқ у температурасында сұ йық қ а айналдыру ү шін жұ мсалатын жылу мө лшерін меншікті балқ у жылуы деп атайды. Ол λ ә рпімен белгіленеді. Оқ ушылар біріктірген қ има қ ағ аздарын тақ тағ а жапсырып меншікті балқ у жылуының формуласын жә не ө лшем бірлігін шығ арады. «Ой жү рігі» ә р топ ө зіне берілген тапсырмаларды плакатқ а жазып қ орғ айды. 1 топ. Балқ у температурасына алынғ ан 100кг темірді балқ ыту ү шін қ ажетті жылу мө лшерін анық та 2-топ. Катты денені қ ыздыру канша уақ ытқ а созылды? Дененің қ ай уақ ытт балқ и бастады? Кай нү ктеде дене балқ ыды? Дененің балқ у температурасы канша градусс? Қ ай аралық та салқ ындайды? Қ ай аралық та қ атады? Графиктен кө рсет. 3-топ. Дененің массасы, температуралары, меншікті балқ у жылуы жә не меншікті жылусыйымдылығ ы берілген. Дененің жылу мө лшерін анық тайтын формуланы анық таң дар? 1 топ. Балқ у кезінде отынның энергиясы неге жұ мсалады? 2 топ. Не себептен су қ алыпты қ ысымда 0°C-та ериді, 0°C -та қ атады? 3 топ. Заттың балқ у жә не қ атаю процестері ө ндірісте жә не техникада қ алай қ олданылады? /10 мин/ 4-тапсырма. Дең гейлік тапсырмалар, жаттығ у жә не есептер шығ ару 1 топ. Балқ у температурасындағ ы 1кг мұ зды суғ а айналдыру ү шін қ анша жылу керек? 20°C-тағ ы 200 г нафталинді балқ ыту ү шін қ андай жылу керек? 20°C -та 150г қ орғ асынды балқ ыту ү шін 2, 4 ккал жылу жұ мсалды. Осы жылу мө лшері қ орғ асынды толық балқ ытама? 2 топ. Балқ у температурасындағ ы 1кг темірді балқ ыту ү шін қ анша жылу керек? 20°C -тағ ы 200 г парафинді балқ ыту ү шін қ анша мө лшері жұ мсалады? 0°C -тағ ы мұ з бен судың қ айсысына кө бірек жылу жұ мсалады? Неліктен? Жаң а тақ ырыпты тест арқ ылы қ орытындылау 1. 1кг кристалл затты балқ у температурасында сұ йық қ а айналдыру ү шін жұ мсалатын жылу мө лшері А) Меншікті балқ у жылуы В) Меншікті булану жылуы С) Жылу мө лшері D) Сә улелену 2. Меншікті балқ у жылуының белгіленуі А) Q В)m С)E D) λ 3. Меншікті балқ у жылуының формуласы А) Q=cm(t₂-t₁ ) В) λ = С)E=mgh D) m= 4. Меншікті балқ у жылуының ө лшем бірлігі А) кг В) Дж С)Дж/кг D) Вт 5. Балауыз, темір, қ алайыны балқ ытқ анда қ айсысы бірінші балқ иды? А) Балауыз В)Темір С) Қ алайы D) Ү шеу бірдей балқ иды INSERT ә дісі §14 Балқ у жә не қ атаю кезіндегі ішкі энергияның ө згеруі. Меншікті балқ у жылуы. 9-жаттығ у. Смайиктер жә не «Болб» ағ азы арқ ылы бағ алау	Оқ ушылар топқ а бө лініп, қ има қ ағ аздарды қ ұ растырып, қ ағ азғ а жабыстырады. Оқ ушылар ө з жауаптарын айтады. Ережені дә птерлеріне жазып алады. . Оқ ушылар тапсырманы графикке сызып кө рсетеді. Тапсырманы орындау арқ ылы формуланы қ орытып шығ арады. Оқ ушылар кері байланыс парағ ын толтырады. Ар топтан сайланғ ан топбасшылар топтағ ы оушыларды смайликтер арқ ылы бағ алап отырады. «Блоб»ағ ашы арқ лы ө з білімдерін бағ алайды

Сабақ тың тақ ырыбы	Будың пайда болуы. Булану жә не конденсация.
Мақ саты	Булану жә не конденсация жайлы мағ лұ мат беру Булану жә не конденсация формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йрету Булану мен конденсация процестерін заттардың қ ұ рылысы туралы молекулалы -кинетикалық тү сініктердің тұ рғ ысынан тү сіндіру
Жетістік критерийі	Буланудың табиғ аттағ ы ролі жә не булану заң дарын пайдаланудың мысалдарын келтіре алу
Кү тілетін нә тиже	Булану жә не конденсация жайлы мағ лұ мат алады Булану жә не конденсация формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йренеді Буланудың табиғ аттағ ы ролі жә не булану заң дарын пайдаланудың мысалдарын келтіре алады
Ә діс-тә сілдер	1. Сө зжұ мбақ «» 2. «Мағ ынаны тану» 3. «Дең гейлік тапсырма » 4. «Сә йкестендіру»
Сабақ тың кө рнекілігі, техникалық жабдық тар	Таратпа қ ағ аздар, анық тамалар, формулалар, есептер
Қ ұ рылымы
Блум таксономиясы		Ә діс - тә сілдер		Сабақ тың мазмұ ны
				Мұ ғ алімнің іс- ә рекеті	Оқ ушының іс -ә рекеті		Бағ алау
Ұ йымдастыру		«Кө ң іл кү й экраны» «Мазайка» ә дісі Топқ а бө лу		Оқ ушылардың кө ң іл кү йлерін біледі	Кө ң іл – кү йлерін білдіреді		«Смайлик»
Білу		Сө зжұ мбақ Сұ рақ тары 1. Заттың қ атты кү йден сұ йық кү йге айналу процесі қ алай аталады? Балқ у 2. Сұ йық тың қ атты денеге айналуы? Кристалдану 3. Грек алфавиті λ атауы қ андай? Ламбда 4. 3, 9 * 10⁵ Дж/кг қ андай заттың меншікті балқ у жылуы? Алюминий 5. 0, 25 10⁵ Дж/кг қ андай заттың меншікті балқ у жылуы? Қ орғ асын* 6. t= - 259 ͦ С температурада қ андай зат балқ иды? Сутек 7. Қ андай зат мына t = 962 ͦ С температурада қ атаяды? Кү міс 8. t= - 219 ͦ С температурада қ андай зат балқ иды? Оттек 9. Қ ай зат мына t = 97, 8 ͦ С температурада балқ иды? Натрий 10. Темірді арнайы қ андай пештерде балқ ытады? Домна 11. 2, 7 * 10⁵ Дж/кг қ андай заттың меншікті балқ у жылуы? Темір 12. 0, 67 * 10⁵ Дж/кг қ андай заттың меншікті балқ у жылуы? Алтын 13. 2, 1 * 10⁵ Дж/кг қ андай заттың меншікті балқ у жылуы? Мыс 14. t = - 210 ͦ С қ андай зат балқ иды? Азот 15. t = 29 ͦ С балқ итын зат атауы? Цезий 16. t = 420 ͦ С температурада қ андай зат балқ иды? Цинк 17. Я		Сұ рақ қ ояды	Сұ рақ қ а жауап береді		«Басбармақ »
Тү сіну		«Мағ ынаны тану» Оқ ушы тү сінігі I- топ Сұ йық тың буғ а айналу қ ұ былысы. II- топ. Булану жылуы III- топ. Будың сұ йық қ а айналу қ ұ былысы IV - топ. Қ анық қ ан жә не қ анық пағ ан бу Мұ ғ алім тү сіндірмесі Электрондық оқ улық		Есептер	Топта талқ ылай отырып «Постер қ орғ айды»		«Мадақ тау сэнгвичі»
Қ олдану		Кез келген температурада сұ йық бетінен молекулалардың ұ шып шығ у процесін булану деп атайды. Егер булану тұ рақ ты температура кезінде жабық ыдыста жү ретін болса, онда буланумен қ атар оғ ан кері конденсация процесі, яғ ни будың қ айта сұ йық қ а айналу процесі жү реді. Сұ йығ ымен динамикалық тепе-тең діктегі буды қ анық қ ан бу деп атайды. Қ анық қ ан будың р_қ қ ысымы тек оның химиялық қ ұ рамы мен температурасына тә уелді, ал будың кө леміне тә уелсіз болады. Берілген температурада қ ысымы қ анық қ ан будың қ ысымынан кем буды қ анық пағ ан бу деп атайды. Яғ ни, булану конденсациядан артық болса, онда сұ йық тың бетіндегі бу жә не сұ йық жоқ кездегі бу қ анық пағ ан деп аталады. Қ анық пағ ан будың қ ысымы оның кө леміне тә уелді: кө лем кішірейсе, қ ысым артады, ал кө лемі ұ лғ айғ анда, қ ысымы кемиді. «Дең гейлік тапсырма » А дең гей №886 ( Лукашик) Неліктен шабылғ ан шө п тынық кү ннен гө рі желді кү ні тезірек кебеді? В дең гей № 892 (Лукашик) Қ ұ рғ ақ ағ ашқ а қ арағ анда су ағ аш неліктен нашар жанады? С дең гей 1. Массасы 1, 5т кірпіш пешін 10 дан 20 дейін қ ыздыруғ а қ анша жылу мө лшері кетеді? Кірпіш с = 880 Дж/кг* Жауабы: 13, 2 МДж 2. Егерде стакандағ ы суғ а 10Дж – ғ а тең жылу мө лшері жұ мсалса, онда судың температурасы қ аншағ а ө згереді? Стакандағ ы судың масссасы 200 г. *Жауабы: 0, 01100 = 1** 3. Массасы 5 кг бензин толық жанғ анда қ анша жылу мө лшері бө лінеді? Бензин 4, 610⁷Дж/кг Жауабы: 23107 Дж =230 МДж** Тапсырма береді			Тақ ырып бойынша есеп шығ ару		«Ұ пай»
Талдау		Сә йкестендіру Жаң быр Кө к аспанның тө рінде, Бұ лттар жү зіп барады. Кү н кү ркірі тегін бе, Жаң быр неге жауады? Жауабы Булану, конденсация есебінен, Кө ктен жаң быр жауады дер едім мен. Ауаның біркелкі қ ызбауынан, Тағ ы оның себебінен кө ремін мен Жел Жылдың тө рт мезгілінде де Мазасыз жел соғ ады Ә лде бұ л ө здігінен бе, Себебі бұ л неден болады? Жауабы: Температура бір болмай ауадағ ы, Жылы ауа ағ ыны таралады. Конвекция прцесі пайда болып, Біздің ше ол, жел соқ ты деп саналады Тү тін Отынды жаздай қ урағ ан, Пешке неге тығ ады? Ү йлердегі мұ ржадан Тү тін неге шығ ады? Жауабы: Отынды жақ саң қ урағ ан, Конвекция жетегімен Тү тін шығ ады мұ ржадан Жалпы ауағ а ілесіп, кө терілген. Қ айнау Отта тұ рғ ан шә йнекте, Су неліктен қ айнайды? Бұ рық – сарық етіп тездете “Қ айнадым” – деп тасиды Жауабы: Қ айнау деген сұ йық тың булануы, Кө ріп жү рміз қ айнағ ан судан мұ ны. Қ айнар кезде ызылдап су шығ арар, Кө піршіктің жарылысынан туғ ан ү ні.		Жаң а тақ ырып бойынша талқ ылайды		Кө рсетілген бағ ыттағ ы тапсырмаларғ а жауап береді	«Қ ол шапалақ »
Жинақ тау Бағ алау		2 мин	Талқ ылау			Тақ ырыпты бағ алайды
Ү йге тапсырма		2 мин	§16. 17	Тапсырма береді		Кү нделіктеріне жазады
Кері байланыс		2 мин	«Екі жұ лдыз бір тілек»

Сабақ № 15
Сабақ тың аты	Есептер шығ ару
Жалпы мақ саты	Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы жайлы мағ лұ мат беру Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йрету Ө зін-ө зі бағ алай білуге баулу
Кү тілетін нә тиже	Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы жайлы мағ лұ мат алады Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йренеді Ө зін-ө зі бағ алай алатын болады
Сабақ тың кө рнекіліктері:	Интерактивті тақ та, оқ улық, плакаттар мен суреттер, презентация, ү лестірмелі материалдар
Сабақ тың ә діс-тә сілдері:	СТО стратегиялары, топтық жұ мыс, диалог, " Жиксо" ә дісі, кө збен кө ретін айғ ақ тар негізінде сын тұ рғ ысынан ойлату.
Орындалатын іс-ә рекеттер:
Мұ ғ алімнің орындалатын іс-ә рекеттері	Оқ ушының орындалатын іс-ә рекеттері
1. Ұ йымдастыру. (3-5 мин).	1. Сыныпта тә ртіп қ алыптастыру, оқ ушылардың сурет қ ималарын біріктіру бойынша топтасуы.
2. Жаң а тақ ырыпты мең геруге дайындық: Топтастырылғ ан сурет бойынша ой білдіруге бағ ыттау	Ү й тапсырмасын сұ рау(5 минут) 1. Қ андай қ ұ былысты булану деп атайды? 2. Қ ай кезде булануды кебу деп атайды? 3. Сұ йық тың кебу жылдамдығ ы неге байланысты? 4. Қ андай буды қ анық қ ан бу деп атайды? Қ анық пағ ан бу деп ше? 5. Қ анық қ ан будың қ ысымы кө лемге, температурағ а, затқ а тә уелді ме? 4. Егер аздағ ан суы бар жабық ыдысқ а су буын жіберсе, онда не болады? Сұ йық тың булану шапшаң дығ ы қ андай себептерге байланысты? Конденсация деген не?
	Сақ ина салмақ » арқ ылы сұ рақ тар мен тапсырмалвр беру Жаң а сабақ ты бастамас бұ рын ой қ озғ ау мақ сатында оқ ушыларғ а сұ рақ арқ ылы диалогқ а тү сіру, сақ ина саламақ ә дісі арқ ылы ә р топқ а арнайы сұ рақ тар беру, олар сол сұ равқ арқ ы тү сініктері салмақ ты тү рде айта біледі Оқ ушылардың мұ ндағ ы мақ саты берілген сұ рақ тарғ а жауап беріп, ө з ой-пікірлерімен санаса білу 1-тапсырма: І топқ а «Булану, қ анық қ ан булар бойынша » ІІ топқ а «Конденсация, қ анық пағ ан булар бойынша» сұ рақ тар беріледі. Топтағ ы оқ ушылар ө з жауаптарын айтқ аннан кейін, оғ ан кө з жеткізу ү шін тақ тадан дұ рыс жауабы шығ арылады. Оқ ушылар ө здерінің берген жауаптарын салыстырады. Сұ йық тың буғ а айналу қ ұ былысын булану деп аталады. Сұ йық тың бетінде жү ретін булану кебудеп аталады. Булану процесінде сұ йық тың бетінен ұ шып шық қ ан молекулалардан бу тү зіледі. Сұ йық молекулаларының кез келген бағ ытта еркін қ озғ алады. Бұ л - заттың қ атты кү йінде молекулалары арасында болатын байланыстың ү зілуінің салдары. Бірақ сұ йық молекулаларының арасында ү лкен тартылыс кү штері сақ талады. Шапшаң қ озғ алатын молекулалардың біразы сұ йық тан ұ шып шығ ып кетеді, демек, сұ йық та қ алғ ан молекулалардың орташа кинетикалық энергиясы кемиді. Осығ ан сә йкес кебетін сұ йық тың температурасы да тө мендейді. Булану жылуды жұ тумен қ атар жү реді. Будың сұ йық қ а айналу қ ұ былысы конденсация деп аталады. Кебу кезінде қ анша жылу жұ тылса, будың конденсациясы кезінде бірлік массағ а сай сонша жылу бө лінеді. Сұ йық тың температурасы неғ ұ рлым жоғ ары болса, онда булану соғ ұ рлым тезірек жү реді. Сұ йық тың булануы жә не конденсациялану қ атар жү ретіндіктен, жабық ыдыстағ ы сұ йық тың массасы ө згермейді. Сұ йық тың тек беті кебеді. Беттің ауданының ү лкеюі кебу жылдамдығ ын арттырады жә не сұ йық тың тезірек кебуіне мү мкіндік береді. Уақ ыт бірлігінде сұ йық тан ұ шып шық қ ан молекулалардың саны, сол уақ ыт ішінде оғ ан қ айта оралғ ан молекулалардың санына тең болатын сә т туады. Бұ л кү й бу мен сұ йық тың динамикалық тепе-тең дігі деп аталады. Ө з сұ йығ ымен динамикалық тепе-тең дікте болатын буды қ анық қ ан бу деп атайды. Ө з сұ йығ ымен динамикалық тепе-тең дікте болмайтын, яғ ни қ анығ уғ а жетпеген буды қ анық пағ ан бу деп атайды. Ә р тү рлі сұ йық тардың буымен динамикалық тепе-тең дігі будың тығ ыздығ ы ә р тү рліболғ анда орнығ ады. Қ анық қ ан будың қ асиеттері қ анық пағ ан будың немесе газдың қ асиеттеріне ө згеше. Қ анық қ ан будың қ ысымы, оның алып тұ рғ ан кө леміне байланысты еместігі тә жірибе арқ ылы анық талды. ІІ тапсырма: ойлан –тап сұ рақ тары Неліктен ыстық шай ү рлегенде тез суиды? Жайылғ ан кір мен шабылғ ан шө п неге жел болғ анда тез кебеді? Ө зенге шомылып, жағ ағ а шық қ анда салқ ынды сеземіз? Ылғ ал ағ аш қ ұ рғ ақ ағ ашқ а қ арағ анда отта баяу жанады. Себебін тү сіндірің дер. ІІІ тапсырма: ыстық орындық ұ йымдастыру. (ә р топтан бір адамнан шығ ын ыстық орындық қ а отырады. Екі топ бір-біріне сұ рақ қ ояды. ) Ә р оқ ушы ө зіне жү ктелген рө лдің міндеттерін атқ арады. Топ пікірлерін тың дау. 1. Массасы 1 кг қ орғ асында 100⁰С-қ а қ ыздыру ү шін 13000 Дж жылу мө лшері жұ мсалды. Қ орғ асынның меншікті жылу сыйымдылығ ын анық таң дар. Оны кестедегі мә нмен салыстырың дар. 2. 15⁰С-та суды 100⁰С-қ а қ ыздырғ анда, оның ішкі энергиясы 178, 8 кДж-ге артты. Судың массасын анық таң дар. 3. 100⁰С-та 5 л қ айнағ ан су қ оршағ ан ауағ а 1680 кДж энергиясын бере отырып, қ андай температурағ а дейін салқ ындайды? 4. 100 кг антрацит толық жанғ анда қ анша жылу мө лшері бө лінеді? 5. Қ арағ анды кө мірінің 100 кг-ы толық жанғ анда бө лінетін жылу мө лшерін анық таң дар. 6. Сыйымдылығ ы 5 л ыдыс бензинмен толтырылғ ан. Толық жануы кезінде 23ּ 10⁷ Дж энергияны алу ү шін осы бензин мө лшері жеткілікті бола ма? 7. 440ּ 10⁷ Дж энергияны алу ү шін Қ арашығ анақ та ө ндірілетін табиғ и газдың қ андай мө лшерін жағ у керек? 8. Массасы 200 г керосин толық жанғ анда қ анша жылу мө лшері бө лінеді?
6. Жаң а тақ ырыпты мең гергенін тексеру: Практикалық тапсырмалар орындау. Кө збен кө ретін айғ ақ тар бойынша сыни тұ рғ ыда ойлауларын байқ ау	6. Жаң а сабақ қ а орындалатын тапсырмалар 1. Сыныпта шығ арылатын есептер. Оқ ушыларғ а оқ улық тан 10- жаттығ у орындауғ а нұ сқ ау беру. Оқ ушылар оқ улық тан жаттығ уды дә птерлеріне орындайды. Оқ улық, қ осымша материалдар. №1. Буланады. №2. №3. №4. Жел тұ рмаса, судың беттік қ абаты тығ ыз орналасады да булану баяу жү реді. №5. Бала жағ ағ а шық қ анда оның денесінен судың буланып ұ шуына кететін эн. шығ ынының артуына б/ты суық ты сезеді. №6. №7. С. Ішкі эн/сы кему есебінен булану жү реді, сондақ тан сұ йық пен оғ ан жанасқ ан дене де сұ й. бастайды. №8. Жаң быр жауғ анда атм/лық ауа эн/ң кемуі жү реді жә не оның алып жатқ ан булану ауданы ұ лғ аяды. 4. Суреттермен жұ мыс жасау, сыни ойлауларының артуы Топпен жұ мыс. 1-топ. Булану – техникада 2-топ. Булану – тұ рмыста 3-топ. Булану – табиғ атта.
7. Сабақ ты бекіту: Оқ ушылардың сабақ барысында алғ ан білімдерін тексеріп, бекіту.	Жаң а сабақ ты бекіту сұ рақ тары: 1 топ. Спирт, су жә не майдың қ айсысы тез буланады? Неліктен? 2 топ. Стақ ан мен табақ шада тең дей мө лшерде су бар. Қ айсысында су тезірек буланады? Неліктен? 3 топ. Бірдей ыдыста тең дей мө лшердебензин, су, май қ ұ йылғ ан. Бірнеше кү ннен кейін бензиннің қ алмағ анын, судың жартылай буланғ анын, майдың айтарлық тай ө згермегендігін кө реміз. Неліктен? 4 топ. Жаң бырдан қ алғ ан шалшық су қ ашан тез кебеді? Неліктен? /5мин/ Булану жә не конденсация дегеніміз не? Булану жә не конденсация қ алай жү зеге асады? Кү нделікті тұ рмыста булану жә не конденсацияғ а мысал келтір? Заттың булануы мен кебуін салыстыр? Ылғ ал заттың кебуі қ андай кү ндері тез ә рі жылдам кебеді? Булану жә не конденсацияның ауа ылғ алдылығ ына маң ызы қ аншалық ты
8. Ү й тапсырмасын хабарлау жә не оқ ушылардың білімін тексеру, бағ алау: а) Оқ ушылардың сабақ ты мең гергенін тексеру, бақ ылау, қ осымша бағ ыт-бағ дар беру.	8. Сабақ ты қ орытындылау: а) Ү й тапсырмасын хабарлау: ә ) Оқ ушылардың білімін тексеру, бағ алау критерий, топтық бағ алау нә тижелері бойынша ө зін-ө зі бағ алау ә дісін қ олдану.

Сабақ 16

Сыныбы: 8

Пә ні: физика

Сабақ тың аты	Бақ ылау жұ мысы
Сілтеме	Жоспар
Жалпы мақ саты	Ø Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы жайлы мағ лұ мат беру Ø Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йрету Ø Ө зін-ө зі бағ алай білуге баулу
Кү тілетін нә тиже	Ø Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы жайлы мағ лұ мат алады Ø Ішкі энергия жә не заттың агрегаттық кү йлері тарауы формуласын қ олдана отырып есептер шығ ара білуге ү йренеді Ø Ө зін-ө зі бағ алай алатын болады
Негізгі идеялар	; ө лшем бірлігі Белгілі заттың масса бірлігінің температурасын 1⁰С-қ а ө згертуге қ ажет жылу мө лшерін кө рсететін физикалық шаманы меншікті жылу сыйымдылық деп атайды. ; ө лшем бірлігі Кез келген массасы m отын толық жанғ анда бө лінетін Q жылу мө лшерін есептеу ү шін q меншікті жану жылуын жанғ ан отынның массасына кө бейту керек: 1 кг кристалл затты балқ у температурасында сұ йық қ а айналдыру ү шін жұ мсалатын Q жылу мө лшерін осы затттың меншікті балқ у жылуы деп атайды жә не λ деп белгілейді.
Тапсырмалар	Жеке жұ мыс

Сабақ бойынша мұ ғ алімнің жазбалары : (мұ ғ алім жә не оқ ушы немен айналысады)

І. Ұ йымдастыру ( 2 минут)

1. 4. Сә лемдесу

1. 5. Сынып оқ ушыларына жағ ымды ахуал туғ ызу

1. 6. Тү гелдеу

1. 2. Топқ а бө лу (1, 2, 3 сандары арқ ылы 3 топқ а бө лінеді)

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒