Жылу алмасу. Термометр. Кельвин. Градус. Мұғалімнің әрекеті. Оқушының әрекеті. Бағалау парақшасымен таныстыру. Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқа

§1. Жылулық қ озғ алыс. Броундық қ озғ алыс. Диффузия сабақ 1

Жылулық қ озғ алыс. Броундық қ озғ алыс. Диффузия жайлы мағ лұ мат беру

 Сабақ барысында оқ ушығ а МКТ негізгі қ ағ идаларын, Жылулық қ озғ алыс, Броундық қ озғ алыс, диффузия қ ұ былысын, диффуззия жылдамдығ ы туралы тү сіндіру, практикада қ олданылуы туралы мағ лұ мат беру.

Жылулық қ озғ алыс. Броундық қ озғ алыс. Диффузия жайлы мағ лұ мат алады

Жылулық қ озғ алыстың анық тамасын жә не механикалық қ озғ алыстан айырмашылығ ын айыра алады;

 Броундық қ озғ алыс пен диффузия қ ұ былыстарын кең ірек оқ ып біледі;. Диффузия қ ұ былысының кү нделікті ө мірде кездесетінін тү сініп, біледі.

Оқ ушының іс- ә рекеті

-мұ ғ аліммен сә лемдесу;

- жоқ оқ ушыларды айту

Тө рт топқ а бө лінеді

Жылу алмасу

Термометр

Кельвин

Градус

Температура ө згерісінің графигін салу.

Оқ ушылар ө з ойларын айтады

Дә птерлеріне тақ ырыпты жазады

- Балалар, міне, сендер 7 - сыныпта " Физика жә не астрономия" пә нінен қ оршағ ан орта, табиғ ат қ ұ былыстары жә не олардың заң дылық тары т. б. қ ызық ты ә рі жаң а дү ниені, оқ ып ү йрендің дер.

- Ал, енді бұ л оқ у жылы сіздер жылу, электр, магнит жә не жарық сияқ ты табиғ ат қ ұ былыстарын сипаттайтын ұ ғ ымдар мен шамаларды оқ ып - ү йреніп, олардың ө зара байланыстарын жә не физикалық заң дылық тарын зерделейсіздер.

ә ) Жылу қ ұ былыстары

Денелер ү немі қ озғ алып тұ ратын молекулалардан қ ұ ралады. Ал, ә рбір жеке молекулалардың қ озғ алысын – механикалық қ озғ алыс деп атаймыз.

Механикалық қ озғ алыста жеке молекуланың жү рген жолын жә не қ озғ алыстың υ орт орташа жылдамдығ ын анық тап, сол молекуланың дененің басқ а молекулаларымен соқ тығ ысуын да кө з алдымызғ а елестетуге болады.

Барлық молекулалардың тұ тас алғ андағ ы қ озғ алысы бұ дан да кү рделірек (1см3 суда - 3, 34*1028 молекула бар)

Механикалық қ ұ былыстардан кейінгі қ ұ былыстар – жылу қ ұ былыстары.

Олар денелерді қ ыздыру немесе суыту, яғ ни олардың температурасын ө згертумен байланысты. Бұ л процестер денелердің кейбір қ асиеттерін ө згертеді. Жылулық процестердің жү руі заттың қ ұ рылысымен тығ ыз байланысты.

Газ, сұ йық жә не қ атты тә різді кез келген дене қ арқ ындылығ ы температурағ а байланысты болатын ретсіз (хаосты) қ озғ алыстағ ы сансыз кө п молекулалардан тұ рады. Кей жағ дайда дененің молекулалық қ ұ рылысы ескерілмей термодинамикалық ә діс арқ ылы зерттеледі(жылу+кү ш).

б) Жылулық қ озғ алыс

Жылулық қ ұ былыстарын тү сіндіру ү шін ғ алымдар ұ зақ уақ ыт бойы ең бек етті (М. Ломоносов, Р. Джоуль, Дж. Максвелл, Л. Больцмандар).

Молекулалардың ретсіз қ озғ алысын жылулық қ озғ алыс деп атайды. (Желсіз тынық ауадағ ы тү йдектелген шіркей).

в) Броундық қ озғ алыс

Молекулалардың ретсіз қ озғ алысының нә тижесі броундық қ озғ алыс болып табылады.

Суда қ алқ ығ ан ө сімдік спорасының қ озғ алысын бақ ылағ ан ағ ылшын ботанигі Р. Броунның қ ұ рметіне осылай аталғ ан. Спораның бө лшектері ұ сақ болғ ан сайын жылдамырақ қ озғ алғ ан. Оларды кө зге кө рінбейтін қ андай да бір кү штер ү немі қ озғ ап тұ рғ андай болады. Ал температура артқ ан сайын олардың қ озғ алысы ү дей тү седі.

Броун осындай қ ұ былысты ашса да, оның не себептен болатынын тү сіндіре алмады.

1905 - 1906 ж. ж. А. Эйнштейн мен М. Смолуховский толық теориясын жасады.

Орта молекулаларының жылулық қ озғ алысы мен олардың броундық бө лшекпен соқ тығ ысуы броундық қ озғ алыстың себебі болып табылады.

Бө лшектердің ө лшемдері мен массасы аз болғ ан сайын оның жылдамдығ ын ө згерту оң айғ а соғ ады.

Броундық қ озғ алыс – сұ йық та немесе газда қ алқ ып жү рген қ андай да бір қ атты заттың ө те ұ сақ бө лшектерінің сұ йық немесе газ молекулаларының соқ қ ыларының ә рекетінен бейберекет қ озғ алуы.

г) Диффузия

Диффузия ұ ғ ымы - зат бө лшектерінің ретсіз қ озғ алысының келесі бір салдары.

Диффузия - бір зат молекулаларының басқ а бір зат молекулаларының аралығ ына ену қ ұ былысы.

Диффузияның қ арқ ындылығ ы зат тығ ыздығ ы мен молекулалардың ретсіз қ озғ алысына байланысты.

Диффузия сұ йық тарда, газдарда, сұ йық тарда жә не қ атты денелерде жү реді. (видеофрагмент кө рсетіліп, тә жірибелер жасалады).

Диффузия қ ұ былысынан мынадай қ орытынды туады: денелерді қ ұ райтын бө лшектер бір - бірінен белгілі бір қ ашық тық та орналасады жә не ү здіксіз қ озғ алыста болады. Сө йтіп, дене кө лемінің ү лкен бө лігін бос кең істік алып тұ рады.

Топтық жұ мыс.

 І топ

Броундық қ озғ алыстуралытә жірибекө рсетеді

ІІ топ

Диффузия қ ұ былысынатә жірибекө рсетеді

Ә р топ бү гінгітақ ырыпбойыншажаң амағ лұ матіздейді (ұ ялы телефон, ғ аламторпайдалану)

Жеке тапсырма:

· 3, 4, 5-  суретті пайдаланып, сұ йық тағ ы, газдағ ы жә не қ атты денедегі диффузияны бақ ылауғ а арналғ ан тә жірибені сипаттаң дар..

·

Эксперименттік тапсырма. Сұ йық тағ ы броундық қ озғ алысты бақ ылау.

1. Микроскопты жұ мысқ а дайындаң дар.

2. Шыныны ү стелшеге орналастырың дар.

3. Шынығ а су тамызың дар.

4. Осы су тамшысына аз мө лшерде графит ұ нтағ ын себің дер. Шыныдағ ы араласқ ан қ оспаның бетін арнаулы ә йнекпен жабың дар.

5. Микроскоп тубусын дайындалғ ан шынығ а бұ рып, жү ріп жатқ ан процестің анық кескінін алың дар.

6. Броундық қ озғ алысты бақ ылау нә тижесі бойынша қ алық тағ ан графит бө лшегінің ә рбір 30 секундтағ ы қ озғ алысының орнын белгілей отырып, сызба нұ сқ асын салың дар.

7. Графит бө лшектерімен не болатынын сипаттап айтып берің дер.

· Оқ ушылардың білімін бағ алау

Кері байланыс (не ү йрендім, не қ иын болды, сұ рағ ың бар ма? Тағ ы не білгің келеді? )

Ү йге тапсырма береді. № 1 ү йде орындалатын эксперименттік тапсырма «Диффузия жылдамдығ ын анық тау»

Мынадай эксперимент жү ргізің дер. Екі табақ шағ а бірдей мө лшерде су қ ұ йың дар, біріне – cуық су, екіншісіне - ыстық су. Калий перманганаты тү йіршіктерінің бірдей мө лшерін су қ ұ йылғ ан табақ шалардың ортасына бір мезгілде себің дер. Судың қ андай жылдамдық та жә не қ алай боялатынын баң ылаң дар. Пікірлерің мен қ орытындыларың ды жазың дар. Ө лшеу нә тижелерін кестеге енгізің дер жә не қ ажетті есептеулерді жү ргізің дер.

Қ орытынды

● Дененің бір молекуласы туралы не білесіз?

● Молекулалардың ретсіз қ озғ алысын неліктен жылулық қ озғ алыс деп атайды?

● Жылу қ ұ былысына мысалдар келтіру

● Броундық қ озғ алыстың себебі неде?

● Диффузия қ ұ былысы нені білдіреді?

● Диффузия қ ұ былысына мысалдар келтіру

Ү йге тапсырма

1. § 1 оқ ып, тү сінік айту

2. Дифузияғ а мысал ойлап, тү сіндіру

Жасағ ан жұ мыстарын 2 жұ лдыз, 1 ұ сыныспен бағ алау.                                 

Ү І. Кері байланыс (не ү йрендім, не қ иын болды, сұ рақ. ) (3 минут)

Жылулық қ озғ алыстуралыойтү йіндеу

Кабинет:

§2. Температура. Температураны ө лшеу тә сілдері

Температура. Температураны ө лшеу тә сілдері жайлы мағ лұ мат беру

дененің жылулық кү йін сипаттайтын негізгі физикалық шама ретінде температураны енгізу, температураны ө лшеу ә дістерімен таныстыру, Цельций жә не Кельвин шкаласын енгізу; оқ ушылардың таным белсенділіктерін арттыру

Температура. Температураны ө лшеу тә сілдері жайлы мағ лұ мат алады

Температура. Температураны ө лшеу тә сілдері жайлы кү нделікті ө мірде қ олдана білуге ү йренеді

Мұ ғ алімнің ә рекеті

Оқ ушының ә рекеті

Бағ алау парақ шасымен таныстыру

Оқ ушыларғ а кесілген суреттер ү лестіріледі.

Қ олдарына алғ ан қ иындыларды қ ұ растырып, сол бойынша топқ а бө лінеді. Суреттерді тақ тағ а іледі.

Балалар, бір – бірің е қ арап жымиың дар, жайланып отырып, кө здерің ді жұ мың дар. Менің айтқ анымды іштерің нен қ айталаң дар.

Мен бақ ытты баламын,

Жан дү ниемде кү н нұ рлы

Жылуым мол бойымда.

Оқ ушылар бір-біріне жақ сы тілек тілеп, сыныпта жақ сы ахуал қ алыптастырады.

Қ ызығ ушылық ты ояту:

«. Жылулық қ озғ алыс дегеніміз не?

2. Броундық қ озғ алыс дегеніміз не?

3. Кімнің қ ұ рметін броундық қ озғ алыс деп аталғ ан жә не не себепті?

4. Диффузия дегеніміз не?

5. Диффузияғ а мысал келтір.

Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут)

1. Температура нені сипаттайды?

2. Дене температурасын ө лшеуде термометрдің маң ызы қ аншалық ты?

3. Судың қ атаюы мен еруінде термометрдің қ андай қ атысы бар?

 . Топтық жұ мыс «Ассоциация қ ұ ру

Оқ ушылар ауызша орындайды

Бізді қ оршағ ан ортадағ ы жылулық қ ұ былыстар - температураның ө згеруіне байланысты қ ұ былыстар. Салқ ын жә не жылы денелер. Температура - дененің жылулық кү йін сипаттайтын физикалық шама. Температура дене бө лшектерінің орташа кинетикалық энергиясының ө лшеуіші. Температура скаляр шама. Жылу алмасу - екі дене жанасқ анда, жылу берілу жолымен энергияның қ атты қ ыздырылғ ан денеден азырақ қ ыздырылғ ан денеге ө ту процесі.
Жылулық тепе тең дік.
Жылу алмасу денелер арасында жылулық тепе - тең дік орнағ анғ а дейін жү реді.
Дененің температурасын ө лшеуге арналғ ан қ ұ рал - термометр. Оның жұ мыс істеуі денелердің жылулық ұ лғ аюына негізделген.
Термометр - температурасы ө лшенетін денемен жылулық байланыста болатын дене.

Термометрлердің тү рлері. I. Сұ йық термометрлер.
а) сынапты, ө лшеу шегі - 38°С - тан 260 °С - ка дейін;
б) спиртті термометр, ө лшеу шегі
в) термопара (- 269 °С - тан 2300 °С - қ а дейін)
г) термисторлар кедергісі температураның ө згеруіне негізделген қ ұ ралдар.
2. Газды термометрлер.
Цельций шкаласы - негізгі екі нү ктесі ретінде мұ здың еру (0°С) жә не судың қ айнау (100°С) температуралары алынғ ан шкала.
Абсолют нө л температура - табиғ аттағ ы ең тө менгі шекті температура ол - 273, 15 0°С - қ а тең.
Кельвин шкаласы - халық аралық бірліктер жү йесі бойынша қ абылданғ ан температураның абсолюттік термодинамикалық шкаласы. Бұ л шкала бойынша есептеу - 273 0С - қ а тең абсолют нө лден басталады.
1 Кельвин - Цельций шкаласы бойынша температура бірлігіне, яғ ни 1 градусқ а тең:
1 К =1 °С.
Цельций шкаласы бойынша температура 1°(С) мен абсолюттік температураның Т(К) арасындағ ы байланыс:
Т = (t+273) К немесе t = (Т - 273) °С.
Ремюр, Фарангейт шкалалары.
Температураны ө лшеу ә дістері (тә жірибе кө рсету)
Термометрді қ олда ұ стап тұ рып, ондағ ы сынап (спирт) бағ анасының кө терілуін бақ ылау. Сынап (спирт) бағ анасының кө терілу себебін айқ ындау. Сынап (спирт) бағ анасы кө терілуін қ ашан тоқ татады? Термометр нені ө лшейді? Термометрді температурасы ө лшенетін ортадан алып қ арауғ а бола ма? Неліктен? Тү тікше бойымен кө терілген кезде сынап (спирт) молекулаларының орташа кинетикалық энергиясы жө нінде не айтуғ а болады?

V. Оқ ытылып отырғ ан оқ у материалын қ абылдаудағ ы оқ ушы тү сінігін тексеру.
§2 сұ рақ тарын талдау.
1) Молекулалық теория негізінде жылы су мен салқ ын судың айырмашылығ ы неде екенін тү сіндірің дер.
2) Абай болмағ ан жағ дайда медициналық термометрді сындырып алуғ а болады. Неліктен бұ л жағ дайда тө гіліп қ алғ ан сынапты бір тү йір тамшысы қ алмастай жинап алу қ ажет?
Қ андай да бір уақ ыт мезетінде ауадағ ы оттегінің бір молекуласы 900м/с жылдамдық пен, ал екінші молекула 1200 м/с жылдамдық пен қ озғ алады. Екінші молекуланың температурасы жоғ ары деген ұ йғ арым дұ рыс бола ма?

Жұ мыс туралы алғ ан білімдерін жинақ тайды Топтарғ а тапсырма беру.
Сә скестендіру кестесі
Еру
960 F
Қ айнау 00 С
Адам денесінің темп 2120 F
Судың қ айн. нү к 1000 С

Ә р оқ ушы ө зіне жү ктелген рө лдің міндеттерін атқ арады.

Топ пікірлерін тың дау.

Ү. Жұ птық жұ мыс  «Пилот - Штурман» (5 минут)

(Штурман – басқ арушы, пилот – орындаушы)

 Жұ птар формуланы қ олдана отырып мысал есеп шығ арады.

Жұ птың пікірлерін тың дау, барлық айтылғ ан ой-пікірлерді бағ алаудың мақ сатына сә йкестендіру

Температура дегеніміз не?

Кельвин шкаласынан Цельсий шкаласына айналдыратын формуланы жаз?

Кү н бетінің температурасы 6000 К-ге дейін қ ызады. Осы температураны Цельсий шкаласына айналдыр?

 Кельвин шкаласы мен Цельсий шкаласын салыстыр?

Суретті қ ысқ аша тү сіндір?

Адам баласының ө мірі ү шін температураның маң ыздылығ ы қ аншама?

Бү гінгі сабақ та біз не істедік?

Сағ ан қ айсы тапсырма қ иын болды?

№ 8. 5 бет.

Оқ ушылар кү нделіктеріне жазады

Бү гінгі сабақ ұ нады ма?
Ө з кө ң іл кү йлерін стикерге жазу.

Бағ алау парақ шасын толтырады

Сабақ: 3

Ішкі энергия. Ішкі энергияны ө згертудің тә сілдері.

Ішкі энергия. Дененің ішкі энергиясын ө згерту тә сілдері жайлы мағ лұ мат беру

1. Оқ ушылар ішкі энергияны ө згерту тә сілдерін жә не жылу берілу механизмін тү сінеді. Заттың молекулалық негізінде олардың физикалық мә нін ашып кө рсетеді..

2. Дененің ішкі энергиясын ө згерту тә сілдері жайлы кү нделікті ө мірде қ олдана білуге ү йрету

3. Топта ө з-ө зін жә не топты бағ алайды.

Ішкі энергия. Дененің ішкі энергиясын ө згерту тә сілдері жайлы мағ лұ мат алады

1. Жаң а тақ ырып жө нінде тү сінік қ алыптасады.

2. Берілген тақ ырыптың мағ ынасы мен мазмұ нын тү сіне отырып, терең ірек ойлауғ а талаптанады.

3. Оқ ушы ө з ойын еркін тү рде жеткізе жә не талдай отырып, ө з идеяларын айта алады.

4. Бір – бірін бағ алауды ү йренеді

Берілетін ұ ғ ымдар:

· Ішкі энергия;

· Ішкі энергияның темпертурағ а байланыстылығ ы;

· Дененің ішкі энергиясының химиялық реакцияларғ а байланыстылығ ы;

· Дененің ішкі энергиясын ө згерту тә сілдері: жұ мыс жасау, жылу алмасу.

Ішкі энергия деп денені қ ұ райтын барлық бө лшектердің кинетикалық энергиясы мен осы бө лшектердің ө зара ә рекеттесуінің потенциалық энергиясының қ осындысын айтамыз. Дененің температурасы жоғ ары болғ ан сайын оның ішкі энергиясы артады.

Химиялық реакция деп нә тижесінде бір заттың қ ұ рамы мен қ ұ рылысы жағ ынан ө згеше болатын басқ а затқ а тү рленуін айтады. Химиялық реакциялар ө зара ә рекеттесуші денелердің ішкі энергиясының ө згерісін тудырады.

Дене молекулаларының қ озғ алыс жылдамдығ ы ө згергенде, демек дененің тепмпературасы ө згергенде оның ішкі энергиясы ө згереді.

Оқ улық тағ ы тақ ырыпқ а сай берілген материалдар. Спирт шамы, темір сым, сірің ке, қ ант кесегі

Сабақ бойынша мұ ғ алімнің жазбалары:  

1-тапсырма

3 - минут

Мұ ғ алім немен айналысады

Ұ йымдастыру сә ті.

1. Оқ ушыларды тү гендеу, шаттық шең бер қ ұ ру, психологиялық ахуал туғ ызу.

2. Топқ а бө лу – термометрлердің ө лшем бірліктеріне байланысты

1- топ: Фаренгейт

2-топ: Цельсий

3-топ: Кельвин

Сұ рақ тар береді

1. Температура дегеніміз не?

2. Кельвин шкаласынан Цельсий шкаласына айналдыратын формуланы жаз.

3. Кү н бетінің температурасы 6000 К-ге дейін қ ызады. Осы температураны Цельсий шкаласына айналдыр?

4. Жылу алмасы дегеніміз не?

5. Суретті қ ысқ аша тү сіндір?

Бізді қ оршағ ан ортадағ ы жылулық қ ұ былыстар - температураның ө згеруіне байланысты қ ұ былыстар. Салқ ын жә не жылы денелер. Температура - дененің жылулық кү йін сипаттайтын физикалық шама. Температура дене бө лшектерінің орташа кинетикалық энергиясының ө лшеуіші. Температура скаляр шама. Жылу алмасу - екі дене жанасқ анда, жылу берілу жолымен энергияның қ атты қ ыздырылғ ан денеден азырақ қ ыздырылғ ан денеге ө ту процесі.
Жылулық тепе тең дік.
Жылу алмасу денелер арасында жылулық тепе - тең дік орнағ анғ а дейін жү реді.
Дененің температурасын ө лшеуге арналғ ан қ ұ рал - термометр. Оның жұ мыс істеуі денелердің жылулық ұ лғ аюына негізделген.
Термометр - температурасы ө лшенетін денемен жылулық байланыста болатын дене.

Термометрлердің тү рлері. I. Сұ йық термометрлер.
а) сынапты, ө лшеу шегі - 38°С - тан 260 °С - ка дейін;
б) спиртті термометр, ө лшеу шегі
в) термопара (- 269 °С - тан 2300 °С - қ а дейін)
г) термисторлар кедергісі температураның ө згеруіне негізделген қ ұ ралдар.
2. Газды термометрлер.
Цельций шкаласы - негізгі екі нү ктесі ретінде мұ здың еру (0°С) жә не судың қ айнау (100°С) температуралары алынғ ан шкала.
Абсолют нө л температура - табиғ аттағ ы ең тө менгі шекті температура ол - 273, 15 0°С - қ а тең.
Кельвин шкаласы - халық аралық бірліктер жү йесі бойынша қ абылданғ ан температураның абсолюттік термодинамикалық шкаласы. Бұ л шкала бойынша есептеу - 273 0С - қ а тең абсолют нө лден басталады.
1 Кельвин - Цельций шкаласы бойынша температура бірлігіне, яғ ни 1 градусқ а тең:
1 К =1 °С.
Цельций шкаласы бойынша температура 1°(С) мен абсолюттік температураның Т(К) арасындағ ы байланыс:
Т = (t+273) К немесе t = (Т - 273) °С.
Ремюр, Фарангейт шкалалары.
Температураны ө лшеу ә дістері (тә жірибе кө рсету)
Термометрді қ олда ұ стап тұ рып, ондағ ы сынап (спирт) бағ анасының кө терілуін бақ ылау. Сынап (спирт) бағ анасының кө терілу себебін айқ ындау. Сынап (спирт) бағ анасы кө терілуін қ ашан тоқ татады? Термометр нені ө лшейді? Термометрді температурасы ө лшенетін ортадан алып қ арауғ а бола ма? Неліктен? Тү тікше бойымен кө терілген кезде сынап (спирт) молекулаларының орташа кинетикалық энергиясы жө нінде не айтуғ а болады?

Электрондық оқ улық ты пайдалана отырып, «Ішкі энергия. Ішкі энергияны ө згертудің тә сілдері. Жылу берудің тү рлері» тақ ырыбындағ ы тә жірибелер кө рсетілді,

· жаң а сабақ бойынша тақ ырыптар бө ліп береді 

Талдайды, жаң а сабақ тың тақ ырыбын ашады.

ө з беттерінше 

оқ иды, талдайды, бір-біріне тү сіндіреді.

Жұ мыстарын формативті бағ алайды – бағ даршам арқ ылы

· Теориялық материалдар негізінде ә р топқ а тә жірибе жасау ү шін қ ажетті жабдық тар таратылды.

· Қ ауіпсіздік ережелері ескертілді.

· 1-топқ а:

Қ аламсапты екі алақ анның ортасына қ ойып уқ алаң дар, беттеріне тигізің дер. Не байқ адың дар? -деген тапсырма берілді.

· 2-топқ а:

Қ антты ү гіту. Қ антты ү гіту ү шін не істедің дер? -деген тапсырма берілді.

· 3-топқ а:

Шаммен темір сымды қ ыздырамыз. Не байқ адың дар? -деген тапсырма берілді.

Сұ рақ тар беріледі 1. Қ ыстыгү ні қ ай ү й жылы болады, ағ аштан соғ ылғ аны ма, ә лде кірпіштен

 соғ ылғ аны ма? Неге?

2. Қ атты, сұ йық, газ тә різдес денелердің қ айсысында конвекцияның

 жү руі мү мкін?

3. Қ ыстыгү ні қ андай аяқ киімнен аяқ тез тоң ады: кең аяқ киімнен бе, ә лде тар

аяқ киімнен бе? Неліктен?

4. Ө ң тү стік ендіктерде тұ ратын халық тардың аптап ыстық та сенсең бө рік пен

мақ тадан сырып тігілген шапан киетіндері неліктен?

5. Жаздыкү ні қ андай кө йлек киген дұ рыс: ақ тү сті немесе қ ара тү сті

Жинақ талғ ан материалдан постер жасау.

Тақ ырыптар:

1-топ: Конвекция

2-топ: Жылуө ткізгіштік

3-топ: Сә уле шығ ару

Пысық тау.

1. Дененің ішкі энергиясы дегеніміз не?

2. Оны ө згерту тә сілдері қ андай?

3. Дененің ішкі энергиясы температурағ а қ алай байланысты?

4. Жылу алмасу дегеніміз не?

5. Химиялық реакция дегеніміз не? Химиялық реакциялар кезінде ішкі энергия қ алай ө згереді ме?

Жиынтық бағ алау

Сабақ сендерге ұ нады ма?

 Егер ұ наса – екі қ олымызды да кө тереміз; егер жартылай ұ наса – бір қ олымызды кө тереміз; ал егер мү лде ұ намаса- қ олымызды кө термейміз.

Дененің ішкі энергиясын ө згерту тә сілдері. Жылу берілудің тү рлері.

2-жаттығ у № 6, 7

3-жаттығ у №5, 6

Сабақ тың аты

§5 Жылу берілу тү рлері. Жылу ө ткізгіштік Сабақ 4

Жалпы мақ саты

Жылу берілу тү рлері. Жылу ө ткізгіштік жайлы мағ лұ мат беру

Жылу берілу тү рлері. Жылу ө ткізгіштік жайлы кү нделікті ө мірде қ олдана білуге ү йрету

Кү тілетін нә тиже

Жылу берілу тү рлері. Жылу ө ткізгіштік жайлы мағ лұ мат алады

Жылу берілу тү рлері. Жылу ө ткізгіштік жайлы кү нделікті ө мірде қ олдана білуге ү йренеді

Мазмұ ны

Оқ ушы іс-ә рекеті

Кіріспе

5-7 минут

« Шаттық шең бер » (бір-біріне жақ сы тілектер айту).

Мақ саты: Психологиялық кө ң іл-кү йді реттеу.

Жылы, достық қ арым-қ атынас орнайды.

Серпілген сұ рақ тар» (доппен)   

Мақ саты: ө ткен сабақ ты қ айталау.

Допты қ ағ ып алғ ан оқ ушы ой-пікірлерін ортағ а салады, шағ ын ойталқ ы жү зеге асады.

 «Шашу».

Мақ саты: оқ ушылар бірлесе жұ мыс атқ ару тү сті шариктермен топтасу.

Ү й тапсырмасын сұ рау(5 минут)

1. Дененің ішкі энергиясы дегеніміз не?
2. Оны ө згерту тә сілдері қ андай?
3. Дененің ішкі энергиясы температурағ а қ алай байланысты?
4. Жылу алмасу дегеніміз не?
5. Химиялық реакция дегеніміз не? Химиялық реакциялар кезінде ішкі энергия қ алай ө згереді ме?

 Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут)

1. Жылу ө ткізгіштік дегеніміз не?

2. Жылу ө ткізгіштігі нашар қ андай заттарды білесің дер?

3. Қ андай заттар жылуды жақ сы ө ткізеді?

Бір қ адам артқ а » (суретпен жұ мыс)

Мақ саты: суретпен жұ мыс арқ ылы бү гінгі сабақ тақ ырыбына болжам жасау

Қ ызығ ушылық ты ояту

 Оқ ушылар алдың ыздағ ы, жан-жағ ың ыздағ ы, бө лмедегі заттарды қ олдарың ызбен ұ стап кө рің іздер.

-Не байқ адың ыздар?

-Бө лменің температурасы қ андай?

-Неге ол заттардың температуралары ә р тү рлі болып сезіледі?

-Не себептен деп ойлайсыздар?

.

Ұ станым.

Ә р баланың пікірі қ ұ нды. Ұ стаздың ә р сө зін зейінмен тың да. Бірлік бар жерде тірлік бар. Оқ ушылар суретке қ арап ө з ойларын жинақ таумен болжамдарын айтады.

« Ө кіл ».

Мақ саты: Диалог негізінде оқ ыту жә не оқ у ( тү сіну жә не тү сіндіру).

«Тү ртіп ал»

Мақ саты: тү йінді ойларды іріктеп жазып ү йрену.

Денемен жұ мыс істемей немесе дененің ө зі жұ мыс істемей тұ рғ андағ ы ішкі энергияның ө згеру процесі жылу берілу деп аталады. Анағ ү рлым кө бірек қ ыздырылғ ан дененің бө лшектерінің кинетикалық энергиясы кө п болғ андық тан, ол азырақ қ ыздырылғ ан денемен жанасқ анда, оның бө лшектеріне энергияны тікелей береді.

Жылу берілудің ү ш тү рі бар:

1. жылуө ткізгіштік.

2. конвекция

3. сә уле шығ ару

1. Жылуө ткізгіштік

Ішкі энергияның дененің кө бірек қ ыздырылғ ан бө лігінен дененің басқ а азырақ қ ыздырылғ ан бө лігіне тікелей байланыс арқ ылы немесе аралық денелер арқ ылы кө бірек қ ыздырылғ ан денеден азырақ қ ыздырылғ ан денеге берілу қ ұ былысы жылуө ткізгіштік деп аталады

Тә жірибе №1 (электронды оқ улық пен)   .

Жылуө ткізгіштік ерекшелігі:

- қ атты, сұ йық жә не газдарда жү ре алады;

-зат ө зінің орнын ауыстырмайды;

-ә ртү рлі заттардың жылуө ткізгіштігі тү рліше болады.

2. Конвекция

• Жылу қ ондырғ ылары еденге жақ ын тө менде орналасқ анымен, бө лменің жоғ ары жағ ындагы ауаның температурасы ә детте тө менгі жағ ынан жоғ ары болуының себебі неде?

Сұ йық қ а немесе газғ а батырылғ ан денеге жоғ ары бағ ытталғ ан кері итеруші кү ш — Архимед кү ші ә рекет етеді.

Конвекция дегеніміз — сұ йық тың немесе газдың ағ ысы арқ ылы энергияның тасымалдануы барысында жылу алмасу процесі.

Конвекция ерекшелігі:

-Сұ йық тарда жә не газдарда болады;

-қ атты денелерде жә не вакуумда болмайды;

-газдар мен сұ йық тар ө здерінің орындарын алмастырады;

-газдар мен сұ йық тарда тө меннен бастап қ ыздырады.

Тә жірибе №2

2. Сә улешығ ару

• Сә уле шығ ару (сә улелік жылу алмасу) деп электрмагниттік толқ ындар кө мегімен бір денеден екінші денеге энергияның берілу процесін айтамыз.

• Сә улелену энергиясының дененің ішкі энергиясына айналуын жұ тылу деп атайды.

Сә уле шығ ару ерекшелігі:

-Кез-келген затта жү ре алады;

-дене температурасы артқ ан сайын сә уле шығ ару қ арқ ындылығ ы артады;

-вакуум арқ ылы да таралады;

-қ ара денелер сә улені кө бірек жұ тады, ал ақ денелер керісінше сә улелерді кө бірек шағ ылдырады.

 Жылу берілудің тү рлерінің тұ рмыста қ олданылуы.

Ү йді су қ ұ бырлар жү йесімен жылыту.

1. Окулық тағ ы суреттер бойынша тә жірибелер.

2. Қ олдарың а шыны, ағ аш жә не темір таяқ ша алың дар. Қ айсысы суығ ырақ болып сезіледі? Неліктен?

3. Қ ағ аз қ орапша алың дар, ішіне су кұ йып жалынның ү стіне койың дар. Суды кайнатуғ а тырысып кө ріндер. Неліктен қ ағ аз қ орапша жанып кетпейді?

4. Металл стерженді қ ағ азбен ораң дар да жалынның ү стіне ұ стаң дар. Қ ағ аз жана ма? Тә жірибенің нә тижесін тү сіндіріндер.

5. Ұ зындық тары жә не кө лденең кималары бірдей ә ртү рлі металл сым алың дар. Оларды кезегімен бірдей от жалынына ұ стаң дар. Саусақ тарың жылуды сезеді. Ә рбір сым арқ ылы жылудың таралу уақ ытын есептең дер.

б. От жалынына сірінке талын саусақ тарың жылуды сезгенше ұ стандар. Ағ аштың жылу ө ткізгіштігі жө нінде не айтасындар.

7. Пробиркағ а су қ ұ йып, оны ү стің гі жағ ынан қ ыздырың дар. Судың ү стің гі жағ ы қ айнап кеткен кезде оның астың ғ ы бө лігі қ ызғ ан, қ ызбағ анын тексеріндер. Судың жылу ө ткізгіштігі жө нінде не айтасың дар.

Сергіту сә ті. «Балапан» биі

Мақ саты: ойды жә не дене мү шелерін сергіту.

Ұ йымдастырып, балалармен бірге сергумен ынтымақ тастық атмосферасын орнатады.

«Венн диаграммасы »

айырмасы)Мақ саты: мететаным дағ дысын қ алыптастыру. «Бағ алау парағ ы».

Мақ саты: ө зіне сыни кө збен бағ а беруге қ алыптасу

Ә р оқ ушы ө зіне жү ктелген рө лдің міндеттерін атқ арады.

Топ пікірлерін тың дау.

 Жұ птық жұ мыс  «Пилот - Штурман» (5 минут)

(Штурман – басқ арушы, пилот – орындаушы)

 Жұ птар берілген суретті тү сіндіреді.

Сурет сұ рақ тар

1. Не себепті ұ шақ тар мен зымырандарды ақ жә не кү міс тү стес бояйды?

Жауабы: Сә улені жақ сы шағ ылдыратындық тан.

1. Кірпіштен жасалғ ан ү йлерге қ арағ анда ағ аштан жасалғ ан ү йлердің жылы болатыны неліктен?

Жауабы: Кірпіше қ арағ анда ағ аш жылуды жай ө ткізеді.

 3. Жылу кө зінен балағ а энергия қ алай беріледі?

Жауабы: жылу пешке сү йеніп отырғ ан балағ а жылуө ткізгіштік арқ ылы беріледі.

.                                                                                                        

4. Жылу кө зінен балағ а энергия қ алай беріледі?

Жауабы: қ ұ м ү стінде жатқ ан балағ а жылу кү ннен сауле шығ ару арқ ылы, ал қ ұ мнан жылуө ткізгіштік арқ ылы беріледі.

5. Тез бұ зылатын азық -тү лікті қ ай вагонмен тасығ ан дұ рыс? Неліктен?

Жауабы: Тез бұ зылатын азық -тү лікті ақ тү ске боялғ ан вагондармен тасымалдайды. Себебі ақ тү сті сә улені кө бірек шағ ылдырады.

6. Неліктен қ ыста қ ұ стар мен жануарлар тоң байды?

Жауабы: олардың сыртқ ы жү ндерінің арасында ауа болатындық тан. Себебі ауаның жылуө ткізгіштігі нашар. Ауа дененің ө з жылуын сақ тауғ а кө мектеседі.

7. Неліктен тұ рғ ын ү йлердің терезелері екі қ абатты етіп жасалады?

Жауабы: екі қ абаттың арасында ауа болады. Ал ауаның жылуө ткізгіштігі нашар. Сондық тан жылуды сақ тап тұ рады.

8. Жылу берілудің қ айсы тү рінде зат алмасу процесі жү реді?

Жұ птың пікірлерін тың дау, барлық айтылғ ан ой-пікірлерді бағ алаудың мақ сатына сә йкестендіру

Жылу берілу дегеніміз не?

Жылу берілу тү рлерін жә не жылуө ткізгіштік тү рін тү сіндір?

Жылу берілуді жә не тү рлерін қ андай ө ндірісте немесе кү нделікті тұ рмыста қ олдануғ а болады?

 Жылу ө ткізгіштігіне қ арай заттарды салыстыр?

Жылу берілуге мысал келтір?

Адам баласының ө мірі ү шін жылу берілудің тү рлерінің маң ыздылығ ы қ аншама?

Блум таксономиясы бойынша бағ алау шә кілін толтырады.

«Бағ алау парағ ын» толтырады..

.

§6. 7  Конвекция. Сә улелік жылу алмасу          сабақ 5

Конвекция. Сә улелік жылу алмасу жайлы мағ лұ мат беру

Конвекция. Сә улелік жылу алмасу жайлы кү нделікті ө мірде қ олдана білуге ү йрету

Топта бағ алай білуге баулу

Конвекция. Сә улелік жылу алмасу жайлы мағ лұ мат алады

Конвекция. Сә улелік жылу алмасу жайлы кү нделікті ө мірде қ олдана білуге ү йренеді

Топтық, жұ птық жұ мыстар, ОҮ Б, АКТ: электронды орта, саяхат сабақ

Оқ ушының іс- ә рекеті

1 қ адам. Ұ йымдастыру

1. Топқ а бө лу

2. топ арасында сенімділік ахуалын қ алыптастыру, қ арым- қ атынасты дамыту мақ сатында «Ө з ү йірің ді тап» жаттығ уын орындау

3. Аялдамаларды таныстыру

(Ә рбір аялдаманың тапсырмасын орындау арқ ылы ұ пай жинау)

2 қ адам. Қ ызығ ушылығ ын ояту

1 1) Дененің ішкі энергиясын кандай ә дістермен езгертуге болады?

2) Қ андай белгілері бойынша...

а) ішкі энергияның артқ анын...

б) ішкі энергияның кемігенін... білуге болады?

3) Баллондағ ы ауаны сорып алғ аннан кейін қ алғ ан аузының ішкі энергиясы неліктен кемиді?

4) Ішкі энергияның жұ мыс істеу барысында: ү йкеліс, соғ у, сығ у кезіндеө згеруіне мысалдар келтірің дер,

5) Жылы бө лмеге даладан аузы тығ ындалғ ан бө телкені енгізеді. Біраздан соң бө телкенің тығ ыны ұ шып кетті. Неліктен?

6) Резина доп қ андай да бір биіктіктен қ ү лады. Жерге соғ ылғ аннан кейін қ айтадан жоғ ары кө терілді. Осы кезде энергияның кандай тү рленулері жү рді? Неліктен доп бастапқ ы биіктікке кө терілмейді?

1. Жылу ө ткізгіштік дегеніміз не?

2. Жылу ө ткізгіштігі нашар қ андай заттарды білесің дер?

3. Қ андай заттар жылуды жақ сы ө ткізеді?

4. Заттардың жылу ө ткізгіштігінің ә р тү рлі болу себептері неде?

 Талқ ылау ү шін сұ рақ тар беріледі (2 минут)

5. Конвекция дегенді қ алай тү сінесің дер?

Кү ннен сә уле жерге қ алай беріледі деп ойлайсыздар

3 қ адам. Жаң а сабақ Мағ ынаны тану

1 «Ө мір ағ ашы» ә дісі

1-топ. Жылу берілу тү рлері.

2-топ. Жылу ө ткізгіштік     

3-топ. Конвекция.

4-топ Сә улелік жылу алмасу              

1. Оқ ушылар тапсырманы топпен орындайды.

Сұ йық тың немесе газдың макрокө лемдерінің бір-біріне қ атысты қ озғ алуын конвекция деп атайды. Егер конвекция температурасы ә р текті ортада орындалатын болса, ортаның макрокө лемдерінің ( бө лшектерінің ) орын ауыстыру нә тижесінде жылу алмасу пайда болады.

Жылудың конвекциямен тасымалдануына жылу ө ткізгіштік ә р қ ашан ере жү реді. Мұ ндай біріктірілген процесс конвективтік жылу алмасу деп аталады.

Техникада кө бінесе сұ йық (газ) ағ ыны жә не қ оршағ ан қ атты денелер беттерімен конвективтік жылу беріліс деп аталатын жылу алмасу процесі кездеседі.

Бұ л процес сұ йық тың (газдың ) қ озғ алу сипатымен байланысты.

Пайда болу табиғ аты бойынша сұ йық тың (газдың ) екі тү рлі қ озғ алуын айырады- еркін жә не еріксіз. Еркін деп сұ йық тың немесе газдың қ ыздырылғ ан жә не суық бө лшектерінің тығ ыздық тары айырымы нә тижесіндегі пайда болатын қ озғ алысты айтады. Еріксіз қ озғ алыс (конвекция) сыртқ ы механикалық қ оздырушылар (насостар, желдеткіштер ж. т. б) ә рекетінен пайда болады.

Сұ йық тың (газдың ) ағ ыны ламинарлы немесе турбулентті тә ртіппен қ озғ алады.

Ламинарлы тә ртібіне қ озғ алысжайбарақ ат ө теді, сұ йық тың қ абаттары араласпай, бір-біріне параллельді қ озғ алады. Турбулентті тә ртібінде сұ йық тың қ озғ алысы бейберекет, қ ұ йынды болады. Дененің беті мен сұ йық (газ) ағ ыны арасындағ ы конвективтік жылу берілік процестің қ арқ ындылығ ын конвективтік жылу беру коэффициент a _k( Вт/(м². К)) сипаттайды.

Жалпы жағ дайда a_k коэффициенттің мә нісі дененің (каналдың ) пішініне, оның геометриялық ө лшемдеріне, сұ йық тың (газдың ) қ озғ алу жылдамдығ ына, ағ ыс тә ртібіне, сұ йық пен қ абырғ аның температураларына жә не ағ ынның физикалық қ асиеттеріне тә уелді болады. Конвективтік жылу алмасу кезіндегі беттен сұ йық қ а берілетін жылу ағ ыны Ньютон-Рихман тең деумен есептеледі.

Q_к = a _к F ( t_б - t_су) (30)

мұ нда Ғ - жылу алмасатын беттің ауданы, м²,

t_б - дене бетінің температурасы, ⁰С,

t_су - сұ йық тың (газдың ) температурасы, , ⁰С.

Кү рделі жылу алмасу жә не жылуды алып беру.

Нақ ты жағ дайлардың кө бінде жылу ө ткізгіштік, жылудың конвекциясы жә не сә улеленуі қ атарө теді, яғ ни кү рделі жылу алмасу орындалады. Мысалы, қ азан қ ондырғ ының ошағ ындағ ы ыстық газ ағ ыны мен қ абырғ а арасындағ ы жылу алмасу. Мұ ндай жағ дайда жылу алмасудың қ арқ ындылығ ын жылу беріліс коэффициеттердің қ осындысымен бағ алайды:

a = a_к + a_л. (31)

мұ нда a_k - конвективтік жылу берілік коэффициенті, a_c - сә улелі жылу беріліскоэффициенті.

Сонда қ абырғ а бетінің 1 м² ауданына конвекция жә не сә улелену арқ ылы келіп тү сетін жылу ағ ыны Ньютон-Рихман формуласы негізінде былай анық талады:

q = a ( t_сұ -t_б). (32)

Жылу техникалық қ ұ ралдарда жылу ыстық ортадан (газдан, сұ йық тан) суық ортағ а бө ліп тұ ратын қ абырғ а арқ ылы тасымалданады. Мұ ндай процес жылуды алып беру деп аталады. Жылуды алып беру процесі ыстық ортадан берке қ арай конвективтік жылу берілістен, қ абырғ аның жылу ө ткізгіштігінен жә не беттен суық ортағ а қ арай конвективтік жылу берілістен тұ рады.

Жылу алып беруді есептейтін тең деулердің тү рі қ абырғ аның пішініне тә уелді болады.

Жазық, кө п қ абаттардан тұ ратын қ абырғ адан ө тетін жылу ағ ынының тығ ыздығ ын Вт/м² анық тайтын формуласында

Q= k ( t_су1 -t_су2)F, (33)

t_су1 жә не t_су2 - ыстық жә не суық орталардың температуралары; К- жылуды алып беру коэффициент, Вт /(м². К) тө мендегі формула бойынша есептеледі

k =, (34)

a ₁ мен a₂ - ыстық жә не суық орта жақ тарындағ ы жылу беру коэффициенттер, Вт /(м². К); б_і- і- і қ абаттың қ алың дығ ы, м. λ ₁ -і-і қ абаттың материалының жылу ө ткізгіштік коэффициенті, Вт /(м². К); бі / λ ₁ - і-і қ абаттың термиялық кедергісі, м². К / Вт.

Цилиндрлік қ абырғ аның жылуды алып беруін есептегенде жылу ағ ынының сызық тық тығ ыздығ ы q_e, Вт/м деген шама қ олданылады:

q_e = k_e π ( t_ce1-t_ce2). мұ нда _е- жылуды алып берудің сызық тық коэффициенті, Вт/ (м. К), бірнеше қ абаттардан тұ ратын цилиндрлік қ абырғ а ү шін былай есептеледі:

d₁ - цилиндрдің ішкі диаметрі; n - қ абаттардың саны; d_n+1 n- ші қ абаттың сыртқ ы диаметрі, м.

Жылу алмастырғ ыш аппараттар.

Жылу алмасатын сұ йық тар мен газдарды жылу тасығ ыштар деп атайды.

Бір жылу тасығ ыштан екіншіге жылу тасымалдау орындалатын қ ұ рылғ ыны жылу алмастырғ ыш аппарат деп атайды.

Ә рекет негізі бойынша аппараттарды рекуперативтік, регенеративтік, араластырулық жә не ішкі жылу қ орымен қ амтылғ ан тү рлеріне бө леді. Рекуперативтік аппаратта жылу ыстық жылу тасығ ыштан суық жылу тасығ ышқ а оларды айырып тұ ратын қ абырғ а қ ыздыру бет арқ ылы тасымалданады. Олар, мысалы, бу жә не су қ ыздыратын қ азандар, конденсаторлар ж. т. б. ).

Регенеративтік жылу алмастырғ ыш аппаратында ыстық жә не суық жылу тасығ ыштар қ ыздыру бет бойымен кезегімен ө тіп шығ ады. Жылу алмасу бет бойымен ыстық жылу тасығ ыш ағ ып ө ткен кезде, қ абырғ а жылуды қ абылдап, қ ыздырылады, ал жылу тасығ ыш суып аппараттан шығ арылады. Енді кезек суық жылу тасығ ышқ а келеді. Ол ыстық бет бойымен ө тіп шығ у барысында қ ыздырылады. Мұ ндай аппараттарғ а қ азан қ ондырғ ылардың жә не металлургия пештердің ауа қ ыздырғ ыштары жатады, сусымалы материалдарды қ олданатын регенераторлар ж. т. б. жатады.

Араластырулық аппараттарда жылу алмасу ыстық жә не суық жылу тасығ ыштардың бір-бірімен араластыру нә тижесінде орындалады. Мұ ндай аппараттарғ а градирня, скруббер ж. т. б. жатады.

Ішкі жылу қ орымен қ амтылғ ан жылу алмастырғ ыштарда ә деттегідей екі емес, бір жылу тасығ ыш қ олданылады. Ол аппараттың ө зінде бө лінетін жылуды қ абылдайды. Мысалы, ядролық реактор, электрқ ыздырғ ыштар ж. т. б.

Жылу алмастырғ ыш аппараттар ә р тү рлі болғ анымен жылуғ а есептелудің негізгі ережелері барлығ ы ү шін бірдей болады. Аппараттардың жылуғ а есептелуі жұ мысының қ алыптасқ ан тә ртібі ү шін жү ргізіледі жә не екі негізгі тең деулердің шешуіне негізделеді. Олар жылу баланс тең деуі жә не жылуды алып беру тең деуі.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Температуралық ө ріс жә не температура градиенті ұ ғ ымдары.

2. Жылу ө ткізгіштік туралы жалпы тү сініктер. Фурье заң ы.

3. Жылу сә улелену туралы жалпы ұ сыныстар. Старан-Больцман заң ы.

4. Конвективтік жылу алмасу туралы жалпы ұ сыныстар. Ньютон-Рихман тең деуі.

5. Жылуды алып беру процесі. Жылу алып беру коэффициенттер.

6. Жылу алмастырғ ыш аппараттардың классификациясы.

4 қ адам. Ой толғ ау Қ орытынды.

1. Диаграммасы толтырады

Жетоны коп оқ ушыны жұ мсақ, орташа оқ ушыны жайлы жә не тө мен оқ ушыны ортақ орындарғ а отырғ ызу

Уақ ыты:

Кабинет:

§8. 9 Жылу берудің табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы мысалдары. Жылу мө лшері. Жылу мө лшерінің бірлігі

Жылу берудің табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы мысалдары. Жылу мө лшері. Жылу мө лшерінің бірлігі жайлы мағ лұ мат беру

Табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы жылу берілу мысалдарын оқ ып тү сінеді

Жылу берудің табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы мысалдары. Жылу мө лшері. Жылу мө лшерінің бірлігі жайлы мағ лұ мат алады

Жылу берудің табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы мысалдары. Жылу мө лшері. Жылу мө лшерінің бірлігі жайлы кү нделікті ө мірде қ олдана білуге ү йренеді

Мұ ғ алімнің ә рекеті

Оқ ушының ә рекеті

Бағ алау парақ шасымен таныстыру

Топқ а бө лу

Оқ ушыларғ а кесілген суреттер ү лестіріледі.

Қ олдарына алғ ан қ иындыларды қ ұ растырып, сол бойынша топқ а бө лінеді. Суреттерді тақ тағ а іледі.

Ынтымақ тастық атмосферасы

Оқ ушылар шең бер жасап тұ рады. Мұ ғ алім келесі оқ ушығ а ү лкен жү ректі ұ сынып тұ рып, бү гінгі кү ніне сә ттілік тілейді.

Оқ ушылар бір-біріне жақ сы тілек тілеп, сыныпта жақ сы ахуал қ алыптастырады.

Ү й тапсырмасын пысық тау

«Білгенге маржан» қ айталау сұ рақ тары:

  Берілетін сұ рақ тар:

1. Сә улелік жылу алмасу дегеніміз не?

2. Жылу алмасудың қ андай тү рлері вакуумда болуы мү мкін?

3. Қ андай денелер сә улені жақ сы жұ тады?

4. Жұ лдыздардың тү сі бойынша температураны қ алай анық тайды?

5. Жылу берілудің табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы мысалдарын келтірің іздер.

Жаң а сабақ

Жылу мө лшері- жылу алмасу кезінде дененің алғ ан немесе жоғ алтқ ан энергиясын айтады.

Жылу мө лшері мына шамаларғ а тә уелді: (тә жірибелер кө рсетіледі).

· Дене температурасына;

· Дене массасына;

· Дене жасалғ ан зат тегіне.

; ө лшем бірлігі  

Белгілі заттың масса бірлігінің температурасын 1⁰С-қ а ө згертуге қ ажет жылу мө лшерін кө рсететін физикалық шаманы меншікті жылу сыйымдылық деп атайды.

Жылу берілудің табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы қ олдануларына мысалдар келтіру.

; ө лшем бірлігі

Сергіту сә ті

Ой толғ аныс

. Топтық жұ мыс.

Қ ысқ аша тест.
1) Ыдыстағ ы суық суғ а қ ыздырылғ ан шар салынды. Кө рсетілген физикалық шамалардың қ айсысы шарды салғ аннан кейін артады, қ айсысы азаяды
немесе ө згермейді?
I. Шардың массасы 1. Артады
II. Судың массасы 2. Кемиді
Ш. Шардың кө лемІ 3. Ө згермейді
ІV. Судың кө лемі
V. Су молекулаларының қ озғ алысынын орташа жылдамдығ ы

Сабақ ты бекіту

Ү й тапсырмасы

№

Оқ ушылар кү нделіктеріне жазады

Бағ алау

Бү гінгі сабақ ұ нады ма?
Ө з кө ң іл кү йлерін стикерге жазу.

Бағ алау парақ шасын толтырады

Рефлексия: Берілген суреттердің ішінен сабақ тың басындағ ы ө з кө ң іл-кү йің ді кө рсететін суретті белгіле.

© helpiks.su При использовании или копировании материалов прямая ссылка на сайт обязательна.