14 сұрақ ДНҚ ның репликациясы.Репликативтік кешеннің сипаттамасы

а) Репликация ү дерісі 15-20 ақ уыздардан тұ ратын кү рделі ферменттікжү йенің қ атынасуымен жү зеге асады.

Эукариоттар хромосомаларында жоғ арыда айтқ анымыздай, бір мезгілде кө птеген ферменттік кешендер қ ызмет етеді, яғ ни хромосомада ДНҚ репликациясының кө птеген басталу (инициация) нү ктелері болады жә не ДНҚ синтезі хромосоманың бас жағ ынан ұ шына қ арай баяу жү рмей, кө птеген жерлерінде бір мезгілде жү зеге асады. Бұ л репликация ұ зақ тығ ын едә уір қ ысқ артады.

б) репликацияның ә р бір нү ктесінде 2 ферменттік кешен жұ мысістейді: олар ДНҚ -ның инициация нү ктесінен қ арама-қ арсы бағ ыттарғ ақ арай жү реді.

в)ДНҚ молекуласының тізбектері бір-біріне антипаралельболғ андық тан жә не ДНҚ синтезі тек 5¹—> -3' бағ ытында жү ретіндіктен, репликативтік ашада аналық ДНҚ -ның бір тізбегі негізінде жаң а
ДНҚ тізбегі ү зіліссіз синтезделсе, екіншісі негізінде ү зіліп-ү зіліпсинтезделінеді. Біріншісін лидерлік тізбек, ал екіншісін артта қ алушы(кешігуші) жіпше деп атайды.

Лидерлік тізбек негізінде синтезделген ө те ұ зын, ұ зындығ ы кө ршілес екі инициация нү ктелерінің ұ зындығ ының жартысына, яғ ни 1. 600. 000 нуклеотидке тең, тізбек синтезделсе, артта қ алушы (кешігуші) тізбек негізінде қ ысқ а 1500 нуклеотидтерден тұ ратын ДНҚ фрагменттері синтезделінеді. Оларды Оказаки фрагменттері деп атайды.

г) ДНҚ синтезі басталуы ү шін міндетті тү рде 10-15 нуклеотидтердентұ ратын «РНҚ -ұ йытқ ы-праймер қ ажет, себебі ДНҚ синтезін жү ргізетін фермент ДНҚ - полимераза ө з бетінше ДНҚ синтезін бастай
алмайды.

1. Аналық ДНҚ молекуласын репликациялауғ а дайындайтын ақ уыздар.

а) ДНҚ молекуласындағ ы репликацияның басталу (инициация) нү ктелері А-Т нуклеотидтер жұ птарына бай бірізділіктерге ие. Ерекше танып білуші ақ уыз (А) ә рбір осындай нуклеотидтер бірізділігіне (А-Т бай) ДНҚ -репликациялаушы кешенді байланыстырады да ө зі ә рі қ арай, кешенмен бірге жылжымайды

А-танып білуші ақ уыз; Г-геликаза; И-топоизомераза; S-SSВ-ақ уыз; П-праймаза; АП-праймаза активаторы; α, β, γ -ДНҚ полимеразалар; Р-РСNА-ақ уыз; Н-нуклеаза; ДНҚ лигаза (Мушкамбаров, Кузнецовтан, 2003).

б) Ферменттік кешеннің ең алғ ашқ ы іске кірісетін ферменті-геликаза (Г). Ол аналық ДНҚ молекуласының қ ос ширатпасының ашылып, жіпшелердің бір-бірінен ажырасуын қ амтамасыз етеді.

в) Ширатпаның ашылып жазылуы ә рі қ арай ү лкенді-кішілі тү йіндердің (суперспирализация) пайда болуына алып келеді. Мұ ның себебі ә рбір ДНҚ молекуласы ө здерінің бірнеше учаскелерімен ядро
матриксіне бекінген, ал бұ л ширатпалары ашылғ ан ДНҚ молекуласының еркін айналуына мү мкіндік бермейді, сондық тан датү йіндер пайда болады.

Бұ л мә есле топоизомераза (И) ферментінің қ атынасуы арқ ылы шешіледі

г) Сонымен, геликаза, топоизомераза ферменттері аналық ДНҚ молекуласының қ ос ширатпасын жеке-жеке екі тізбекке ажыратады. Ажырасқ ан ә рбір тізбекпен ерекше SSВ-ақ уыздар байланысады, олардың қ ызметі бір-бірінен ажырасқ ан жіпшелерді керіп, кү ні бұ рын жанасып, қ ос ширатпаның тү зілуін болдырмау болып табылады.

⇐ Предыдущая 5 6 7 8 91011 12 13 14 Следующая ⇒