9 сұрақ Геном туралы түсінік. Прокариоттар геномы. Митохондрия геномы.

9 сұ рақ Геном туралы тү сінік. Прокариоттар геномы. Митохондрия геномы.

Геном жасушаның , ағ заның тіршілігі жә не дамуы ү шін қ ажет барлық ДНҚ молекулаларының толық жиынтығ ы болып табылады, яғ ни жасушаның ядролық жә не цитоплазмалық ДНҚ сының барлық гендері мен ген аралық учаскелерінің жиынтығ ы. Геном қ ұ рылысының жалпы принциптерін жә не оның қ ұ рылымдық қ ызметтік ұ йымдастырылуын зерттейтін молекулалық биология ғ ылымының бір саласы геномика деп аталады.

Прокариоттар геномыішек бактериясында жақ сы зерттелген. Бактерия хромосомасы 3, 2х10 н. ж. тұ ратын сақ иналы ДНҚ. Бактерия гендері сызық ты орналасқ ан. ДНҚ репликациясы ТЕТА репликация типімен ori нү ктесінен басталады. Хромосома инициясасы сайтымен бірге ө здігінен репликацияланатын молекула репликон болып табылады. Бактерия геномында 2500 дей гендер болады. Гендер белсенділігі оперон типі сияқ ты реттелінеді, себебі бактериялар гендері оперондық қ ұ рылымғ а ие. Ішек бактериясында бактерия хромосомасының репликонынан басқ а да репликондар кездеседі, мысалы эписомалар, плазмидалар.

Плазмида бактерия хромосомасынан тә уелсіз репликацияланатын сақ иналы хромосомалық элемент оның ө лшемі шамамен бактерия хромосоманың 10-20% дай, 1-3 гені болады. Ең негізгі плазмидаларғ а бактериялардың антибиотиктер ә серіне тө зімділігін қ алыптастыратын, тө зімділікті тудырушы факторлар жатады. Олар 10-15 кө шірме кү йінде кездеседі.

Эписомалар бактерия хромосомасынан бө лек, автономды кездесетін не оғ ан жалғ анатын сақ иналы хромосомалық элементтер. Ең жақ сы зерттелген эписома, бұ л F фактор(фертильдік фактор). Ол бактериялардың жыныстық процесін анық тайды жә не аталық жасушаларда кездеседі. Эписомалардың кейбіреулері инфекциялы болып келеді. Егер эписомаларда антибиотиктерге тө зімділікті қ алыптастыратын гендер болса, онда олар бактерия жасушаларына жеп жең іл ө тіп медицина ү шін ү лкен проблемалар тудырады. Бактерия геномында қ озғ алғ ыш генетикалық элементтер де кездеседі.

Оперон – бактериалды хромосоманың участкісі, оғ ан ДНҚ -ның келесі участкілері кіреді: Р – промотор, О – оператор, Z, Y, А – қ ұ рылымдық гендер, Т – терминатор. (Басқ а оперондардың қ ұ рамына 10-шақ ты қ ұ рылыс гендері кіреді. )

Промотор - РНҚ -полимеразаларды ДНҚ молекуласына CAP-цАМФ комплексі кө мегімен қ осады. CAP-цАМФ комплексі (CAP – арнайы белок; бос кү йінде белсенді емес активатор; цАМФ – циклоаденозинмонофосфат – аденозинмонофосфор қ ышқ ылының циклдық формасы).

Оператор – белок-репрессорды қ осады (сә йкес генмен кодталады). Егер, репрессор операторғ а қ осылса, РНҚ -полимераза ДНҚ молекуласы бойымен жылжи алмайды жә не иРНҚ синтезделмейді.

Терминатор – Z, Y, А ферменттерін синтездейтін иРНҚ синтезделгеннен соң РНК-полимеразаны ү зеді.

Митохондрия ДНҚ -сының (мтДНҚ ) геномы 165 н. ж. тұ ратын қ ос тізбекті сақ иналы молекула болып табылады. Ә рбір митохондрияда 10-шақ ты ДНҚ молекуласы кездеседі. мт-ДНҚ -сында интрондар болмайды, оның ұ ү рамында 2р-РНҚ, 22-т-РНҚ жә не 13 фосфорлау полипептидтерінің гендері кездеседі. Митохондрий геномы 1981 ж. толық анық талғ ан (47-еурет). Адамның сақ иналы ДНҚ -сы толық зерттелмеген оның ө лшемі 150 н. ж. -тан -20000 н. ж. дейін болады. Ядроның сақ иналы ДНҚ -сы онкогендермен уларғ а тө зімділік гендерінің амплификацияланғ ан (кө шірме-ленген) учаскелері болып табылады. Адам геномының жалпы ұ зындығ ы 3000-3500 см тең.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒