1.1.Түр ішіндегі қарым – қатынастардың ерекшеліктерімен танысу

Элементарлы эволюциялық факторларының қ ысымы нə тижесінде тү р ареалы ішінде, популяцияның генетикалық қ ұ рамын ө згертетін эволюциялық қ ұ былыстар пайда болады. Бұ л қ ұ былыстардың кейбіреуі терең деп, оқ шаулану кү шейіп, популяцияларда айырмашылық тар жиналуы мү мкін.

Популяциялар арасында пайда болғ ан айырмашылық тар тү р іші формалары – тү р тармақ тарының тү зілуіне ə келеді.

Тү р тармағ ы – осы тү рдің басқ а популяцияларынан морфологиялық айырмашылық тары бар тү р іші топтары.

Тү р тармақ тары бір-бірінен морфологиялық, физиологиялық эə не этологиялық айырмашылық тары бар тү р шіші топтары. Бұ л белгілер – табиғ и сұ рыптау ық палынан эвол. факторларының ə сері негізінде қ алыптасады. Мыс.: Ақ тиын т/тармақ тары. Бір-бірінен мө лшері, тұ лғ а ұ зындығ ы, тері рең і т. б. белгілері арқ ылы ерекше жə не ə р т/тармағ ы кедергілермен оқ шауланғ ан. Бұ л шекара физико-географиялық аймақ шекарасымен сə йкес келеді. Ə р аймақ ішінде т/тармағ ын қ алыптастыратын табиғ и сұ рыптау бағ ыттары ұ қ сас. Бірақ олар терең айырм. Қ алыптастыратындай терең жə не тұ рақ ты емес.

Микроэволюция процесі нə тижесінде кей популяция морфофизиологиялық тұ рақ тылық қ а жетуі мү мкін.

Тү р ішінде т/тармақ тар сирек болса да даралар алмасуы байқ алады, яғ ни олар бір-бірімен будандасып, ұ рпақ бере алады. Тү р-біртұ тас. Дегенмен оқ шаулану жү руі мү мкін. Оқ шауланғ ан тү р бө лігінде ө згергіштіктер жиналады, даралар кездескенде будандасу жү рмейді.

Бұ ндай тү р бө ліктері арасындағ ы оқ шаулылық, бір тү рдің екіге (бірнешеге) бө лінгенін кө рсетеді, яғ ни тү р тү зілу процесі.

Тү р тү зілу – бір тү рдің кең істікті жə не уақ ытты екіге немесе бірнешеге бө лінуі.

Тү р тү зілу жолдары:

«Тү р» бір-бірімен будандасатын даралар тобы –деп қ аралады. Бұ л тү сінік тек жынысты жолмен кө беетін тү рлерге қ олданылынады. Жыныссыз кө беетін тү рлерге (формаларғ а) репродуктивті категорияны қ олдануғ а болмайды.

Ағ ымды кө бейетін формаларғ а ө здігінен ұ рық тану, партенеогенез, вегетативті кө бею тə н. Бұ л жағ дайда тү рдің биологиялық концепциясын пайдалануғ а болмайды.

Жыныссыз кө беетін формаларда тү рге қ алай бө луге болады? –деген сұ рақ туады. Бұ л формаларда «клон» -деп аталатын оқ шауланғ ан (жекеленген) жол (линия) болады. Морфологиялық ерекшеліктер дə режесі, клон циклі жыныссыз кө беетін тү рлерді шектеуге қ олдануғ а болады.

Тү р бірлігі жə не эволюциялық дағ дыры, оның биогеоценоздағ ы маманданғ ан орнын анық тайды. Табиғ атта бірдей адаптация жиынтығ ымен екі тү р болмайды: адаптация алуантү рлілігіне байланысты ə р тү р қ ұ ндылығ ы (уникалды) жə не дараның, поп-ның экологиялық қ уыстар суммасы ретінде, ə р тү рге ө зінің экологиялық қ уысын қ алыптастыруғ а мү мкіндіктері анық талады. Эволюцияның элементарлы факторларының организмдерге ық палын экожү йедегі (популяциялардағ ы, биоценоздардағ ы) бө лінуі мен миграциясын зертейтін экология радиациясы. Жер бетіндегі, тұ щы су жə не тең із экожү йелерінің радиоэкологиясы болып бө лінеді.

Ө сімдіктердің тү р ішіндегі ө зара қ арым — қ атынастары. Қ андайда да бір тү рге мінездеме беруде, оның особьтарының араларындағ ы қ арымқ атынас зерттеліп, есепке алынады; мұ нда осы тү рге немесе туыстас тү рлердің тобына тə н ерекшелік анық талады. Тү р ішіндегі қ арым - қ атынасты негізгі ү ш топқ а бө луге болады:

1. екі жыныстың арасындағ ы

2. ата-аналары мен ұ рпақ тарының арасындағ ы

3. жеке даму процесінде бір ұ рпақ тың особьтарының араларындағ ы қ арым - қ атынастар

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 Следующая ⇒