1 Түр туралы түсінік беру

Стр 1 из 7Следующая ⇒

МАЗМҰ НЫ

КІРІСПЕ. 3

1. Тү туралы тү сінік беру. 5

1. 1 Тү р ішіндегі қ арым-қ атынастардың ерекшеліктерімен танысу. 7

1. 2 Популяцияның сандық динамикасын талдау. 8

2. САНДЫҚ ДИНАМИКАСЫНА Ә СЕР ЕТЕТІН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘ НЕ АНТРОПОГЕНДІ ФАКТОРЛАРДЫ Қ АРАСТЫРУ.. 11

2. 1. Популяцияның қ алыптасу жағ дайларын айқ ындау. 12

2. 2. Популяция ішіндегі топтарды қ арастыру. 15

2. 3. Ценопопуляцияның жастық қ ұ рылымының ерекшеліктері 18

Қ ОРЫТЫНДЫ.. 21

Қ ОЛДАНЫЛҒ АН Ә ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 23

КІРІСПЕ

Жұ мыстың ө зектілігі: Ə рбір тү р белгілі бір территорияда - ареалда тіршілік етеді. Кө біне ареалдың ə р жерінде орналасқ ан особьтар топтары бір- бірімен байланыса да алмай, шағ ылыса да алмай бө лектеніп ө мір сү реді. Бұ л топтардың саны тү рдің санына, тарихи (филогенетикалық ) жасына, ареалдың аумағ ына жə не басқ а да себептерге байланысты. Популяция - тіршілік циклдары, морфологиялық бедгілері ұ қ сас, генефондары ортақ особьтар жиынтығ ы. «Популяция» ұ ғ ымы лат. populus - халық деген мағ ынаны білдіреді. Бұ л терминді алғ аш рет дат генетигі В. Л. Иогансен қ олданды.

«Популяция» ұ ғ ымы биологияда негізгі ұ ғ ымдардың бірі, ал популяцияны генетикалық, эволюциялық жə не экологиялық тұ рғ ыдан зерттеу жұ мыстары ерекше бағ ытқ а - популяциялық биологияғ а бірігеді.

Популяциялар экологиясы немесе демэкология – қ оршағ ан орта факторларының популяцияғ а ə серін, популяция санының ө згеруін зерттейді. Бір тү рге жататын организмдердің топ қ ұ рып тіршілік ету ерекшеліктері, биологиялық қ ұ рылымы (жас, жыныс, кө бею, ө лу, табиғ аттағ ы саны, тығ ыздығ ы, таралуы жə не т. б. ) табиғ аттағ ы сан мө лшерінің реттелуі мен ауыл шаруашылығ ындағ ы маң ызы туралы мə ліметтерді қ арастырады.

Бір популяцияғ а жататын организмдер бір-біріне қ оршағ ан ортаның факторлары немесе басқ а да бірге тіршілік ететін тү рлерден кем ə сер етпейді. Популяцияда тұ раралық қ арым- қ атынастың барлық формалары кездеседі. Алайда популяцияда кө біне бə секелестік жə не мутуалистік (бір-біріне пайдалы) байланыстар қ атты байқ алады. Популяциядағ ы ө зіндік туріші қ арым қ атынастары - бұ л ұ рпақ ə келуге қ атысты байланыстар; ə ртү рлі жынысқ а жататын особьтар арасындағ ы жə не ата- аналары мен ұ рпақ тары арасындағ ы байланыстар.

Экологиялық жү йелердің, сонымен қ атар популяцияның негізгі қ асиеті - олар ү немі ө згерісте, қ озғ алыста болады. Бұ л жү йенің ө німділігіне, биологиялық алуантү рлілігіне, қ ұ рылымдық - Функционалдық ерекшелігіне ə сер етеді. Тірі материяның ұ йымдасу жү йесінде популяциялық дең гей ерекше орын алады.

Бір жағ ынан популяция тіршіліктің ə ртү рлі дең гейінде: организм-популяция- биоценоз-биогеоценоз-биосфера Функционалдық -экологиялық қ атарына кіретін биоценотикалық Қ арым-қ атынастың элементарлық бірлігі болып табылады. Екінші жағ ынан популяция ə ртү рлі дең гейдегі таксондардың Филогенетикалық байланысын: организм-популяция-тү р-тұ ыстұ қ ымдас- отряд-класс-патшалық кө рсететін генетикалық - эволюциялық қ атарына кіретін эволюциялық процестің элементарлық бірлігі.

Жұ мыстың мақ саты:

популяциядағ ы жү ретін процестерді зерттеу.

Жұ мыстың міндеттері:

• тү р туралы тү сінік беру;

• тү р ішіндегі қ арым – қ атынастардың ерекшеліктерімен танысу;

• популяцияның сандық динамикасын талдау;

• сандық динамикасына ә сер ететін экологиялық жә не антропогенді факторларды қ арастыру;

• популяцияның қ алыптасу жағ дайларын анық тау;

• популяция ішіндегі топтарды қ арастыру;

• ценопопуляцияның жастық қ ұ рылымының ерекшеліктерін, оның трофикалық денгейімен байланысы, санның ө згеруі, ретіне келуі, кең істікте орналасуы, жыныстық, генетикалық, жастық, этологиялық қ ұ рылымын т. б. кө рсеткіштерді зерттейді.

Жұ мыстың қ ұ рылымы: Жұ мыс 24 беттен, Кіріспе, 2 бө лімнен, қ орытынды мен қ олданылғ ан ә дебиеттерден, сонымен қ атар 2-сурет, 2- кесте жә не қ осымшалардан тұ рады.

1 Тү р туралы тү сінік беру

Тү р тірі ағ залар жү йесіндегі негізгі қ ұ рылымдық ө лшем бірлігі болып табылады. Кезінде К. Линней (1735) негізін қ алайтын ең бек жасағ анымен кү ні бү гінге дейін бұ л ұ ғ ымғ а жалпы мақ ұ лданғ ан ғ ылымда анық тама жоқ. Қ азіргі замандағ ы кө бірек қ олданылатын тү сінік мынау: тү р- бұ л сыртқ ы белгілері жә не тіршілік ә рекеттерінің ү дерістері бойынша ұ қ сас, біркелкі жағ дайларғ а мұ қ таж, белгілі аумақ та топтасып - популяция тү рінде мекендейтін жә не ө зге тү рлермен бұ дан тү збейтін дарақ тардың тобы. Былай да анық тама беруге болады: тү р бұ л тө рт ө лшем бойынша ұ қ сас дарақ тар тобы. Сол ө лшем бойынша тірі ағ залардың бір тү рі екіншісінен, тіпті жақ ын туыстастарынан ерекшелендіріледі.

Анатомиялық - морфологиялық немесе жай ғ ана морфологиялық ө лшем.

Бұ л кө пке дейін негізгі ғ ана емес, жалғ ыз ғ ана болып келген ең ежелгі ө лшем. Атап айтқ анда Карл Линней, оғ ан дейінгі барлық ғ алымдар жә не одан кейінгі бірнеше ұ рпақ тар сол ө лшемді қ олданып келді. Морфологиялық ө лшем дегеніміз бұ л сыртқ ы жә не ішкі қ ұ рылыстың ұ қ састығ ы. Бір тү рге жататын ө сімдіктердің гү лі жә не ө зге мү шелерінің қ ұ рылысы бірдей болады. Бір тү р жануарлары сырттай ғ ана емес, іштей де ұ қ сас болып келеді. Олардың жү регі, ө кпесі, миы жә не ө зге мү шелерінің қ ұ рылысы бірдей.

Бірақ, морфологиялық нышан тү рді анық тауғ а жеткілікті болмай шық ты. Тіпті XX ғ асырдың ө зінде-ақ егіз-тү рлер деген табылды. Бұ л сыртқ ы айырмашылық тары айқ ын білінбейтін жануарлар немесе ө сімдіктердің мү лде дербес тү рлері. Оларды салыстыру арқ ылы ажырату мү мкін емес.

Ə рбір тү р белгілі бір территорияда - ареалда тіршілік етеді. Кө біне ареалдың ə р жерінде орналасқ ан особьтар топтары бір- бірімен байланыса да алмай, шағ ылыса да алмай бө лектеніп ө мір сү реді. Бұ л топтардың саны тү рдің санына, тарихи (филогенетикалық ) жасына, ареалдың аумағ ына жə не басқ а да себептерге байланысты. Популяция - тіршілік циклдары, морфологиялық бедгілері ұ қ сас, генефондары ортақ особьтар жиынтығ ы.

«Популяция» ұ ғ ымы лат. populus - халық деген мағ ынаны білдіреді. Бұ л терминді алғ аш рет дат генетигі В. Л. Иогансен қ олданды.

Тү р – белгілі бір ареалда тіршілік ететін генофонды ортақ, бір – бірімен шағ ылысып ө німді ұ рпақ беретін, морфофизиологиялық белгілері ұ қ сас популяциялар жиынтығ ы.

Тү р – филогенетикалық классификацияның негізгі бірлігі немесе ең кіші категориясы. Тү рдің негізгі тө рт критерийі бар:

1. морфологиялық

2. физиологиялық – биохимиялық

3. генетикалық

4. экологиялық – географиялық.

12 3 4 5 6 7 Следующая ⇒