3 Зерттеу объектілері және әдістемелері

3 Зерттеу объектілері жә не ә дістемелері

3. 1 Гү лді ө сімдіктердің биологиялық ерекшеліктерін ә р тү рлі орта жағ дайында биологиясын анық тау нә тижелері

Гү лді ө сімдіктердің эволюциялық даму барысында биологиялық ерекшеліктерін зерттеу арқ ылы мектеп оқ ушыларының эстетикалық танымдық білімін арттыру мақ сатында біз тө мендегідей ә дістерді қ олдана алдық.

И. Сереябряков ә дісінде ө сімдіктердің тіршілік формасының ирархиялық токсономикалық жү йесі келтірілген. Бө лім ө сімдіктер систематикасындағ ы жоғ ары токсономғ а жатады. Сонан соң ұ қ сас токсономғ а типтер, кластар, класасты, топтар, топасты, секцияғ а жә не ө зіндік тіршіліктік формағ а жіктелінеді. Сонымен бірге биоморф дифференцияциясы 8-дең гейге дейін іріктелінеді. Жалпы И. Серебряковтың бұ л ең бегі ө сімдіктердің тіршілік формасының мү мкіндігінше терең зерттелінетін ә дісі болып табылады.

К. Раункиердің ә дісі гү лді ө сімдіктердің жылдың маусымдық жә не қ оршағ ан ортаның қ олайсыз жағ дайларына бейімделуін жә не ө сімдіктің қ айта кө ктеуге арналғ ан бү ршіктерінің орналасуы мен қ орғ ану тә сілдерін жә не эстетикалық кө ріністерін сақ талуын зерттеуге болады.

Бұ л ә дісте гү лді ө сімдіктердің қ оршағ ан ортаның тү рлі жағ дайларына (оның ішінде температура, ылғ алда, суда, субстратқ а, қ ұ мдақ, тасты) байланысты ө сімдіктің эволюциялық даму барысында бейімделу дең гейі мен биологиялық ерекшелігіне қ арай жіктелген. 1 фанерофиттер (Рһ )- ө сімдіктің қ айта кө ктеуге арналғ ан бү ршіктері жердің бетінен 20-25 см. Биіктіктен жоғ ары орналасады; 2 хамефиттер (Сһ )- ө сімдік қ айта кө ктеуге арналғ ан бү ршіктері тө мен орналасады (жердің бетінен 25 см биіктіктен тө мен орналасады); 3 гемикриптофиттер (Н) -ө сімдіктің қ айта кө ктеуге арналғ ан бү ршіктері, жердің бетінің дең гейімен бірдей орналасады жә не оларды ө сімдіктің қ урап тү скен қ алдық тары немесе топрақ тың жоғ ары қ абаты жауып, қ орғ ап тұ рады; 4. криптофиттер (К)- ө сімдіктің қ айта кө ктеуге арналғ ан бү ршіктері жердің немесе судың астында орналасады;

5 терофиттер (Т) –біржылдық ө сімдіктер, жылдың қ олайсыз мерзімін, тұ қ ым

кү йінде басынан ө ткізеді.

Бұ л классификация басқ а классификациялардан қ ұ рылысының таң қ аларлық тай қ арапайымдылығ ымен жә не жү йелілігімен айқ ын ажыратылады. Оның физиологиялық аспекті-ө сімдік қ айта кө ктеуге арналғ ан бү ршіктерінің жердің бетіне қ арай орналасуы мен олардың жылдың қ олайсыз мезгілінде қ орғ ану тә сілдері. К. Раункиердің классификациясы жан-жақ ты, ол жер шарының барлық экологиялық -географиялық аудандарында таралғ ан барлық тіршілік формаларын қ амтиды. Сонымен бірге бұ л система нақ тылы, жақ сы жү йеге келтірілген систематикалық топтардың: туыстың, туыстардың топтарының, немесе тұ қ ымдастардың дең гейіде негізге алынады. К. Раункиердің системасы жабық тұ қ ымдылардың тіршілік формаларын классификациялып қ ана қ оймайды, сонымен бірге олардың ағ аштан бастап, шө птесін ө сімдіктерге дейінгі экологиясын кө рсетеді.

Гү лді ө сімдіктердің қ оршағ ан ортаның ерекшеліктеріне қ арай бейімделуі шын мә нінде ө сімдіктердің ө мірі қ оршағ ан ортамен тікелей байланысты (климатқ а, топырақ қ а, рельефке жә не т. б. ), бірақ та ө сімдіктер ө з кезегінде осы ортасын тү зуге қ атысады. Мысалы, топырақ тың тү зілуіне қ атысады, климатты ө згертеді.

К. Раункиердің ө зі тіршілік формаларын адаптациялық эволюциясының барысында қ алыптасқ ан феномен деп қ арағ ан. Тіршілік формаларының таралуы мен бө лінуін зерттеу барысында К. Раункиер, систематикалық талдау тә сілін ойластырып тауып, оны практика жү зінде қ олданғ ан.

Сол секілді биология ғ ылымының ө зіне тә н ерекшелігінің мектептегі биология пә нінде тапқ ан кө рінісінің бірі – ол осы ғ ылымның зерттеу ә дістерінде кең қ олданылатын табиғ аттағ ы тірі нысандарды бақ ылау, яғ ни танымжорық сабақ тары арқ ылы тү рлі ө сімдіктердің оның ішінде гү лді ө сімдіктердіде танып білуге ү лкен мү мкіндік бар. Осындай ә дістермен мектеп оқ ушыларн ә ртү рлі биологиялық нысандармен танысып, сыныптағ ы табиғ ат жайлы алғ ан теориялық білімдері кең ейіп, терең дей тү седі. Танымжорық тың тә рбиелік мә ні зор, ө йткені оқ ушылар ө сімдіктердің тү рлі формада, тү рлі ортада жә не тү рлі тү сте болуына қ арай отырп, олардың айналағ а деген эстетикалық кө зқ арастарын қ алыптастырады. Оқ ушылардың табиғ аттың сұ лулығ ы мен ү йлесіміне шаттануы жә не ә серленуі, табиғ атты қ орғ ау қ ажеттігіне кө здерін жеткізуде эстетикалық білімнің маң ызы зор. Мұ нда оқ ушылар табиғ аттағ ы экологиялық жағ дайлармен тікелей танысады, табиғ атпен табиғ и қ арым-қ атынас жасайды. Эстетикалық білім беруде оқ ушыларғ а табиғ ат обьектілерін қ орғ ау жұ мыстарын дұ рыс ұ йымдастыруды, экологиялық бақ ылау жү ргізуді ү йретуге мү мкіндік мол. Оқ ушылар танымжорық қ а шығ ып, гү лді ө сімдіктерге қ арағ анда ү лкен ә сер алып қ айтады. Туғ ан жер тө сінің ә сем табиғ атын тамашалап қ ана қ оймай, оны аялап қ орғ ау керектігін ұ ғ ынады. Ол ү шін табиғ атты қ орғ ау шараларын жү йелі тү рде экологиялық бақ ылауғ а алып, эстетикалық білімдерін іске асыру керектігін тү сінеді. Эстетикалық білім алуда оқ ушылар жергілікті жерді танып-білуге, табиғ ат ә лемін бақ ылауғ а, салыстыруғ а ү йренеді. Эстетикалық білім – оқ ушыларғ а білім жә не тә рбие беруде маң ызы зор болып есептеледі.

Сондық тан болашақ биолог мамандарына оқ у дала іс-тә жрибесі кезінде оқ ушыларғ а эстетикалық білімен тә рбие беруді жоспарлау жә не дұ рыс ұ йымдастыруда оқ у процессінің теориялық білім сапасын толық тыруғ а ү лкен роль атқ арады. Гү лді ө сімдіктер ә лемі ә р тү рлі ортада тіршілік етуге бейімделген басқ а тірі организмдер сияқ ты тіршілік-тынысы, пішіні, кө лемі жағ ынан алуан тү рлі. Ө сімдіктер шө лдерде, ағ ысы қ атты ө зендердің, тең іздер мен мұ хиттардың тү бінде, сол сияқ ты биік таулардың қ ар жамылғ ысы белдеулерінде де ө се алады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 5 678 Следующая ⇒