Болатты өндіру әдістері

Болатты ө ндіру ә дістері

Болат ө ндірудің конвертер ә дісі

Конвертер деп іші отқ а тө зімді кірпішпен астарланғ ан болат ретортаны айтады. Конвертерде болат алу ә дісін 1854 – 1856 жылдары ағ ылшын Г. Бессемер бірінші болып қ олданғ ан. Бастапқ ыда бұ л ә діс бойынша болат алғ анда, конвертерге қ ү йылғ ан сү йық шойынды астынан ауамен ү рлеген.

Болат ө ндірудің мартен ә дісі

Мартен ү дерісін 1865 жылы француз металлургтары Э. Мартен мен оның ұ лы П. Мартен ұ сынғ ан. Мартен пеші жылынды жә не регенеративті пеш болып табылады. Оның балқ ыту кең істігінде газ тә різді отын немесе мазут жағ ылады.

Электр пештерінде болат ө ндіру

Балқ ытудың басқ а агрегаттарымен салаыстырғ анда, электр пештерінде балқ ытудың артық шылық тарына мыналар жатады.

1. Жылдам қ ызып, 2000˚ C-қ а дейін жылудың тұ рақ ты болуы.

2. Тотық танатын, бұ рынғ ы қ алпына келетін немесе бейтарап атмосфера жә не вакуум жасау мү мкіншілігі. Соның арқ асында электр пештерінде мапасы жоғ ары жә не арнайы қ асиеттері бар, зиянды қ оспалары аз болаттар қ орытуғ а болады. Металлургиялық электр пештері доғ алы жә не индукциялы болып бө лінеді.

Балқ ығ ан болатты қ ұ йып алу ә дісі

Балқ ыту пештерінде балқ ығ ан болатты шө міштерге қ ұ йып алып, кө пір кранмен оны сом тьемір қ ұ ятын жерге жеткізеді. Ол шө міштердің сыйымдылығ ы 5-250 т аралығ ында. Ірі балқ ыту пештерінде болат қ орытқ анда, шө міш сыйымдылығ ы 400 тоннағ а дейін болады (диаметрі мен биіктігі 6 м-ге дейін).

20)Ағ аштың қ аситеттері, қ ұ рылым жә не тү рлері. Ағ аш жыныстары.

Ағ аш – сабақ тары мен тамырлары сү ректеніп біткен, ө те жақ сы жетілген дің і бар, биіктігі 2 метрден кем болмайтын кө п жылдық ө сімдіктер. Қ азақ станда ө сетін ағ аштардың ең биігі 50 метрден аспайды (қ арағ ай, шырша, емен, жө кеағ аш, т. б. ).

Жер бетінде ең бірінші қ ылқ анды ағ аштар пайда болғ ан. Бү гінде ғ алымдарғ а ағ аштардың 650-ден астам тү рі белгілі. Олар 7 ү лкен тұ қ ымдастық қ а топталғ ан: қ арағ ай, сауырағ аш, батпақ сауырағ аш, шілік, басты шілік, араукария, подокарпті.

Жапырқ аты ағ аштар тү рлері айтарлық тай кө п. Олардың саны 1000-ғ а дейін барады. Ә сіресе, олардың тропиктегі жылы жә не жауынды климатындағ ы алуан тү рлілігі таң дандырады. Шатасып қ алмас ү шін, ғ алымдар олардың ұ қ сас тү рлерін тектерге, тектерді 60 тұ қ ымдастық қ а бө лген. Мысалы, шамшат тұ қ ымдастарғ а шамшат, емен, талшын, қ айың тұ қ ымдастарына қ айың, қ андыағ аш, қ ызылқ айың, ал тал тұ қ ымдастарына терек жатады.

Жапырақ ты ағ аштардың одан бө лек танымал тұ қ ымдастарынан жө ке, ү йең кі, шегіршін, мирта, шынар, лавр, зә йтү н, пальма, магнолия тұ қ ымдастарды атауғ а болады.

Ағ аштын физикалық қ асиеттеріне қ оршағ ан ортаның ағ ашпен оның қ ұ рамын ө згертпей ө зара ә сер етуінен пайда болатын қ асиеттері жатады. Бұ л қ асиеттері ағ аштың сыртқ ы тү рін қ арау, ө лшеу, ө лшемдерін алу, кептіру арқ ылы анық талады. Физикалық қ асиеттеріне: 1. тү сі, 2. жылтырлығ ы, 3. текстурасы, 4. ылғ алдылығ ы жатады. 1. Ағ аштын тү сі ағ аш тү ріне, жасына жә не ө сіп тү рғ ан жағ дайына байланысты болады. Ағ аш тү сі тү ріне байланысты ақ тү стен қ ара тү ске дейін болады. Жиһ аз ө ндірісінде ағ аш тү сті ү лкен маң ызғ а ие.
2. Ағ аш жылтырлығ ы ө зек сә улесінің жиілігіне, санына кө лемі мен орналасуына байланысты болады. Шамшат, ү йең кі ағ ашы ерекше жылтырлық қ а ие болады, ал кө ктерек, жө ке, терек ағ аш кү ң гірт тү сті болып келеді.
3. Ағ аш текстурасы ағ аш тү ріне жә не дің нің қ абаттар мен талшық тарына қ атысты аралау бағ ытына байланысты болады. Неғ ү рлым ә демі текстура, ә детте, дің нің боймен ө зектен біршама қ ашық тық алып аралығ ында пайда болады.
4. Ағ аштын ылғ алдылығ ы онда болатын ылғ ал мө лшерімен сипатталады. Жаң а араланғ ан ағ аштың ылғ алдылығ ы ө те жоғ ары болады. Бұ ндай ағ аш нашар ө нделеді, тез шіриді. Ылғ алды ағ аштан жасалғ ан бұ йымдар қ исайып қ алуы, формасымен кө лемін ө згертуі, жарылып кетуі мү мкін. Сондық тан да ө ндеу ү шін жақ сы кептірілген ағ аштар қ олданылады.
Ағ аштың механикалық қ асиеттеріне. 1. беріктілігі, 2. қ аттылығ ы жә не т. б. сыртқ ы кү штерге қ арсы тұ ру қ асиеттері енеді.
1. Ағ аш беріктігі оның жү ктемелерге кирамай шыдау қ асиетіне байланысты болады. Беріклілігі ағ аштың тү ріне, тығ ыздығ ына, ылғ алдылығ ына байланысты болады.
2. Ағ аштың қ аттылығ ы оғ ан қ аттырақ денелердін еніуне қ арсыласу қ абілетімен сипатталады. Мысалы емен жә не кө ктерек ағ аштарына шеге қ ағ ып кө ріндер.
Ағ аш дің інен кө лденең кесіндісін қ арайтын болсақ жылдық сақ иналарын кө реміз. Ағ аштың сақ иналарына қ арап жасын анық тауғ а болады. Сақ инаның жиілігіне байланысты ағ аш жасы да ү лкен болады.
Дің нің қ ақ ортасында ө зек орналасқ ан. Ө зекте ағ аштың ө суіне қ ажеті заттар жинақ талады.

Сыртқ ы қ абат қ абық пен лубтан қ ұ ралады. Лубтың астында камбийдің жұ қ а қ абаты жатыр. Лубтың негізгі қ ызметі — жапырақ тарда тү зілген органикалық азық заттарды ө сіп тұ рғ ан ағ аш дің гегі бойынша тө мен жіберу. Кө лденең қ има бойынша негізгі бө лікті шел қ абық пен ядро алып жатыр. Шел қ абық жас клеткалардан, ал ядро тү гелдей ө лген клеткалардан тұ рады. Жас ағ аштар сү регі тек қ ана шел қ абық тан тұ рады, тірі клеткалардың ө лу процесі уақ ыт ө те келе орын алады. Ө лген клеткалардың тү сі қ оң ырланып, бояуы кү шейеді, сол себепті кейбір ағ аш тұ қ ымдарында ядро тү сі қ арайып кө рін

еді, ал кейбір тұ қ ымдарда қ араю болмайды. Ағ аштың жылдан жылғ а жуандап ө суі, онда жылдық қ абаттар — сақ иналардың пайда болуына ә келеді. Жылдық сақ ина қ абаттар екі тү рден қ ұ ралады: ө зекке жалғ ас жатқ ан ашық тү сті қ абат (ерте ағ аш) жә не қ абық қ а жалғ ас жатқ ан қ оң ыр тү сті тығ ыз қ абат (кеш ағ аш). Радиус бойынша саналғ ан жылдық сақ иналар санымен ағ аш жасын оң ай анық тауғ а болады.

Қ ұ рылыста қ ылқ ан жапырақ ты жә не жапырақ ты жынысты ағ аштар қ олданылады.

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒