Жемістер. Вирустар,Бактериялар

Жемістер

Жемістер бө лінеді

-қ ұ рғ ақ жә не шырынды болып екіге

Шырынды жемістер

-шырыны мол жұ мсақ болады. Олар жидек, жидек тә різді, сү йекті шырынды болып бө лінеді

Жидек жеміс

-сыртқ ы қ абығ ы жұ қ а, жұ мсақ, ішінде тұ қ ымдары кө п шырынды (қ ызанақ, қ арлығ ан, алқ а, жү зім, қ арақ ат, картоп, баклажан)

Жидек тә різді жемістер

-кө п ұ ялы, кө п тұ қ ымды. А) Гесперидий (померанец) тобы – апельсин, мандарин, лимон; Ә )Асқ абақ жеміс – қ ияр, қ ауын, қ арбыз, асқ абақ; Б)Алма жеміс – алма, алмұ рт, беже;

Сү йекті шырынды жеміс

-сыртқ ы қ абаты жұ қ а, ортаң ғ ы қ абаты қ алың етті-шырынды, ішкі қ абаты қ атты сү йектенген (алхоры, ө рік, шие, шабдалы)

Қ ұ рғ ақ сү йекті жеміс

-бадам, грек жаң ғ ағ ы, кокос пальмасы

Бұ ршақ қ ап

-бір ұ ялы, тұ қ ым саны біреу немесе бірнешеу болатын қ ұ рғ ақ жеміс. Тұ қ ымдары жеміс жақ тауының жиегіне бекиді. Піскенде екі жағ ындағ ы жіктері арқ ылы ө здігінен қ ақ ырап ашылады (асбұ ршақ, беде)

Бұ ршақ қ ын

-қ ос ұ ялы, ішінде ұ зынша тартылғ ан жұ қ а жарғ ақ ты пердесі бар. Тұ қ ымдары пердеге бекінеді. Піскенде жемістің қ ос жақ тауы тө менгі жағ ынан бастап қ ақ ырайды (қ ырық қ абат, шомыр, шалғ ам)

Қ ауашақ

-бір, ү ш, бес жә не кө п ұ ялы, кө п тұ қ ымды (мең дуана, сү ттіген, шегігү л, қ ызғ алдақ )

Қ анатты жеміс

-жеміс серігінің біраз бө лігі жұ қ арып қ анатқ а айналғ ан, жел арқ ылы таралады (ү йең кі, шегіршін, қ айың, шағ ан)

Дә нек

-тұ қ ымы жеміс серігімен тұ тасып бірігіп кеткен бір тұ қ ымды қ ұ рғ ақ жеміс (бидай, жү гері, арпа, тары, кү ріш)

Тұ қ ымша

-дә нектен айырмашылығ ы жеміс серігі тұ қ ымымен бірікпеген. Кө бінде ү лпек айдаршасы болады (бақ бақ, кү нбағ ыс, қ алуен, ө гейшө п, таусағ ыз, кекіре)

Жаң ғ ақ

-жеміс серігі ағ аштанып қ атайып кетеді. ТҰ қ ымдары жеміс серігімен бірікпей бос жатады (емен жаң ғ ағ ы, жаң ғ ақ ша)

Жинақ талғ ан жемістер

-бір-бірімен бірікпеген кү рделі кө п аналық тардан тү зілген.

Қ ұ рғ ақ, кө п жаң ғ ақ шалы жинақ талғ ан жеміс

-қ ұ лпынай, итмұ рын

Кө п сү йекті жинақ талғ ан жеміс

-таң қ урай, бү лдірген

Бө лшекті жаң ғ ақ ша жемістілер

-сә біз, балдырғ ан, аскө к, жалбыз

Ананас, тұ т, інжір жемістерін біріккен жеміс деп атау себебі

-себебі олар гү лшоғ ырдан тү зіледі

Тұ қ ым

Қ ос жарнақ ты тұ қ ымның қ ұ рылысы

-қ абығ ы (қ ауызы), екі жарнақ, ұ рық

Тұ қ ым кіндігі дегеніміз

-тұ қ ымның ойыс жағ ындағ ы жеміске бекінген жері

Тұ қ ымның ішіне ауа, су кіреді

-тұ қ ым кіндігі арқ ылы

Тұ қ ым қ абығ ы

-тұ қ ымды кеуіп кетуден, мезгілсіз ө нуден, зақ ымданудан, шіруден сақ тайды

Қ ос жарнақ ты ө сімдіктер

-кү нбағ ыс, қ ауын, қ арбыз, асқ абақ, қ ияр

Тұ қ ымның негізгі бө лігі

-ұ рық

Ұ рық тың қ ұ рылысы

-алғ ашқ ы тамырша, алғ ашқ ы сабақ ша жә не бү ршікше

Қ ос жарнақ ты ө сімдіктердің тұ қ ымында қ оректік заттар жиналады

-тұ қ ым жарнағ ында

Дара жарнақ ты тұ қ ымның қ ұ рылысы

-қ абығ ы, бір жарнақ, эндосперм, ұ рық

Бидай тұ қ ымы ә рі жеміс, ә рі тұ қ ым болып есептелетіндіктен

-дә нек деп аталады

Дә нектің едә уір бө лігін алып жатыр

-эндосперм (қ оректік заттары бар)

Дара жарнақ ты тұ қ ымында жарнақ орналасқ ан

-ұ рық пен эндоспермнің арасында

Дара жарнақ ты ө сімдіктер

-лалагү л, жуа, бидай, қ ұ ртқ ашаш, банан, қ ияқ ө лең, пальма, жү гері, кү ріш, тары

Тұ қ ымның ө нуіне қ ажет жағ дайлар

-су, жылу, ауа

Тұ қ ымның ө нуіне, шыдамдылығ ын сақ тауғ а, бө ртуіне қ ажет

-су

Ө не бастағ ан тұ қ ымғ а қ ажет

-ауа

Тұ қ ымның ө нуі дегеніміз

-ұ рық тан ө скіннің дамуы

+1 - 5˚ ө нетін тұ қ ымдар

-бидай, қ арабидай, арпа, сұ лы, зығ ыр, беде, жоң ышқ а, асбұ ршақ

Жү гері, кү нбағ ыс ү шін қ ажет температура

+10˚

Асқ абақ, қ ауын, қ ияр, кү ріш, мақ та, темекі ө неді

+15˚

Ө скін дегеніміз

-топырақ бетіне шық қ ан сабағ ы мен жапырағ ы бар жас ө сімдік

Тұ қ ымдары жел арқ ылы таралатын ө сімдіктердің қ ұ рылысының ерекшелігі

-майда, жең іл, қ ұ рғ ақ. Сыртында тү ктері, қ анатшалары, ө сінділері болады, морт сынғ ыш

Тұ қ ымдары жел арқ ылы таралатын ө сімдіктер

-жө ке, ү йең кі, бақ бақ, шағ ан, қ арағ аш, қ айың, терек, тал, мақ та, орхидея, қ арағ ай

Тұ қ ымдары су арқ ылы таралатын ө сімдіктердің қ ұ рылысының ерекшелігі

-сыртында су жұ қ пайтын тү ктері бар. Ішінде су ө ткізбейтін қ алың тоз қ абық. Ө сінділері ауағ а толы, суғ а батпайды, шығ ымдылығ ын жоймайды

Тұ қ ымдары су арқ ылы таралатын ө сімдіктер

-қ амыс, жалбыз, бө денешө п, тү кті кү рең от, қ оғ а, тұ ң ғ иық, қ ияқ

Тұ қ ымдары жануарлар арқ ылы таралатын ө сімдіктердің қ ұ рылысының ерекшелігі

-тұ қ ымның сыртында ілмешектер, тікенектер, желімтек тү ктер болады. Жемісі ашық рең ді, шырынды, тұ қ ымы майлы

Тұ қ ымдары жануарлар арқ ылы таралатын ө сімдіктер

-шоң айна, итошағ ан, кә ріқ ыз, итікен, шетен, долана, таң қ урай, бү лдірген, айдаршө п, шие

Тұ қ ымдары ө здігінен таралатын ө сімдіктердің қ ұ рылысының ерекшелігі

-жемістері қ ақ ырағ ыш, ширатылғ ыш болады

Тұ қ ымдары ө здігінен таралатын ө сімдіктер

-қ арағ ан, шегіргү л, бө рібұ ршақ, ат талшын, шытырлақ, жауқ азын

Вирустар, Бактериялар

Ағ залық ә лем

- бү кіл жер бетінде тіршілік етіп, ө мір сү ретін ағ залар жиынтығ ы

Ағ залық заттар

- нә руыз, май, кө мірсу, нуклейн қ ышқ ылдары, АТФ

Бейағ залық заттар

- су мен минералды заттар

Жасушасыз тіршілік қ ұ рылымы

- вирус

1892 жылы темекі тең білі вирусын ашты

- Ивановский

Темекі тең білі вирусымен зақ ымдалғ ан жапырақ сарғ ая бастайды

-9-11 кү ннен кейін

1899 жылы " Вирус" терминін енгізді

- Бейерник

Бактерифаг

- бактерия жасушасына енетін вирус

Бактериофагтарды алғ аш рет сипаттап жазды

-1915 жылы Туорт

Бактериофагтың пішіні

-итшабақ қ а ұ қ сайды (денесі – басы, қ ұ йрығ ы жә не іші қ уыс тармақ талғ ан базальді тақ ташадан тұ рады)

Топалаң ды қ оздыратын бактерияларды ерітіп жіберетін бактериофагтарды алғ аш рет анық тағ ан

-1898 жылы Гамалея

Іш сү зегі бактериялсын ерітіп жіберетін бактериофагтарды анық тағ ан

-1917 жылы Д Эрелль

Вирус туғ ызатын аурулар

- тұ мау, балалардың сал ауруы (полиомиелит), қ ызылша, сары ауру, шешек, ұ шық, СПИД

Вирустың пішіні

- алтыбұ рышты

Вирустың қ ұ рылымы

-нуклеин қ ышқ ылы, нә руызды қ абығ ы

Ө сімдіктердегі вирустардың тү р саны

-300

Жануарлардағ ы вирустардың тү р саны

-500

Иммунитет дегеніміз

- ағ заның ауру қ оздырғ ыштарын қ абылдамау қ асиеті

Ядросыздар (прокариоттар)

- бактериялар мен кө к-жасыл балдырлар (цианобактериялар)

Ұ сақ ағ заларды алғ аш рет ашқ ан

-Антон Левенгук

Ағ заларда ауру тудыратын, тағ амдарды бү лдіретін ұ сақ ағ залар бар екенін тә жірибе жү зінде дә лелдеді

-Луи Пастер

Микробиология

-кө зге кө рінбейтін ұ сақ ағ залардың қ ұ рылысын, қ асиеттерін, пайдасы мен зиянын зерттейтін ғ ылым

Бактерия сө зінің қ азақ ша баламасы

-таяқ ша

Бактериялардың пішіндері

-таяқ ша, шар, ү тір, оралма

Бактерияның қ ұ рылысы

-қ абық ша, цитоплазма, оқ шауланбағ ан ядро заты

Бактериялар жақ сы дамиды

-ылғ алды орта мен +10+40˚ С температура аралығ ында

Бактериялар спора тү зеді

-тіршілігіне қ олайсыз жағ дай туғ анда

Бактериялардың споралары топырақ та сақ талады

-20-30 жылғ а дейін

Сапрофиттер

-ө лі ағ залардың денесінде тіршілік етеді

Паразиттер

-тірі ағ заның жасушалық заттарымен қ оректенетіндер

Бактериялар кө бейеді

-екіге бө ліну арқ ылы, 20 минут сайын

Ө мір сү руін тоқ татады, бірақ тіршілігін жоймайды

-0˚ С температурада

1 г қ ара топырақ та кездесетін бактерия саны

- 5-6 млрд

Бактериялар туғ ызатын аурулар

-оба, сіреспе, туберкулез, іш сү зек, топалаң, баспа, қ ұ здама

Туберкулез таяқ шалары лас шаң да 3 айғ а дейін тіршілік етеді

-туберкулез

Оба бактериясы топырақ та сақ талады

-25 кү нге дейін

Эпидемия (індет) дегеніміз

-ауру туғ ызатын бактериялармен адамдардың жаппай ауруы

Жұ қ палы аурулардың алдын алудың негізгі жолы

-тазалық ережелерін сақ тау

Туберкулез ауруларын тудыратын бактерияларды анық тады

-1982 жылы Кох

Туберкулез таяқ шалары таралады

-сілекей тамшылары (ауа) арқ ылы

Ауыратын сиырдың сү ті арқ ылы таралады

-сарып (бруцеллез) ауруы

Тығ ыз жабылғ ан ыдыстың ішінде дамуын жалғ астырып, улы зат бө ліп, ботулизм ауруын тудырады

-клостериум, ботулинис бактериялары

Бактериялар ө сімдіктерді зақ ымдап, тудыратын ауру

-бактериоз

Бактериялардың мақ та ө сімдігінде туғ ызатын ауруы

-гоммоз (шайыр ағ у)

Жапырақ тарынан бактерияларды қ ырып жіберетін зат бө леді

-грек жаң ғ ағ ы, жиде, терек, қ арағ ай ағ аштары

Шіріту бактериялары

-біздің ғ аламшарымыздың тазалаушылары

Топырақ бактериялары

-топырақ тағ ы қ арашірікті минералды заттарғ а айналдырады

Тү йнек бактериялары

-жоң ышқ а, беде, асбұ ршақ, сиыржоң ышқ а, соя, шең гел сияқ ты бұ ршақ гү лділер тұ қ ымдасына жататын ө сімдіктермен селбесіп тіршілік етеді

Сү т қ ышқ ылы бактериясын пайдаланады

-орамжапырақ ашытуғ а, шө птерден сү рлем дайындауғ а

Сірке қ ышқ ылы бактериясын пайдаланады

-қ ияр, саң ырауқ ұ лақ, алма, қ арбыз т. б. жемістерді тұ здауғ а

Цианобактериялар

-бактериялардың фотосинтез ү дерісі жү ретін жасыл-қ ызыл тү сті ө кілдері

Алғ аш рет атмосферағ а оттегін бө ліп шығ арғ ан

- цианобактериялар

Цианобактериялардың сыртқ ы боялғ ан бө лігі

- хроматоплазма

Тең іздерде, жартастарда, былқ ылдақ денелілердің бақ алшақ тарында, ағ аш дің дерінде ө седі

- хамесифондар

Жерасты ыстық суларда, тастың бетінде, тоқ тау суларда ө седі

-хроококкалар

Носток кө бірек кездеседі

- қ ынаның қ ұ рамында

Нә руыз ө ндіру ү шін кө птеген елдерде арнайы суқ оймаларында ө сіреді

-спирулина цианобактериясын

Бактериологиялық қ ару

-ә дейі ауру тарату ү шін қ оздырғ ыш бактерияларды, вирустарды, саң ырауқ ұ лақ тү рлерін арнайы қ оректік ортада егу

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 789 10 11 12 Следующая ⇒