84. Саяси болжау ұғымы, принциптері, типтері

84. Саяси болжау ұ ғ ымы, принциптері, типтері

Саяси болжау - мемлекеттік реттеу объектісін дамытуғ а ық пал етуші факторлар жиынтығ ы негізінде болашақ саясатына гипотеза қ ұ ру. Бұ л жағ дайда ғ ылыми ұ сыныстармен қ атар, жинақ талғ ан тә жірибе де есепке алынады.

Саяси болжамдау (грек, prognosis - алдын ала кө ру) - саяси қ ұ былыстардың даму болашағ ын анық тау мақ сатында қ ұ былыстар мен саяси ү рдістерді ғ ылыми зерттеу. Мұ ндай зерттеулер саяси талдау ә дістемесіне негізделеді. Саяси тә жірибедегі табыстар мү мкіндігі мен мінез-қ ұ лық стратегиясын бағ алау нақ ты нә тижелерғ е алып келеді. Бірақ саяси болжамдаудың негізгі мә селесі - зерттеушінің саяси даму мү мкіндігін алдын ала болжау, кө ре алу. Алғ ашқ ы талап-тілек пен олардың нә тижелерін жү зеге асыруда сә йкессіздік болуы мү мкін.

Саяси болжамдау ә дістері:

· сараптық бағ а – саяси процестің даму тенденцияларын анық тау;

· аналогия – процесті тарихи аналогпен, сонымен бірге біруақ ыттық процестермен қ атар қ ою;

· модельдеу – сценарилер жасап, саяси оқ иғ алардың логикалық ұ штастығ ын бейнелеу.

Саяси болжамдаудың принциптері: альтернативтілік, ү здіксіздік, кешенділік, жү йелілік, нақ тылық.

Саяси болжам кезең дері:

1. Болжау объектісін, мақ сатын, ә дістерін анық тау.

2. Объектке ық пал ететін мә ліметтер жинау.

3. Іздестіру модельдерін жасау.

4. Оқ иғ аны дамытудың бірнеше мү мкін нұ сқ аларын қ ұ растыру.

5. Саяси шешімдерді қ абылдау ү шін ұ сыныстар жасау.

85. Дү ниежү зілік саясат ұ ғ ымы. Геосаясат, ұ лттық мү дде, ұ лттық қ ауіпсіздік

Ә лемдік саясат (ғ ылыми зерттеулер саласы ретінде) - XX ғ асырдың соң ғ ы ширегінде АҚ Ш-та пайда болғ ан, ғ ылыми жә не білімдік пә н; 350 жылдан астам ү стемдік еткен Вестфальдық жү йенің орнына келген, жаһ андану жағ дайында қ алып- тасқ ан ә лемнің жаң а саяси жү йесін зерттейді. - Вестфаль жү йесі Еуропадағ ы отыз жылдық соғ ыс аяқ талып, 1648 ж. Вестфаль бейбіт келісіміне қ ол қ ойылғ аннан кейін қ ұ рылды. Ұ лттық егемендік принципін негізгілердің бірі ретінде мойындап, Вестфаль бейбіт келісімі жаң а саяси қ атынастарғ а жол ашты. Ол бойын- ша мемлекеттік егемендік ұ ғ ымы орны- ғ ып, кез келген мемлекет ө з аумағ ында толық билікке жетті жә не сыртқ ы сая- сатын дербес анық тайтын болды. Бү л қ ұ қ ық басқ а мемлекеттермен де мойындалады. Ө зіне тә н басқ ару тетіктері мен аппараты, саяси жә не қ ұ қ ық тық нормалары бар ішкі жә не мемлекетаралық қ атынастар жү йесі қ алыптаса бас- тады. Осы уақ ыттан бастап мемлекет ә лемдік саяси жү йені қ ұ райтын " молекула" кү йіне тү сті. Классикалық Вестфаль жү йесінде халық аралық қ арым- қ атынас мү шелері - қ андай да бір міндеттерді шешуде коалицияғ а бірік- кен немесе ө з беттерінше ә рекет еткен тек мемлекет болды. Саяси қ атынастарды талдаумен айналысатын ғ ылымдар да пайда болды: мемлекетті талдау дең гейінде - саясаттану; мемлекеттердің қ арым-қ атынасы дең гейінде - халық аралық қ атынастар.

Халық аралық қ атынастың жеке зерттеу саласы болып табылатын геосаясат ХІХ ғ асырдың соң ы – ХХ ғ асырдың басында пайда болды. “Геосаясат” ұ ғ ымын ғ ылыми айналымғ а швед ғ алымы жә не саясаткері Р. Челлен енгізді. Геосаясат жер бетін мемлекетке бө лудің ө згермеушілігін, ал, бір елдің екінші бір елге қ арсы тұ руын, «идеологиялық кү рес» жә не “қ ырғ и-қ абақ соғ ыс” негізінде шешуді қ арастырады.

Ұ лттық мү дде кең мағ ынасында - қ оғ амдық ө мірдің барлық саласындағ ы ә леуметтік-саяси қ ажеттіліктерді кө рсететін елдің ұ лттық -мемлекеттік мү дделері; тар мағ ынасында - ұ лттың немесе басқ а этностың саяси, экономикалық, ә леуметтік жә не рухани ө міріндегі қ ажеттіліктерінің кө рінісі.

Ұ лттық қ ауіпсіздік - азаматтардың, қ оғ амның жә не мемлекеттің ө мірлік мә нді мү дделерінің, ұ лттық қ ұ ндылық тарының, ө мір салтының ә ртү рлі (саяси, экономикалық, ә скери, экологиялық, психологиялық жә не тағ ы басқ алар) ішкі жә не сыртқ ы қ ауіп-қ атерлерден қ орғ алғ андығ ы. Ұ лттық қ ауіпсіздік ө зара байланысты ү ш дең гейден тү рады: жеке адамның қ ауіпсіздігі, қ оғ амның қ ауіпсіздігі жә не мемлекеттің қ ауіпсіздігі. Олардың ө зара байланысы қ озғ алмалы жә не қ оғ амдық қ атынастардың сипатымен, саяси жә не экономикалық қ ұ рылымдармен, қ ұ қ ық тық мемлекет пен азаматтық қ оғ амның даму дең гейімен анық талады. Ұ лттық қ ауіпсіздіктің мемлекет пен қ оғ ам қ ауіпсіздігі ө зіндік мақ сат емес, жеке адамның қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету қ ызметіне айналғ ан жағ дайда толық жү зеге асырылады. Сыртқ ы ұ лттық қ ауіпсіздік - ұ лттық мү дделердің, ұ лттық қ ұ ндылық тардың, байлық тың жә не ө мір салтының сырттан келетін қ ауіп-қ атерден қ орғ алуы. Ұ лттық қ ауіпсіздік ә скери жолмен де, басқ а да ә дістермен бұ зылуы мү мкін, мыс., шекара арқ ылы заң сыз шикізат, ресурстар, валюта, кө ркем жә не ө зге қ ұ ндылық тар- ды енгізу, алып ө ту, ө неркә сіптік немесе ө зге де тың шылық, рухани басакө ктеу, іріткілік ақ парат тарату жә не тағ ы басқ а. Қ азақ станның сыртқ ы қ ауіпсіздігі халық аралық қ ұ қ ық тың негізгі қ ағ идаттарын мойындап, қ орғ ауғ а негізделеді жә не белсенді сыртқ ы саяси жә не ө зге де ә рекеттермен жү зеге асырылады. ішкі ұ лттық қ ауіпсіздік жеке тұ лғ аның, қ оғ амның, мемлекеттің тұ рақ ты қ ызмет етіп, дамуына эсер ететін қ ауіпқ атерден қ орғ ануы.

⇐ Предыдущая 50 51 52 53 54 555657 58 59 Следующая ⇒