68. Пропорционалдық сайлау жүйесінің негізгі сипаттамалары

68. Пропорционалдық сайлау жү йесінің негізгі сипаттамалары

Пропорционалды сайлау жү йесі дегеніміз — сайлауда ұ сынғ ан партиялық тізімге сә йкес саяси партия Парламентте депутаттың мандат сайын иеленетін сайлау жү йесі. Қ азақ стан Республикасында мажоритарлық жә не пропорциоиалды сайлау жү йелері қ олданылады. Президент, Парламент депутаттарын сайлауда мажоритарлық сайлау жү йесі қ олданылады. Осығ ан сә йкес:

• дауыс беруге қ атысқ ан сайлаушылардың (тандаушылардың ) 50%-дан астам дауысын алғ ан (мұ ндай жағ дайда қ айта дауыс беру ө ткізілмейді);

• қ айта дауыс беру кезінде басқ а кандидатка қ арағ анда дауыс беруге қ атысқ ан сайлаушылардың (таң цаушылардың ) дауыс санының кө пшілігін алғ ан кандидат сайланғ ан болып есептеледі.

Пропоционалдық жү йенің мажоритарлық тан айырмасы - ол кө пшілік принципіне негізделмейді. Ол жинағ ан дауыс пен жең іп алғ ан мандаттың (депутаттық орынның ) арасындағ ы пропоционалдық ты басшылық қ а алады. Мұ нда депутаттық мандат жеке ү міткерлердің арасында емес, партиялардың арасында оларғ а берілген дауыс санына сә йкес бө лінеді. Сайлау кезінде қ ай партия кө п дауыс алса, соншалық ты оның мү шелері депутат болады. Бұ л жү йеде сайлау округінен бір емес, парламенттің бірнеше депутаты сайланады. Сайлаушылар партиялық тізімге, нақ тырақ айтқ анда бағ дарламағ а дауыс береді. Мұ ндай сайлау жү йесі Еуропа елдерінде (Ұ лыбритания мен Франциядан басқ а) кең дамығ ан. Сайлаудың пропоционалдық жү йесінің кемшілігі- айлаушы партияғ а дауыс бергендіктен жеке ү міткермен кездесе алмайды.

69. Қ азақ стан Республикасындағ ы сайлау жү йесі

Еліміздің сайлау жү йесіне келсек Қ Р-сы азаматтарының мемлекеттік органдар мен жкргілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарын сайлауғ а жә не оларғ а сайлануғ а қ атысуғ ақ ұ қ ығ ы бар. Сайлау жалпығ а бә рдей, тең жә не сайлау қ ұ қ ығ ы негізінде жасырын дауыс жағ дайында ө ткізіледі.

Жалпығ а бә рдей белсенді сайлау қ ұ қ ығ ы - Қ Р-ның он сегіз жасқ а толғ ан азаматарының тегіне, ә леуметтік, лауазымдық, жә не мү ліктік жағ дайында, жынысына, нә сіліне, ұ лтына, тіліне, дінге кө зқ арасына, нанымына, тұ рғ ылық ты жеріне немесе кез келген ө зге жағ даяттарғ а қ арамастан, сайлауда дауыс беруге қ атыса алады.

Бә сен сайлау қ ұ қ ығ ы - Республика азаматтарының Конституцияда белгіленген шектеулермен Президент, Парламент жә не мә слихаттың депутаты немесе жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының мү шесі болып сайлану қ ұ қ ығ ы. Мә селен, 1999 жылдың 10 қ антарында мажоритарлық ждү йенің абсолютті тү рі бойынша Н. Ә. Назарбаев мезгіленген бұ рын жетіжылдық мерзімге Қ Р-ның Президенті болып сайланады. (Бұ ғ ан дейін 1990 жылғ ы сә уірінде Жоғ арғ ы Кең есПрезидент етіп сайлағ ан. 1991 жылдың желтоқ санынан Қ Р-ның Президенті. 1995 жылғ ы референдумда Президенттің ө кілеттігі ұ зартылғ ан).

Конституцияда Президентікке жә не Парламент депутаттарына ү міткерлер ү шін жас шегі жә не сол лауазымда болу шегі белгіленген. Қ Р-ның Президенті болып тумысынан Республика азаматы болып табылатын қ ырық жасқ а толғ ан мемлекеттік тілді еркін мең герген ә рі Қ азақ станда кемінде 15 жыл бойы тұ ратын Республика азаматы сайлана алады. Мә жіліс депутаты болып 25 жасқ а толғ ан Қ Р-ның азаматы сайлана алады. Сенат жепутаты болып азаматтық та екм дегенде 5 жыл тұ рғ ан, 30 жасқ а толғ ан, жоғ арғ ы білімі жә не кем дегенде 3 жыл тұ рақ ты тұ ратын азамат сайлана алады. Мә слихат дупутаты болып Қ Р-ның 20-ғ а толғ ан азаматы сайлана алады.

⇐ Предыдущая 42 43 44 45 464748 49 50 51 Следующая ⇒