28. Легитимдік ұғымы. Легитимдікті құқықтық және прагматикалық ұғыну.

Легитимдік (латын тілінде заң дылық, шындық деген мағ ынаны білдіреді) дегеніміз- халық тың ү стемдік етіп отырғ ан саяси билікті мойындауы, оның заң дылығ ы мен шешімдерін растауы.
Демократиялық жағ дайда мемлекеттік билік легитимді болуы ү шін мынандай екі шарт қ ажет.
Ол халық тың қ алауы бойынша қ алыптасуы жә не кө пшіліктің еркіне қ арай орындалуы керек. Яғ ни, мемлекеттік биліктің басшысын белгілі бір мезгілге тура немесе жанама тү рде халық сайлауы керек жә не оның жұ мысын бақ ылап отыруғ а мү мкіндік болуы тиіс.
Мемлекеттік билік конституциялық қ ағ идаларғ а сә йкес жү зеге асырылуы керек.
Немістің кө рнекі ғ алымы Маркс Вебер билік басына келудегі легитимдіктің ү ш ү лгісін кө рсетті:
1. Ә дет-ғ ұ рыптық легитимдік – халық тың санасына сің ген, ә бден бойлары ү йреніп, дұ рыс деп тапқ ан салт-дә стү рлерге сү йенеді. Мысалы: хан, патша, сұ лтан, т. с. с.
2. Харизматикалық легитимдік – ерекше батырлығ ымен, адалдығ ымен немесе басқ а ү лгі – қ абілет-қ асиеттерімен кө зге тү скен адамды басшы етіп жариялап, соның соң ынан ереді. Мысалы: Мұ хаммед пайғ амбар, т. с. с.
3. Ақ ыл-парасаттың, қ ұ қ ық тың легитимдігі – қ азіргі саяси қ ұ рылым орнатқ ан қ ұ қ ық тың ережелерге, тә ртіптің ақ ыл-ойғ а сыйымдылығ ына негізделеді.
Мемлекеттік қ ұ қ ық тың тә ртіптің легитимдігінің ең биік дә режесіне Конституция жатады. Мысалы: 1995 жылғ ы 30 тамызда республикалық референдумда Қ азақ стан Республикасының жаң а конституциясы саяси билікке нақ тылы легитимділік берді. Онда Қ азақ стан Республикасын демократиялық, зайырлы, қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік мемлекет деп жариялады. Оның ең қ ымбат қ азынасы – адам жә не адамның ө мірі қ ұ қ ық тары мен бостандық тары Қ азақ стан Республикасы – призиденттік басқ ару нысанасындағ ы біртұ тас мемлекет. Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы-халық.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒