29. Легитимдіктің типтері.

29. Легитимдіктің типтері.

Легитимді типтері: дә стү рі, харизматикалық жә не ақ ыл-парасаттың, қ ұ қ ық тың

Немістің кө рнекі ғ алымы Маркс Вебер билік басына келудегі легитимдіктің ү ш ү лгісін кө рсетті:
1. Ә дет-ғ ұ рыптық легитимдік – халық тың санасына сің ген, ә бден бойлары ү йреніп, дұ рыс деп тапқ ан салт-дә стү рлерге сү йенеді. Мысалы: хан, патша, сұ лтан, т. с. с.
2. Харизматикалық легитимдік – ерекше батырлығ ымен, адалдығ ымен немесе басқ а ү лгі – қ абілет-қ асиеттерімен кө зге тү скен адамды басшы етіп жариялап, соның соң ынан ереді. Мысалы: Мұ хаммед пайғ амбар, т. с. с.
3. Ақ ыл-парасаттың, қ ұ қ ық тың легитимдігі – қ азіргі саяси қ ұ рылым орнатқ ан қ ұ қ ық тың ережелерге, тә ртіптің ақ ыл-ойғ а сыйымдылығ ына негізделеді.
Мемлекеттік қ ұ қ ық тың тә ртіптің легитимдігінің ең биік дә режесіне Конституция жатады. Мысалы: 1995 жылғ ы 30 тамызда республикалық референдумда Қ азақ стан Республикасының жаң а конституциясы саяси билікке нақ тылы легитимділік берді. Онда Қ азақ стан Республикасын демократиялық, зайырлы, қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік мемлекет деп жариялады. Оның ең қ ымбат қ азынасы – адам жә не адамның ө мірі қ ұ қ ық тары мен бостандық тары Қ азақ стан Республикасы – призиденттік басқ ару нысанасындағ ы біртұ тас мемлекет. Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы-халық.

30. Оппозиция ұ ғ ымы. Оппозицияның типтері.

Оппозиция (лат. opposіtіo – қ арсы қ ою) – ө з кө зқ арасын, саясатын басқ а саясатқ а, кө зқ арасқ а қ арсы қ ою, қ арсы ә рекет жү ргізу[1]; бір кө зқ арастар мен ә рекеттерді басқ аларына қ арсы қ ою; ү стемдік ететін элитағ а қ арсы тұ ратын саяси лидерлер, партиялар, қ озғ алыстар

Оппозиция

Кө пшіліктің пікіріне немесе басым пікірге қ арсы шығ ушы белгілі бір топ немесе партия. Саяси ө мірде Оппозиция билік жү йесі қ ызметінде кө рініс таппағ ан мү дделер мен қ ұ ндылық тарды білдіруді мақ сат етеді. Оппозиция халық тың наразылық белсенділігін білдіріп, оны топтастырады, биліктің ә рекетіне қ арсы тұ ратын немесе оны ретке келтіретін талаптарды тұ жырымдайды. Оппозицияның кез келген тұ рпатының басты сипаты оның топтасуы, ұ йымдасуы мен бұ қ аралық дең гейі, наразылық білдірудің заң ды ә дістеріне қ атынасы болып табылады. Ү кіметтің мақ саттары мен қ ұ ндылық тарына адалдығ ы дең гейі бойынша ү кіметтік бағ ыттағ ы, бейтарап жә не келісімге келмейтін Оппозиция болады. Саяси кү ш ретіндегі Оппозицияның стратегиялық міндеті – ө ркениетті демократиялық ә дістермен, қ ұ рылымдық баламалы бағ дарламаларды ә зірлеу жолымен саяси билікке жету. Мұ ндай Оппозиция қ оғ амды тұ рақ тандыруды мақ сат етіп, ә р тү рлі саяси кү штердің ымырағ а келуін кө здейді. Сонымен бірге Оппозиция қ оғ амдық тә ртіпті тұ рақ сыздандыратын фактор ретінде алғ а шығ уы мү мкін. Саяси қ ызметі экстремистік сипатта болатын Оппозиция билік ү шін саяси кү ресте қ арлысаласын жойып жіберуге дейін баратын тө тенше шаралар мен зорлық ә дістерін ұ станып, мемлекет пен қ оғ амның дамуына кері ә сер етуі мү мкін.

ппозицияның қ алыптасу себептерінің қ атарына қ оғ амдағ ы ә леуметтік жіктелу, ұ лттық тең сіздік, сайлау жү йесіндегі кемшіліктер, тұ рғ ындардың ү стемдік етуші мемлекеттік қ ұ рылысқ а кө ң іл толмаушылығ ы, элита қ атарындағ ы жікшілдік жатады.

Қ азіргі заманда оппозиция қ атарында ө здерінің қ оғ амдық жағ дайын жақ сартуғ а ұ мтылушылармен қ атар, наразылық тың психологиялық аспектісі маң ызды деп есептейтін топтар да бар. Сондық тан, оппозицияны қ ұ райтын топтар ды екіге бө луімізге болады. Бірі материалдық бағ ыттағ ы топ, екіншісі материалдық емес бағ ыттағ ы топ.

Материалдық бағ ыттағ ы топқ а ә леуметтік мә ртебесі тө мен топтар немесе ә р тү рлі этникалық, діни, т. б. азшылық тар жатады. Бұ л қ арсылық кө рсету тобындағ ылар ү шін қ арсылық кө рсету ә леуметтік белсенділік инструменті. Олар ө здерінің алдына ә леуметтік мә ртебесін, жағ дайын жақ сарту жолында нақ ты мақ саттар қ ояды. Мысалы, Қ ырғ ызстандағ ы қ арсылық кө рсетуші топтың негізін қ алыптасып отырғ ан ә леуметтік-экономикалық жағ дайғ а байланысты осы материалдық бағ ыттағ ы топ қ ұ рады.

Материалдық емес бағ ыттағ ы топ жоғ ары мә ртебедегі топ ө кілдерінен тү рады. Бұ л топ ө кілдері ү шін оппозициялық қ ызмет инструменталдық сипатта емес, олар ә леуметтік жә не психологиялық энергия алу, ө з-ө здерін тұ лғ а ретінде кө рсету мақ сатында қ олданылады.

Оппозициялық қ озғ алыстың қ ызмет етуі тек демократиялық қ оғ амғ а тә н қ ұ былыс. Себебі, тоталитарлық саяси тә ртіптерде жетекші партия рө лі басқ а саяси қ ұ рылымдардың ө мір сү руіне мү мкіндік бермейді. Ө тпелі қ оғ амдарда оппозиция дамушы, қ озғ аушы кү шке жә не маң ызды сауық тырушы факторғ а айналады. Оппозиция саяси ү рдістің негізгі субъектілерінің бірі болуына байланысты оның ә леуметтік қ ұ ндылығ ын тү сінбеу қ оғ амның саяси жү йесін ә лсіретуі мү мкін. ^[1]

⇐ Предыдущая 17 18 19 20 212223 24 25 26 Следующая ⇒