3. Бастапқы және кейінгі тергеу әрекеттері тактикасының ерекшеліктері

Окиғ а орнын қ арау есірткінің дә ріханалардан, емдеу мекемелерінен, химиялык-фармацевтикалық кә сіпорындардан ү рланып тергеуде аса маң ызды қ арау барысында табылғ ан заттарды (бумалар, шприцтер, ампулалар) ұ рланғ ан есірткі тү рін анық тау ү шін қ ылмыскердің қ олымен қ алдырғ ан іздерін айқ ындау ү шін қ арайды. Сонымен қ атар дабыл жү йесі, оның тү рі қ алпы жә не келтірілген зақ ымдары тексеріледі. Қ арау барысында темір есіктердің, терезелерде темір торлардың, есірткі затгарды сақ тау ү шін қ ажет сейфтердің, басқ а да қ ұ рал жабдыктардың бар-жоқ тығ ы тексеріледі. Сондай-ак, ө лшеуіш кұ ралдар мен таразыларды қ арайды, Есірткі заттарын сақ тау ережелерін тексеру ү шін оның сақ тау орындарын қ арайды. Қ ұ рамында есірткі заттары бар дә рілерді қ арағ анда, олардың зауыттың буып-тү йілу жағ дайын хаттамада кө рсетіп, қ ажетті жағ дайда оларды алу қ ажет. Оқ иғ а орнын қ арау хаттамасында келесі жағ дайлар кө рсетіледі: дә рілердін, жалпы тү рі; олардың олар не ү шін қ олданады, салмағ ы, саны; дә рі туралы негізгі деректерді шифр тү рінде қ амтитын дә рінің сан тү ріндегі белгілері (пайдалану мерзімі, дайындаушы кә сіпорын, дә ріні дайындағ ан топтын, немірі, дә рінің стандартқ а сә йкестігін талдау деректері, т. б. сипаттамалар).

Оқ иғ а орнын қ арау барысында сақ тау орындарынан есірткі заттарының ү лгілері, ө лшеп оралғ ан дә рілер, ауруларғ а сату ү шін дайындалғ ан ампулалар, ұ нтақ тар, таблеткалар алынады. Дайын дә рі-дә рмек ү лгілерін зерделеп, есірткі заттарын артылту тә сілдері туралы, дайындау технологиясын ө згерту аркылы олардың жетіспеушілігін жасыру туралы болжауларды тексе-руге болады.

Притондарды қ арау барысында хаттамада оқ иғ а орнындағ ы карау кезінде табылғ ан жағ дай, есірткі заттарын пайдалану іздері, аталғ ан жайда накты тұ лғ алардың болғ аны туралы іздер кө рсетіледі. Кү рамында есірткі бар ө сімдіктер егісін қ арау ба-рысында хаттамада келесі мө н-жайларды анық тап, сипаттау қ ажет:

- егіс кө лемі жә не ө сірілген шө птердің саны;

- олардың бү ркеленуі;

- себілген жә не ө сірілген мә дени дақ ылдардың тү рі;

— сезіктінің плантацияда болғ андығ ын дө лелдейтін іздері (қ олдарының, аяқ тарының іздері, автокеліктің, оттың іздері, ү йшіктердің болуы, т. б. );

— жерге егін еккенде, ө ндегенде, егін жинағ анда, жерді егін егуге дайындағ анда қ олданғ ан қ ұ ралдардың іздері (ормандағ ы ағ аштарды, талдарды кесу; жер қ опару, тың айтқ ыш себу т. б. );

— учаскенің сезіктінің ү йіне қ атысты орналасуы, оғ ан бару жолдары.

Маманның кемегімен егістіктің ү лгілері алынады. Оларды кейін зерттеу ү шін буып-тү йеді, ал егістікті жояды, оны оқ иғ а орнын қ арау хаттамасында кө рсетеді.

Қ ылмыскерді қ ылмыс ұ стау кө п жағ дайда қ ылмыскерді ә шкерелейтін есірткі заттарын, кұ жаттарды, тағ ы да басқ а объектілерді табуғ а мү мкіндік береді.

Ұ стау ә детте мынадай жағ дайда жү зеге асырылады:

1. Тұ рғ ын жайында ұ стау есірткі заттарын сақ тау, сатып алу-сату, дайындау немесе қ олдану кезінде.

2. Қ ұ рамында есірткі заттары бар ө сімдіктер егілген учаскеде ұ стау — онда нақ ты жұ мыстар жү ргізу барысында (егу, тың айту, ө ндеу немесе жинау). Ол тыйым салынғ ан дақ ылды нақ ты тұ лғ алардың кылмысты жасағ анына мү мкіндік береді.

3. Кө лікте ұ стау — есірткіні тасу барысында. Ол ү шін тасымалдаушылардың маршрутын алдын ала анық тау кажет жә не олардың айлаларын білу кажет. Олар есірткіні тасымалдау ү шін екі қ абат тү бі бар чемодандарды, іші қ уыс заттарды (іші бос кітаптар, консервілердің ыдысын, термостарды, музыка аспап-тарын, ойыншық тарды, т. б. ) пайдалануы мү мкін. Есірткіні ә р тү рлі азық -тү лікте жиі жасырады. Есірткіні авиакө лікпен тасымалдағ анда қ ылмыскерді нақ ұ шақ қ а отыру алдында немесе ұ шақ тан тү су кезінде немесе қ олжү гін алу не тапсыру кезінде ұ стайды.

4. Кө шеде ұ стау — есірткіні сату-сатып алу кезінде, сондай-ақ оны тасымалдау, сақ тау немесе ө ткізу ү шін беру кезінде.

5. Кә сіпорында ү стау — ұ рланғ ан немесе заң сыз алынғ ан есірткіні алып шығ у кезінде.

6. Дә ріханада немесе емдеу мекемесінде ү стау — жалғ ан рецепт бойынша есірткі затын алып жатқ ан кезде.

Сезіктіні заттармен ұ стау алдында оны суретке немесе бейнетаспағ а тү сіріп алу қ ажет. Сезіктіні ұ стағ ан орынды егжей-тегжейлі қ арағ ан жө н. Хаттамада ұ сталғ ан тұ лғ адан табылып, алынғ ан заттар — есірткі, бумалар, акша, кұ жаттар кө рсетіледі. Бумамен ұ сталғ анның, басқ а да тұ лғ алардың қ олдарының іздерін жә не киімдерінің талшық тарын іздеу қ ажет.

Сезіктіні жеке тінту жә не киімін қ арау. Алдымен сезіктіден, ол лақ тырып тастауы мү мкін заттарды, бумаларды, ақ шаны немесе ол қ орғ ану ү шін пайдалануы мү мкін заттарды алу қ ажет. Одан кейін оның киімі мұ қ ият тексеріледі.

Жеке тінту барысында дә лелдеме ретінде қ олдануғ а болатын заттар мен қ ұ жаттарды, есірткі заттарын олардың бумаларын, қ ойын дә птерлерін, хаттарды, қ онақ ү й шоттарын, билеттерді, ақ шаны, поштамен аударылғ ан акша туралы мә лімдемелерді, жалғ ан рецептерді, шприцтерді, т. б. іздеу қ ажет. Есірткілер киімде, аяқ киімде, протездің астында, косметика бұ йымдарында, фотоапараттарда, шашта, дененің табиғ и қ уыстарында сақ талуы мү мкін. Хаттамада жалпы деректермен қ атар есірткі тү рі, нақ ты салмағ ы, бумасы, нысаны жә не бумада табылғ ан барлық белгілер керсетіледі.

Сезіктіні куә ландыру оның денесінде есірткі заттарының микробелшектерін табуғ а мү мкіндік береді. Сезіктінің бетіне (мұ рнының ү стін, ерінінің жан-жағ ынан), алақ анын, саусақ тарын, сумен шайып ү лгілер алынады жә не тырнақ астынан ү лгілер алынады. Куә ландыру барысында денесіндегі уколдың орындары анық талып, белгіленеді.

Тінту. Тінтуді жү зеге асыру ү шін маманды (мә селен химикті, криминалисті) тартқ ан жө н, ө йткені ол ә р тү рлі есірткі заттарының ерекшеліктері мен оларды қ олдан жасау тә сілдерін жақ сы біледі, маман тергеушіге табылғ ан заттарды реттеуге кө мектеседі, оларды дайындау ү шін қ андай кұ ралдар заттар қ олданғ анын айтады. Арнайы даярлық тан ө ткен иті бар кинологтің қ атысуы да жаксы нә тиже береді. Тінту барысында:

— есірткі заттары, олардың бумаларын;

— кұ рамында есірткі бар есімдіктердің бө лшектерін;

— есірткінің ізі бар заттарды;

— есірткінің ө ткізілгенін кө рсететін заттарды;

— кылмыс жолымен табылғ ан ақ ша мен қ ұ нды заттарды;

— кінә лі тү лғ алар, кылмыстык операциялар туралы, кылмысқ а қ атысушылардың бір-бірімен есеп айырысуы туралы, олардың байланысы туралы ақ парат алуғ а болатын қ ұ жаттарды;

— есірткі заттарын дайындау, сақ тау, қ олдану ү шін қ ажет кұ ралдары;

Қ ұ рамында есірткі заттары бар ө сімдіктердің ө су аймақ тары кө рсетілген географиялық карталарды, автокө лік жә не темір жолдарының сызбаларды, ә р тү рлі қ ұ жаттарды табуды кө здеу қ ажет.

Нашақ орлар есірткіні сол ү шін арнайы жабдыкдлғ ан қ ұ пия жерлерде жасыратынын ескерген жен. Есірткілердің кө бінің ерекше иісі болады, сондық тан оларды полиэтилен, целофан пакеттерінде, тығ ындалып жабылатын ыдыста немесе катты иісі заттардың касында сакталады, кейде оларды азық -тү ліктің астында кө меді, ү стіне қ аймак, май қ ұ яды.

Куә герлерден жауап алу. Оларды шартты тү рде бірнеше топқ а бө луге болады.

Бірінші топқ а сезіктіні қ ылмыс ү стінде ұ стағ анын ө з кө зімен кө рген куә герлер жатады. Ә детте олардан сезіктіні ұ стау мә н-жайлары туралы жә не оның ұ стаудың алдындағ ы, ұ стау кезіндегі жә не ұ стаудан кейінгі тә ртібі туралы жауап алады.

Екінші топқ а аталғ ан тұ лғ анын, есірткі заттарын дайындауы, ө ткізуі, алуы немесе ұ рлады деген фактісін, сондай-ақ есірткімен байланысты басқ а да қ ылмыстарды жасады деген фактісін растайтын куә герлер жатады.

Куә герлердің ү шінші тобына — есірткіні тасымалдау фактісі немесе сезіктілер (жолсерік, такси жү ргізушілері) пайдаланғ ан басқ а да қ ызметтер туралы жауап беретін тұ лғ алар жатады.

Куә герлердің тө ртінші тобы — сезіктілермен жұ мыс істеген тұ лғ алар, олардың туыстары, кө ршілері. Ә детте олардан сезіктінің жеке тұ лғ асы туралы, оның тә ртібі, ө мір салты туралы, таныстары туралы, кездесулері мен іс-сапарлары туралы жауап алады.

Бесінші топ — нашақ ор-куә герлер. Бірінші тергеуде олар ә детте жалғ ан жауап береді. Белгілі бір емдеу курсын еткеннен кейін нашақ орлар ез жағ дайын сезініп, ө кініп, келесі тергеуде шын жауап беріп, есірткі ө ткізушілерді ә шкерелеуі мү мкін. Сондық тан олардан кайтадан жауап алғ ан жө н.

Сезіктілерден (айыпкерлерден) жауап алу. Сезіктілердің (айыпкерлердің ) жауаптары іс бойынша айқ ындауғ а жататын мә н-жайларды анық тау ү шін аса маң ызы, себебі бұ л адамдар қ ылмыстың мә н-жайларын жақ сы біледі.

Ә детте ұ сталғ ан тұ лғ алар оларда табылғ ан есірткі жайлы ғ ана кө рсетпе береді, ал баска қ ылмысқ а қ атысушыларды, байланыстары мен қ ылмыстық ә рекеттерін жасырады. Қ ылмыс ү стіне ұ сталғ ан сезіктілер олардан алынғ ан есірткі деп бас тартуғ а тырысады (мә селен, белгісіз адамдар, кейін ішінде есірткі табылғ ан заттарын қ арап қ оюғ а тастап кетті дейді).

Жауапкершіліктен қ ү тылып, қ ылмыстыктоптағ ы ө зінің шын ролін жасыру ү шін ұ сталғ ан тұ лғ а езін белгісіз біреулер есірткі ө ткізген нашакор деп кө рсетеді. Бү л жағ дайда оның денесінен тыртық немесе уколдын іздерін табу ү шін оны куө ландыру керек немесе нашакорлыкпен ауыратынын не ауырмайтынын анық тау ү шін наркологиялық сараптама еткізу кджет. Бір салым мө лшерге бө лшектенген есірткі, оны қ абылдайтын қ ұ ралдардын. болмауы ұ сталғ ан адамның нашақ ор еместігін дә лә лдейді.

Қ ұ рамында есірткі бар ө сімдіктерді сепкен жерде ұ сталғ ан тұ лғ алар ә детте жауапкершіліктен қ ұ тылу ү шін жалғ ан жауап береді. Олардың жауаптарын теріске шығ ару ү шін ү ймен учаскенің жоспарын жасап, ү йден учаскеге дейін жолдың бар-жоклығ ын кө рсету кызметінде есірткі заттарын сақ тау, есепке алу, беру ережелерін бұ зу немесе есірткі затгарының жетіспеушілігі анық талғ ан тұ лғ алардан жауап алғ анда, келесі жағ дайларды айқ ындау қ ажет: жұ мыс жағ дайы; есепке алу жә не бақ ылауды ұ йымдастыру; анық талғ ан фактілерді бағ алауы, т. б. Сонымен қ атар тергеуші жауап алынып отырғ ан адамның жү мыс істеу уакытын, оның міндеттерін, басшыларымен жақ ын кө мекшілерін, қ оймада жә не басқ а жерлерде қ ұ ндылыктардың орналасуын, кілттер сакталатын орынды, қ оймаларды ашу жә не жапқ анда мерлеу тә ртібін, белгіленген ережелердің бү зылғ ан-бұ зылмағ анын жә не оның себептерін аныктайды. Сонымен бірге материалдык жауапкершілік, кұ жаттардың айналымымен оларды кұ растыру, қ ү жаттарғ а қ ол қ ою тә ртібі туралы, оғ ан жауапты тұ лғ алар туралы есеп беру, кезендік тексеру, қ ұ жаттарды сактау орнымен мерзімі туралы, есепке алу (инвентаризация) мен олардын нә тижелері туралы деректерді жинағ ан жө н.

Ұ сталғ ан тұ лғ а есірткіден мас болғ ан жағ дайда оның қ алыпқ а келуін кү ту керек. Оны хаттамада жә не наркологтің қ айта куә ландыру туралы кұ жатында кө рсетеді.

Егер жауап беруші есірткінің тапшылығ ынан денсаулығ ының нашарлауына байланысты жауап бере алмағ ан жағ дайда абстиненттік синдромды жою ү шін наркологті шақ ырғ ан жө н. Содан кейін ғ ана жауап алуды бастау керек немесе жалғ астыру керек. Егер ү сталғ ан тұ лғ адан есірткіден мас болғ ан жағ дайда жауап алса, жауап алуды кайталағ ан жен.

Сараптама тагайындау. Ә детте аталғ ан қ ылмыстар бойынша сот сараптамаларын тағ айындауы: химиялық, ботаникалық, наркологиялық, криминалистік сараптама.

Сот-химшлық сараптаманың объектілері: Қ олдан жә не кә сіпорында ө ндірілген есірткі заттары, олардың шикізаты, ө лшеу қ ұ ралдарындағ ы (таразыда, қ асық тарда, ыдыста) жә не қ абылдау қ ұ ралдарындағ ы (шприцтер, тү тіктер), сақ тау жә не буып-тү ю заттарындағ ы, киімдегі іздері. Сараптамағ а алынғ ан есірткі заттары; есірткі ө сімдіктерінің бө лшектері; есірткі затының ізі бар заттар; есірткіні қ абылдау кұ ралдары; сезіктіден алынғ ан киім, шылымдар; оның қ олынан алынғ ан шайынды, т. б. жіберіледі. Сараптамағ а ө сімдікті жібергенде оның барлық бө лшектерінің сакталуын қ амтамасыз ету қ ажет.

Сот-химиялық сараптама келесі мә селелерді шешеді:

— зерттеуге ұ сынылғ ан зат есірткі заты немесе кү шті ә сері бар фармацевтік препарат екендігін жө не кандай зат екендігін айқ ындау;

— зерттеуге ұ сынылғ ан затгың кұ рамындағ ы белсенді есірткі компоненттерінің қ ұ рамы қ андай;

— сезіктіден алынғ ан зат қ андай тә сілмен (қ олдан немесе кә сіптік жолмен) дайындалғ анын;

— ұ сынылғ ан заттарда есірткі немесе ә сері кү шті заттардың іздерінін бар-жоқ тығ ы, егер бар болса, қ андай заттың ізі екендігін айқ ындау;

— зерттеуге ұ сынылғ ан темекі заттарының (сигарет, шылым, оның ішінде тартылғ ан шылым, темекі қ оқ ымы, т. б. ) қ ұ рамында есірткі заттарының бар болуын анық тау.

Сот-ботаникалық сараптаманың міндеттері:

— сараптамағ а ұ сынылғ ан тұ қ ымдар апиын, майлы кө кнә р немесе сора тұ кымы екендігін, егер сондай болса, қ андай тү рі екендігін айқ ындау;

— тінту кезінде алынғ ан апиын немесе майлы кө кнә р (сора) тұ қ ымдарының егістен алынғ ан ү лгілерімен ұ ксастығ ын айқ ындау;

— егістен алынғ ан ө сімдіктер ү лгілері апиын, майлы кекнә р немесе сора екендігін, егер олай болса, қ ай тү ріне жататынын айқ ындау;

— аталғ ан сораны (апиын немесе майлы кө кнә рдің басын) есірткі затын дайындау ү шін қ олдануғ а болатын-болмайтындығ ын айқ ындау;

— аталғ ан ө сімдік қ айда ө сетіндігін айқ ындау;

— сараптамағ а ұ сынылғ ан есімдіктер ү лгілерінің кө бею дә режесі қ андай екендігін айқ ындау.

Сот-биологиялық сараптаманы нақ ты тү лғ аның есірткіні қ абылдайтының анық тау ү шін жү ргізеді. Ол ү шін адамның қ анын, шашын жө не ә р тү рлі ағ заларын зерттейді.

Сарапшы зерттеуге ұ сынылғ ан қ анда, шашта, зә р мен тү кірікте есірткі затының бар-жоқ тығ ын, егер бар болса, қ андай зат екендігін аныктайды.

Сот-психиатршлык, сараптаманың міндеттері:

— тексерудегі тұ лғ анын қ ылмыстық ә рекет жасау дұ рыс болғ анын анық тау;

— психикасының қ ылмыс жасағ аннан кейін бұ зылғ ан-бұ зылмағ андығ ын айқ ындау;

— оғ ан медициналық мә жбү рлеу шараларын жә не қ андай шараларды қ олданудың қ ажеттілігін айқ ындау;

— есі дұ рыстығ ын жә не іс жү ргізу ө рекетке қ абілетгілігін жоқ қ а шығ армайтын психикалық ауытқ ушылық тың бар-жоқ тығ ын, ол неден кө рінетінін жә не оғ ан ө зін-ө зі қ орғ ауын қ иындататынын немесе қ иындатпайтынын айқ ындау;

— егер айыпкердің психикасы бұ зылғ ан болса, ол оғ ан нақ ты мә н-жайларды дұ рыс қ абылдауғ а кедергі жасамайтынын немесе жасайтынын жә не ол туралы дқ рыс жауап бере алатынын немесе бере алмайтынын анық тау.

Бұ л сараптаманың алдында оның қ ажеттілігі айқ ындалатын сот-наркологиялық сараптама жү ргізіледі.

⇐ Предыдущая 15 16 17 18 19 20 21 222324 Следующая ⇒