3. Алғашқы тергеу әрекеттерінің тактикалық ерекшеліктері

Тонау мен қ аракшылыкты тергеу барысында оқ иғ а болғ ан жерді қ арау, кылмыскерлер мү лікті тартып алу ү шін, алдымен жә бірленушінің қ арсылығ ын не баска да тосқ ауылдарды (ә йнекті қ ирату, есікті сындыру жә не т. б. ) жең іп алуғ а мә жбү р болғ анда, ең жақ сы нә тижелер береді. Бірақ мұ ндай мә н-жайлар орын алмағ анда да қ арау жү ргізуден бас тартпау керек. Тә жірибе кө рсеткендей, оқ иғ а болғ ан жерді мұ қ ият жә не ә дісін тауып қ арағ анда, кылмыстың материалдық іздерін ә ркашан табуғ а болады.

Егер жә бірленушінің оқ иғ а болғ ан жерді қ арауғ а қ атысуғ а шамасы болса, оны сонда шақ ыру қ ажет. Қ арауғ а сарапшы-криминалист пен кинолог инспекторды қ атыстыру да ү лкен пайда ә келеді.

Қ арау барысында тергеуші қ ол, аяккиім, қ ан іздерін, қ ылмыскер не жә бірленуші тастағ ан немесе тү сіріп алғ ан заттарды жә не кү рес іздерін табуғ а тырысуы тиіс. Кейде оқ иғ а болғ ан жерді қ арау нә тижесінде қ ылмыскердің ү стінде немесе оның киімінде қ андай іздер қ алуы мү мкін екендігін аныктауғ а болады (мысалы, оқ иғ а болғ ан жерден киімнен ү зіліп тү сіп қ алғ ан тү йме табылса, ал ол жә бірленушінікі болмай шық са, онда ойша ол тү йменің қ ылмыскердің киімінен тү суі мү мкіндігін болжауғ а болады).

Тонау немесе қ арақ шылық ты тергеу барысында қ ылмыс іздері мен заттай дә лелдемелер жиі кылмыс орнынан қ ашық тау жерлерден табылып жатады. Сондық тан қ арау шекарасын қ ылмыскердін, кұ рбанғ а жакындауы мү мкін жолдарын жә не мү мкін бағ ыттарын ескерту арқ ылы кең ейткен орынды.

Егер тонау немесе қ арақ шылық кезінде қ ылмыскер мен қ ұ рбанның арасында кү рес болса, жә бірленушінің киімінде не болмаса жеке заттарында микробө лшектер қ алуы мү мкін. Олар ә детте жұ қ қ ан заттармен бірге алынады. Окиғ а орнынан қ ылмыскер ұ стауы мү мкін нә рсе табылса, иіс ү лгісін алу керек.

Қ арақ шылық жә не тонау жайлы іс бойынша жә бірленушіден жауап алу оқ иғ а болғ ан жерді қ араудан соң дереу жү ргізіледі, ал жеке жағ дайларда қ араудың алдында жү ргізілуі мү мкін.

Шабуылғ а ұ шырағ ан жә бірленушіден жауап алу алдында оны жү батып, онын қ ауіпсіздігіне қ ұ қ ық қ орғ ау органдары кепілдік бере алатынын тү сіндіруі кажет. Одан кейін тергеуші келесі сұ рақ тарды анық тауы кажет:

— тонау немесе қ арақ шылық шабуыл қ айда жә не қ ашан болды;

— жә бірленуші қ андай себеппен қ ылмыс жасалғ ан жерде болды;

— тонау немесе қ арақ шылық шабуыл кезінде оқ иғ а калай дамыды (қ ылмыскер немесе қ ылмыскерлер нақ тылы не істеді, не айтты, жә бірленушіге катысты қ олданғ ан кү ш кө рсету немесе кү ш кө рсетем деп қ орқ ыту неден байкалады жә не т. б. );

— егер қ ылмыскерлер каруланғ ан болса, қ андай қ арумен қ аруланғ ан жә не оның белгілері;

— тонау немесе қ арақ шылық шабуыл барысында жә бірленуші қ андай ә рекет жасады (қ ылмыстық ә рекетті тоқ татуғ а немесе кылмыскерді ұ стауғ а ә рекет жасағ ан-жасамағ аны, қ арсылық кө рсеткен-кө рсетпегені, кө мекке шақ ырғ ан-шақ ырмағ аны жә нет. б. );

— тонау немесе қ арақ шылық шабуылдың жә бірленушіге келтірген зардабы қ андай (қ ылмыскер одан не алып кетті, материалдық зиянның мө лшері қ андай, жә бірленушіге қ андай дене жарақ аты келтірілді);

— қ ылмыскерлердің белгілері қ андай, жә бірленуші қ ылмыскерді тани ала ма, олар қ ай бағ ытта жасырынды;

— ұ рланғ ан бұ йымдардың белгілері кандай;

— тонау немесе қ арақ шылық шабуылдан кейін жә бірленуші не істеді;

— болғ ан окиғ аны кім керді немесе кім кө руі мү мкін жә не т. б.

Сұ рак-жауап барысында жә бірленушіден мейлінше толық жә не нақ ты жауап алуғ а тырысу кажет. Ә сіресе қ ылмыскердін белгілері жә не ұ рланғ ан мү ліктердің белгілері мен ерекшеліктері егжей-тегжейлі суреттелуі тиіс. Қ ылмыскерді суреттеу барысында «ауызша суреттеу» ережелері мен терминдерін мү мкіндігінше кең қ олданғ ан жө н. Қ ылмыскердің ерекше белгілерін (мең дерін, қ алдарын, тыртық тарын, сү йелдерін, та-туировкаларын) жә не киімдерінің ерекшеліктерін айқ ындап жазып алу маң ызды. Ұ рланғ ан заттарғ а келетін болсақ, оларды хаттамағ а егжей-тегжейлі суреттеумен қ атар, жә бірленушіден ұ рланғ ан заттардың қ ұ жаттарын (тө лқ ұ жат, кепілдеме талоны) немесе оларғ а тиісті бұ йымдарының (қ осалқ ы тү йме, мата қ иын-дысы, фотоаппарат қ орабы) сакталып қ алғ ан-калмағ анын анық тау кажет. Егер қ ылмыскерлер киімдерді алғ ан болса, онда киімнің қ алтасында не болғ аны анық талады.

Қ арақ шылык жайлы іс бойынша, егер жә бірленушіге кү ш қ олданылғ ан болса, тез арада жә бірленушіні куә ландыру жә не онын, киімін қ арау жү ргізілуі тиіс. Сот-медициналык сараптамасын жү ргізу кезінде жоғ алып кетуі мү мкін, жә бірленушінің денесіндегі кү ш кө рсету іздерін (кө герген жер, қ анды сү йел-дер) сондай-ақ оның киіміндегі закымдалғ ан ластанғ ан іздерін де айқ ындап, бекітудің дә лелдемелік маң ызы зор.

Егер жә бірленушіні куә ландыру нә тижесінде кү ш керсету іздері табылса, лезде сот-медициналық сараптама тағ айындалады. Оның барысында денсаулығ ына келген зиянның сипаты мен дең гейі туралы мә селелер жиі шешіледі.

Қ ылмыскерді ұ стау кезінде батыл, сонымен қ атар сақ танып ә рекет ету қ ажет, себебі сезіктілер кө бінесе қ арулы болады. Ұ стағ аннан соң, лезде сезіктіні тінту жү ргізіледі. Тінтудің максаты — қ аруды, жә бірленушіден ұ рлап алынғ ан заттарды, сонымен қ атар ұ сталынғ ан тұ лғ ағ а тиесілі емес жә не басқ а тонау жә не қ арақ шылык кезінде ұ рлануы мү мкін бұ йымдарды тауып алу болып табылады. Айта кететін жайт, тонау мен карақ шылық шабуыл жасаушы қ ылмыскерлер жә бірленушіден тартып алғ ан қ ұ нды емес жә не бірден кезге тү спейтін жеке белгілері жоқ (тарақ, автоқ алам т. с. с. ) ұ сақ бұ йымдарды ө зінің жеке басына пайдалану ү шін қ алдырады. Бірақ жә бірленушілер оларды онша байқ ала қ оймайтын белгілері бойынша таниды. Сондық тан тергеу барысында ұ сталғ ан тұ лғ адан табылғ ан ә рбір заттың кімге тиесілігін мұ қ ият тексеру қ ажет.

Осы категориядағ ы іс бойынша тү рғ ын ү йде тінту жү ргізудін мақ саты — ұ рланғ ан жә не қ ару, киім ретінде пайдаланылуы мү мкін жә не сезікті мен оның отбасына тиесілі емес заттарды табу. Сондай-ақ, тінту барысында қ ару (мылтық, пышак, кастет) дайындау ү шін қ олданылатын материалдар мен жартылай дайын ө німдер, сонымен катар қ ылмыскерлердің жасырыну кұ ралдары (маска ретінде пайдаланылатын кезге лайық талғ ан тесігі бар шұ лық тар, париктер), қ ылмыс жасау кезінде сезіктінің ү стінде болғ ан киім мен аяқ киімдер жиі табылады.

Қ аракшылық шабуыл туралы іс бойынша ұ сталғ ан тұ лғ аны куә ландыру мен киімін ұ сталғ анның киімін қ араудың дә лел-демелік маң ызы зор, атап айтқ анда, куә ландыру мен киімді қ арау арқ ылы кү ресу іздерін жә не куә лер немесе жә бірленушілер хабарлағ ан сезіктінің денесіндегі татуировкалар мен басқ а да ерекше белгілерді табуғ а болады.

Окиғ аны кө зімен кө рген тұ лғ алардан, куә лардан (егер олар бар болса) жауап алу ізін суытпай жү ргізілуі қ ажет, ө йткені оларғ а қ ылмыскер, оның достары немесе туыстары жағ ынан жағ ымсыз ә сер етілуі мү мкін. Егер мұ ндай ә сер жауап алғ аннан кейін жасалса, олар мақ сатына жете қ оймайды. Жауап алу кезінде, ә детте, жә бірленушіден де жауап алу кезіндегі мә н-жайлар аныкталады.

Қ ылмыс жасады деген сезікті тұ лғ а ұ сталмағ ан жағ дайда, тергеу ә рекеттерімен қ атар, белсенді тү рде сезіктіні айқ ындап, окиғ аның барлық мә н-жайын анық тауғ а бағ ытталғ ан жедел іздестіру шаралары жү ргізілуі тиіс.

⇐ Предыдущая 10 11 12 13 141516 17 18 19 Следующая ⇒