2.Түркістан (Қоқан) автономиясының құрылуы және оның тарихи маңызы.

Тү ркістан Автономиясы, Қ оқ ан автономиясы — Тү ркістан ө лкесі халық тарының ө зін-ө зі басқ аруын қ амтамасыз ету мақ сатында 1917 жылы 28 қ арашада Ресей мемлекеті қ ұ рамында қ ұ рылғ ан автономиялы мемлекет. Оның ө мірге келуіне кең естік биліктің Тү ркістан халық тарының ө зін-ө зі басқ ару қ ұ қ ығ ын мойындамауы тү рткі болды. 1917 жылы Қ азан тө ң керісіжең ген соң, 22 қ араша кү ні Ташкентте ө з жұ мысын аяқ тағ ан 3-Тү ркістан ө лкелік кең естер съезі ө лкеде кең ес билігінің орнағ анын, соғ ан байланысты Тү ркістан Халық Комиссарлары Кең есінің қ ұ рылғ анын, ө лкедегі биліктің ендігі уақ ытта соның қ олына ө тетіндігін мә лімдейді. 14 мү шесі бар бұ л ү кіметтің қ ұ рамында жергілікті мұ сылман халық тарының бірде-бір ө кілі жоқ еді. Бұ л кең естік биліктің отаршылдық сипатын танытқ ан оқ иғ а болатын. Бұ ғ ан жауап ретінде қ ү рамында Мұ стафа Шоқ ай, Махмұ д Бехбудий, т. б. бар " Тү ркістан ө лкесі мұ сылмандар кең есі" 26 қ араша кү ні Қ оқ ан қ аласында 4-Тү ркістан ө лкелік тө тенше мұ сылмандар съезін шақ ырды. Ү ш кү нге созылғ ан съезд 28 қ араша кү ні Тү ркістан ө лкесін Тү ркістан автономиясыдеп жариялап, Тү ркістан Қ ұ рылтайын шақ ырғ анғ а дейін саяси биліктің Тү ркістан Уақ ытша Кең есі мен Тү ркістан халық билігіне ө тетіндігі жө нінде қ аулы қ абылдады. Тү ркістан Уақ ытша Кең есі қ ұ рамына барлығ ы 54 адам енді, оның 32-сі Тү ркістаннан Бү кілресейлік Қ ұ рылтай жиналысына сайланғ ан депутаттар еді. Бұ лардың арасында негізгі тұ рғ ындары қ азақ тардан тұ ратын Сырдария мен Жетісу облыстарынан 11 ө кіл бар болатын. Кең ес қ ұ рамында, сондай-ақ мұ сылмандар съезі сайлағ ан ө кілдермен бірге, каланың ө зін-ө зі басқ ару ұ йымдары съезінің 4 ө кілі, тү рлі ө лкелік " еуропалық " ұ йымдардың 13 ө кілі бар болатын. Тү ркістан Уақ ытша Кең есі 12 орыннан тұ рғ ан Тү ркістан автономиясының Уакытша ү кіметін бекітті. Съезд Тү ркістан ө лкесіндегі барлық халық тардың қ ұ қ ығ ын сыйлап, қ орғ айтындығ ын мә лімдеп, ө лкенің барлық мұ сылман, орыс, т. б. тұ рғ ындарын Тү ркістан автономиясы тө ң ірегіне топтасуғ а шақ ырды. Сонымен, 1917 жылы қ арашада Тү ркістанда қ ос билік орнап, оның алғ ашқ ысы кең естік негізде қ ұ рылып, ең алдымен ресейлік қ оныс аударушылардың мү ддесін кө здеп, жағ дайын нығ айта тү суге қ ызмет ететіндігін білдірсе, соң ғ ысы отарлық езгіге қ арсы, діни жә не ұ лттық негізде қ ұ рылып, жергілікті халық тардың ө зін-ө зі басқ ару қ ұ қ ығ ын баянды ету басты мақ саты екендігін жариялады. Тү ркістан Уақ ытша ү кіметінің тө рағ асы жә не Ӏ шкі істер министрі болып Мұ хамеджан Тынышпаев, Ӏ шкі істер министрінің орынбасары болып заң гер Ә. Оразаев бекітілді. Уақ ытша ү кіметтің Сыртқ ы істер министрі қ ызметіне Мұ стафа Шоқ ай тағ айындалды. Кө п ұ замай Тү ркістан автономиясы ү кіметінің тө рағ асы Мұ стафа Шоқ ай болды. Тү ркістан автономиясының қ ұ рылуын Тү ркістан ө лкесінің жергілікті халық тары зор қ уанышпен карсы алып, оғ ан қ олдаушьшық танытуғ а даяр екендіктерін білдірді. 1918 жылы қ аң тарда Тү ркістан қ аласында ө ткен Сырдария қ азақ тарының съезі Сырдария облысы Алаш автономиясы жарияланғ анғ а дейін Тү ркістан автономиясы қ ұ рамында болатындығ ын білдірді. Халық зор ү міт артқ ан Тү ркістан автономиясын 1918 жылы 2 ақ панда Кең ес ү кіметі қ арулы кү шпен таратып, оның бірнеше мү шелерін тұ тқ ынғ а алды

⇐ Предыдущая 14 15 16 17 181920 21 22 23 Следующая ⇒