1.Түріктердің рухани мәдениеті (жазба ескерткіштері, діни наным-сенімдері)

10 –билет

1. Тү ріктердің рухани мә дениеті (жазба ескерткіштері, діни наным-сенімдері)

2. Тү ркістан (Қ оқ ан) автономиясының қ ұ рылуы жә не оның тарихи маң ызы.

3. Қ азақ жү здерінің (Ұ лы, Орта, Кіші жү здер) орналасу аумақ тарын картағ а белгілең із.

Жауабы:

1. Тү ріктердің рухани мә дениеті (жазба ескерткіштері, діни наным-сенімдері)

Олар тү рікше сө йлеп, кө не тү ркі жазуымен жазғ ан. Кө не тү рік ә ліпбиі 35 ә ріптен тұ рғ ан. Ол ө здерінің таң балары негізінде жасалғ ан. Тү рік жазуы п. б.: 1. V ғ. 2. 1000 жыл ерте(сақ тармен байланысты, 1мың ж). Оны Батыс Тү рік қ ағ анаты мен Византия мем-ң арас. Елшілік хаттардан кө руге болады.

Тү рік жазуымен қ атар елде соғ ды жазуы да болды. Оны қ олданғ андар: қ ағ ан кең есшілері, елші, есепші. Атақ ты кө пестері Сайрам, Тараз, Баласағ ұ н қ ала-да тұ рғ ан. Бұ л жазу тү рік жазуының ығ ыстырылуына ә сер етті. Соң ғ ы 30-40ж. Ішінде Талас, Іле, Сыр, Ертіс ө зендері бойынан ежелгі тү рік жазуларының ескерт. таб. жазудан оның тек билік иесі ғ ана емес, орташалар-ң болғ анын кө реміз. Кө не тү ркі тілінде 200 аса жә дігерлер табылғ ан. Кү нделікті тұ рмыста ауызекі сө здерді қ олданғ ан. Нә тижесінде VІІІ ғ. тү ріктердің жазба ә дебиеті п. б.

Ә деби туындылар: мақ ал-мә тел, жоқ тау дегендерге бай. Мыс.: ө лімнен ұ ят кү шті.

«Қ орқ ыт ата» кітабы 12 жырдың қ осындысы. Қ ызылорда Қ армақ шыда ескерткіші бар. Кітап мазмұ нына қ арағ анда Қ орқ ыт айтты деген нақ ыл сө здер жиынтығ ы кө не тү рік ауыз ә деб. жинастырылғ ан. Қ орқ ыт кітабы жастарды тә рбиелі болуғ а, жер, елін қ орғ ауғ а, батыр, батыл болуғ а шақ ырады. Бірлікті уағ ыздайды. Сонымен оларда жазба ә дебиет пен ә деби тілдің жақ сы дамығ анын кө ре аламыз.

Наным-сенімдері мен діні

-Отқ а табынғ ан. Отпен аластау секілді ескі наным ел ішінде ә лі сақ талғ ан. табиғ атқ а табынғ ан. Қ аза болғ ан адам-ң туыстары жиналып, киіз ү й тігіп, қ ұ рбан шалып, оның атын, мә йітін, заттарын бірге ө ртеген.

Жазда ө лсе кү зде, қ ыста болса кө ктемде топырағ ын жерлеген. Бұ л мезгілге табыну.

-Кү лтегін жазуынан аспан ә леміне, кө кке сиынғ андығ ын кө ре аламыз.

-Ұ май анағ а табынғ ан.

-Кө к бө ріге табынғ ан (Оғ ызнама) Балағ а жақ сы бә йге аттарғ а тіл –кө з тимеу ү шін бө рінің тырнақ, кө з, тіл сияқ ты мү шелерін кесіп алып, тағ ып қ оятын. Тісі де қ асиетті.

VІІІ ғ. Оң т. Қ аз. Мұ сылман діні етек ала бастады. Орталық тары: Сайрам, Тараз, Отырар, Йасы. Оны Сатұ қ Боғ ра хан мемл. Дін есебінде пайд.

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒