ХЪÆЗДЫГ ЛÆГ ÆМÆ МÆГУЫР ЛÆППУ

Мæ гуыр лæ г æ мæ усæ н райгуырд лæ ппу. Мулкæ й сæ м уыдис æ рмæ ст дыууæ галы. Цас фæ цардысты, уый чи зоны, фæ лæ иуахæ мы лæ г амард, æ мæ ус лæ ппумæ дзуры:

— Цæ й, цы гæ нæ н ис, нæ гал хистæ н аргæ вдæ м.

— Уый та куыд, нана, хуым та ма цæ мæ й кæ ндзыстæ м?

— Нæ, нæ, адæ мæ й худинаг у, аргæ вдæ м æ й. Æ з дын-иу æ ххуыс кæ ндзынæ н.

Цы ма загътаид лæ ппу. Сæ иу гал аргæ встой. Уалынмæ ралæ ууыд хуымгæ нæ н афон. Иуæ рдыгæ й сифтыгътой гал, иннæ рдыгæ й хæ цыд ус, дзывыр та дардта лæ ппу. Тухитæ кодтой, уæ дæ цы.

Æ нæ нхъæ лæ джы сыл æ рбамбæ лд иу хъæ здыг лæ г.

— Цы удхар кæ ныс, иунæ г! Цом, æ з дын гал раттон, — дзуры йæ м.

Лæ ппу бакаст йæ мадмæ:

— Цы йæ м цæ уон, нана? Хъæ здыг лæ гæ й кæ д цы рантыст? Фæ сайдзæ н мæ.

— Ацу, мæ хур, ацу, бавзар æ й.

Хъæ здыг лæ г бæ хыл, лæ ппу фистæ гæ й, афтæ мæ й фæ цæ уынц. Иу афон бахæ ццæ сты. Хъæ здыджы рæ гъауæ н æ лдариуæ г чи кодта, дыууадæ с æ ххуырстæ н та ахсын чи нæ куымдта, бонджын лæ г ын ахæ м уæ ныгмæ бацамыдта:

— Мæ нæ дын гал æ мæ йæ акæ н.

Лæ ппу уæ ныгмæ куы бахæ стæ г, уæ д ыл уый йæ хи андзæ рста. Хъæ здыг лæ г мидбылты худы æ мæ йæ хицæ н дзуры: «Ныртæ ккæ йын мæ мокъо йæ тъæ нгтæ акалдзæ н æ мæ йæ хи гал дæ р мæ н бауыдзæ н».

Уалынмæ лæ ппу æ нæ домд уæ ныджы къæ дзил ацахста æ мæ йæ, ставд лæ дзæ гæ й нæ мгæ, сæ хуымы бамидæ г кодта. Баифтыгъта йæ сæ хи галимæ. Цалдæ р зылды куы ’ркодта, æ фсондз æ й куы алхъывта, уæ д йе ’взаг раппæ рста æ мæ арф ауæ дзы æ рхуыссыд. Лæ ппу йын фæ тæ ригъæ д кодта. Иу-дыууæ боны йын улæ фт радта, стæ й та йыл хуым кæ нын байдыдта.

«Цæ й, мæ уæ ныг фенон», — бацымыдис хъæ здыг лæ г, æ мæ саргъы бæ хыл фæ раст мæ гуыр иунæ гмæ. Кæ сы, æ мæ йæ гал хуым кæ ны. Лæ г дисы бацыд.

— Хорз, лæ ппу, хорз, — дзуры йæ м. — Цом, ныр дын æ з мæ чызджы дæ р раттон.

Лæ ппу та бакаст йæ ныййарæ гмæ:

— Сайы мæ, хъæ здыг йæ чызджы мæ гуырæ н кæ д радта?

— Цæ й, цы нæ вæ ййы, бафæ лвар æ й, ацу йемæ, — загъта йын мад.

Бонджын лæ г та бæ хыл, мæ гуыр иунæ г — фистæ гæ й, афтæ мæ й фæ цæ уынц... Хъæ здыджы чызг уыд магуса, урскъух, æ мбисбонмæ хуыссаг. Фыд йæ иунæ г чызджы мæ гуыр лæ ппуйы разæ й скодта æ мæ сын фæ ндараст загъта.

Цас рауадысты, чи зоны, афтæ чызг, нал фæ разын, зæ гъгæ, зæ ххыл йæ хи æ рæ ппæ рста. Лæ ппу бæ рзы къалиу æ рсаста æ мæ чызгыл хæ фтытæ й ралæ ууыд. Чызг фæ гæ пп ласта æ мæ лæ ппуйы разæ й фæ ци. Иу афон ныххæ ццæ сты...

Чызг уаты бады, фæ лæ йын «ахæ р» зæ гъæ г нæ й.

— Дон дæ р уæ м нæ й? — фæ рсы чызг.

— Мæ нæ уат бафснай, кæ рт ныммæ рз æ мæ уæ д уыдзæ н, — дзуапп ын радта лæ ппу.

Чызг къæ сæ ртæ рамарзта, уат бафснайдта, æ мæ йын дон радтой.

— Сыдæ й мæ лын, къæ бæ р дæ р уæ м нæ й? — дзуры та.

— Дæ лæ хъуццытæ радуц, æ мæ дын æ хсыр.

Чызг хъуццытæ радыгъта, къусмæ æ хсыр рауагъта æ мæ куры:

— Йемæ мын иу кæ рдзыны мур уæ ддæ р авæ рут.

— Мæ нæ кæ рдзын скæ н, картоф æ ркъах æ мæ дын уæ д уыдзæ н.

Цы гæ нæ н ма йын уыд, кæ рдзын скодта, картоф скъахта æ мæ йæ хи хорз федта.

Афтæ мæ й лæ ппу чызджы бафтыдта фæ ллойыл, æ мæ сæ цард йæ гаччы сбадт.

Иуахæ мы хъæ здыг лæ г сфæ нд кодта йæ чызджы бабæ рæ г кæ нын. Бæ хыл та бабадт æ мæ сиргæ фæ цæ уы. Æ рфистæ г лæ ппуйы кæ рты. Æ рæ джиау æ м, æ рчъиаг йæ къухы, афтæ мæ й ракаст йæ чызг.

— Гъа, мæ нæ ацы æ рчъиаг сфæ лмæ н кæ н, кæ ннод дын кæ рдзын нæ ратдзысты, — дзуры йæ фыдмæ.

— Ныр мæ бауырныдта, мæ чызг, мæ гуыр иунæ г дæ æ цæ г адæ ймаг кæ й рауайын кодта, уый. Фæ ллой, йæ мад амæ ла, фæ ллой у адæ ймаджы рафæ лдисæ г...

Лæ г йæ сиахсы йе ’мгæ рттимæ ахуыдта сæ химæ. Уазджытæ фæ стæ мæ куы здæ хтысты, уæ д каис сиахсмæ иуварс асидт.

— Хъæ здыг æ з нæ дæ н, лæ ппу, фæ лæ ды: лæ гдзинад фæ тых мулкыл, — райста йын йæ къух.

[1] Лолæ (мн. лолтæ ) — 1) плетеная калитка (посередине с прорезью для легкости); 2) небольшие плетни для укладки пола сенника, сарая, хлева или для полок. (Дигорон-уруссаг дзурдуат, 2003)

[2] Фæ рзеу — 1) угощение; 2) белковая пища; 3) урожай пшеницы, кукурузы и ржи вместе. (Дигорон-уруссаг дзудуат, 2003)

[3] Æ рæ стæ фун 1) приметить, заметить; 2) перен. понять, обратить внимание. (Дигорон-уруссаг дзудуат, 2003)

[4] Нидæ н — 1) слабый, неяркий, тихий, приглушенный (об огне, свете, звуке); 2) тихо, тихонько, невнятно, сдержанно. (Дигорон-уруссаг дзурдуат, 2003)

[5] Бæ къуæ л — копна, стог (ячменя, пшеницы). (Дигорон-уруссаг дзурдуат, 2003)

[6] Къæ змыстæ — цуанонмæ цыдæ риддæ р хæ ссинагæ й вæ ййы, уыдон (охотничье снаряжение). (Ирон æ взаджы æ мбарынгæ нæ н дзырдуат. Том 2, 2011 аз)

[7] Уæ линдзæ — плоская крыша дома, служащая площадкой для верхнего этажа. (Дигорон-уруссаг дзурдуат. 2003)

[8] Хæ нхул — омут. (Дигорон-уруссаг дзурдуат, 2003)

⇐ Предыдущая 10 11 12 13 14 15 16 17 1819