азақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитеті 7 страница

– Бірақ, марксизм деген ілім сол Қытайды да, Тайландты да, Ауғанстан мен Түркияны да қамтып бара ма деп шошынамын. Бұл діннің Мұхаметтің исламын жолға тастап кетер қуаты бар- ау. Түбінде әлемді билейтін коммунистер болуы және мүмкін.

– Ендеше несіне жылы орнымыздан қозғаламыз. Қайда барсақ Қорқыттың көрі екен, көрінген жерге күл төге бергенше, өз елімізде ұлтан болмаймыз ба.

– Коммунистер билігі Қытай мен Түркияға кеңінен тара- ғанша біз де бұл дүниеден көшіп кетерміз. Оның бәрін уайымдай беріп қайтеміз. Әйтпесе, сол арғы бетте қазірдің өзінде большевиктер белең алуда. Сондықтан да, Қытай жері біз ұшып, тек Түркияға өтіп кетер көпір ғана болып қалмақ.

Омар ауыр ойға батқандай тағы да үнсіздікке берілді. Оның көз алдына боқшасын арқалап ел кезіп күн көрер Құлаша деген шал елестеді. Қолындағы асасын серпіп тастап, ауылдан-ауылға

ауысып, жанын сақтау үшін қаңғып келіп жүруші еді жазған. Өкшесі қиқайып кеткен ескі етігінің ұлтаны түсіп қалып, оны кендір жіппен шаңдып, таңып алатын да, әлдеқайда алысқа лағып бара жатар еді. Мынау жалғанда қайғы-қасірет, қуаныш- қызық барынан мақұрым, өлі мен тірінің, бар мен жоқтың, бай мен кедейдің аражігін ажыратпай бәріне тегіс сәлем беретін, бәрінен тегіс дәм тататын, ешкімнен қорықпады, ешкімге жағынып жарамсақтанбады, жағасына жабысар жауы, жанашыр дос, туыс дегеннен тұл қалған Құлаша мүсәпір тірлігін әлемдегі ең керемет деген өмірге айырбастамас еді. Сонда жетім шалды мүсіркеп астына ат мінгізіп, үстіне әдемі шапан жаппақ болған жомарттарға Құлаша сақалын саумалап отырып айтыпты:

Біздің ауыл Ақшиде, Сіз жолаушы бұл үйде. Кімге жолдас болады Опа бермес сұм дүние,

Аспанның асты қуыс, дүние – боқ,

ер жігітке қайда барса таң атар. Арғымаққа бергісіз аяғым бар, атқа міну не теңім. Бұл қазақтың табаны жерден екі елі көтерілсе, құдайын ұмытады. Қайғысыз қара суға семірген тыныштықтан артық бақыт бар ма?

Құлашаның «ғұламалығы» ол шақта жүрегін май басқан Омарға жындының сандырағындай естілген әрі өлердей жек көріп, бес бересі, алты аласысы болмаса да суқаны сүймеп еді. Қатынының қойнына барғандай өшігіп, бұл ауылға жолатпай қуған. Әлі есінде, Екірекейдегі құдаларынан қайтып келе жатқан жолында болар, Аякөз өзенінің жағасында беті-қолын жуып, демалып отырған Құлашаны жолықтырды. Ат үстінде тұрып берген байдың сәлемін алмай бажырайып бетіне қарады да алақанындағы мөп-мөлдір суды ұрттай берді. «Ей, қаңғыбас қақпас, – деді Омар шіреніп тұрып, – сәлемімді неге алмайсың?» Шал сонда да үндеген жоқ, өзеннің ағысын қызықтағандай жақ ашпастан отыра берген. Бұдан соң қымызға қызған бай қолындағы сары ала сапты қамшысын жерге әдейі түсіріп жіберді де:

– Қамшымды әпер! – деп жекіді. Құлаша отырған орнынан тырп етпеді, меңіреу адамдай алысқа, сонау көкжиекке қарады. Осы кезде аттан лып етіп түскен інісі Долдаш Омардың қамшысын әперді де:

– Қайтесіз дәруіш шалды әурелеп, қайбір жетісіп жүр, – деп ақылға шақырған.

– Мұрын-сыбанда Омардың сәлемін алмайтын түу Семей, сонау Өскеменнен бергі сыңсыған қалың найман ішінде Омарға сәлем бермейтін ұл туған жоқ! – деп, ақ шыт көйлегі шып-шып терге малынған Құлашаның арқасын ала қамшымен осып өтті. Шал сонда да қыңбады. Ауырсынған да жоқ. Үзеңгі бауын сегіз қабаттан тағып серпіген шонжардың қамшысы тулақка тиген сабаудай болған да қойған.

Өлмелі шалдың қайратына қайран қалған Омар өз-өзінен тіксініп еді. Жүрегі мұздап, түбі келер бір жаманатты сезгендей іші сыздап сала берген, шүйкедей ғана қаңғыбас Құлашаның айналып соғар киесінен қатты қорыққан.

Ол кезде Омар бүгінгіден әлдеқайда жас, ортекедей орғып тұрған шағы еді. Өзінің өрескел ісін кеш, енді ғана аңғарып, бойынан жылан жорғалап өткендей тітіркеніп қалды.

– Ей, Омар – деген дәруіш шал қыран бүркіттей шаңқ етіп,

– өлсең – көріңді көрсетпе. Әйтпесе, мынау тізең батқан сыбан молаңның басына күнде барып дәрет сындырады. Саған айтар ақылым сол... сол... сол... – Әлі күнге ызыңдап құлағында қақсап тұр. «Өлсең көріңді көрсетпе, өлсең көріңді көрсетпе...» Өзі де бірте-бірте... сол... сол – Құлашаға айналғанын сезбей қалыпты- ау. Сезбей... «Ол менен әлдеқайда мықты, бақытты ғұмыр кешкен екен-ау. Қазақтың далиған даласында мен қаңғырар жер жоқ, тілі де, діні де жат жұрттың «Құлашасы» болудан асқан сорлылық бар ма, тәйірі. «Жоқ! Жоқ!» деді ішінен бір үн. Ол үн Омарға қаңғыбас шалдың даусына ұқсаған.

– Ойыңызға не түсті? – деді Еркін әкесінің қызылы қашып, қуқылданған бетіне қарап. – Ажарыңыз сынық қой.

– Бұл дүниеде бүп-бүтін болып тұрған не бар дейсің? Бақыт деген құстың, егер бар болса, бір қанаты сынық па деймін. Күні кеше ғана «Омеке, Омеке» деп тізгініме оралып, тауығым болып шырқ айналып жүрген талайлар әлден сырт бере бастады. Ертең-ақ етегімнен тартып, ерінін шығармасына кім кепіл. Апыр-ай,– деді бай бұдан соң көкірегіндегі көкжалқақ запыраннан арыла алмай, аса қиналған қажыспен аһ ұрып.

– Апыр-ай, айналдырған алты-жеті жылда ғасырлар бойы қаймағы бұзылмай тұрған қайран ел астан-кестең боларын кім ойлаған, кім болжаған?

– Халық та сәби емес пе, әке. Шымшысақ жылайды, тербетсеқ қуанады. Боздағынан айрылған бозөкпе елде қайбір ақыл-ес қалды дейсіз. «Ура!» – дейді де ұра береді, ұрып алып ілгері тарта береді. Кімді ұрғанын, неге ұрғанын, қайда бара жатқандарын өздері де білмейді. Сен, соққан балық секілді халде. Алданар, қатты алданар...

– Қара жерге қар жауса қақ тұрушы ма еді, ұлым. Ал, түннің бір уағы болды, тысқа шығып бой жеңілдетіп қайт. Оған дейін шешеңнің тамағы да дайын болар, – деді де Омар қолын таяна еңкеңдеп, алпамсадай шомбал денесін әрең игергендей орнынан тұрды. Әңгіменің қызуымен байқамаған ба, Еркін малдас құрып отырған аяқтары ұйып қалған екен, шымырлап жанын шығарған соң, ауырсынып кешеуілдеп қалды. Уқалап, әрі-бері созып қанын тарқатты. Үйден әкесі шыға бере іле-шала шешесі кірді. Үйелеген малдай тыпырлап, тоңқаңдап орнынан тұра алмай жатқан баласын көріп, әлі де сынын бермеген әдемі қылықпен сынғырлай күлді.

– Ұлым-ау, екі жастың біріне келмей бөксебасты болып қалғаның ба?

– Жұрттың бәрін өзіңіздей көресіз-ау, әни. Адамды қартайта- тын уақыт емес, уақиға секілді. Қазір отыз жеті жаста деп мені кім айта алар...

– Мен үшін тоқсанда болсаң да баласың, – деді Рахия ұлының мандайынан сүйіп. – Қолдарыңды жуып бір-ақ келіңдер. Кешкі асқа бөтеннен ешкімді шақыртқаным жоқ. Өзіміз болып оңаша отырғым келеді. Желдеген иттей танауын көтеріп, осы үйдің түтінін аңдып жүргендер көп-ақ. Қайсысының бабын табайық, асыңды ішіп, аяғыңа түкіріп отырады бұл қазақ...

– Мен де, әкем де сол қазақ, – деді Еркін әзілдей құшақтап. Ақжайлаудың барқыт түні ұйып тұр екен. Тарбағатай тауының кұншығысынан ыңырана көтерілген ай мұқым әлемді ақ сүт сәулеге орап, мәңгі жуас, жым-жырт мінезбен алқаракөкке баяу өрмелеп барады. Осынау далада байқала бермейтін ақ боз түн, жылқының жусағанындай мамыражай тыныштыққа, уыз тазалыққа батқан жайлау түні өзгеше бір бой жазған баладай күнәсіз, әрі аяулы үнмен әлдеқайда алысқа әлдилеп алып кеткісі келеді. Аса ырзалық пейілмен буалдыр да бұлдыр мұнарға сіңіп, мынау жүйке тоздырып, миыңды шірітер жарық дүниеден мүлдем қоштасып, қол

бұлғамай-ақ қоштасып, мәңгілікке адасып немесе мәңгілікке көз жұмып жаныңды жай таптырғың келеді. Өзін бұрынғыдан бөлекше сөзінген Еркін киіз үйден далаға шыққанда «ишай» деп бір рет тітіркеніп алды да, әлгіндегідей қияли сезіммен ай астында қарабарқынданып жатқан қалың қатпарлы жота- қыраттарға беттеді. «Артыңа қайрылмай осы қалпыңда жүре берсең – жүре берсең, шіркін»,– деп ойлады. Жүре беруге болмайтынын, өмір-бақи жүре беру ешкімнің мандайына жазылмағанын және пайымдады. Жер, аспан, күн мен айдан, анау жымиғаны болмаса бойының жылуы жоқ жұлдыздардан өзге заттың мәңгілік еместігі есіне түсті. «Тіпті, осылардың өзі мәңгілік пе екен?» – деген сықылды пікір түйді. Дүниедегі не нәрсеге де күмән келтіру – осы айналдырған он жылдың нәтижесі-тін. Баяғыда әсте де олай емес-тұғын. Баяғыда әлемдегі барлық зат өз атымен аталатын, күні – күн, айды – ай, жерді – жер, жаманды – жаман, жақсыны – жақсы, байды – бай, кедейді – кедей деп білетін. Бұған дейін тек сондай нақты ұғым қалыптасқан. Бақса, мүлдем олай емес екен. Күн мен ай, жақсы мен жаман, бар мен жоқ, бай мен кедей ауыса береді екен. Бәрі бір-бірімен теңесе алады екен. Осы «екен» деген сөздің өзі Еркіннің аузына түссе төбе құйқасы шымырлайтын болды. Неге ғана мынау жаһандағы тіршіліктің бәрі-бәрі

«екенге» айналып барады. «Возможно! Почему все возможно, а почему невозможного нет». Дауысым шығыңқырап кетті-ау, ешкім естіп қоймады ма екен деп (тағы да «екен») жан-жағына жалт қарады. Жерошақтағы оты жылтырап, түтін сасыған киіз үйлерден ұзаңқырап кетіпті. Өрге қарай жүргендікі ме тынысы ауырлап, ентігіп тұр. Бұлай жөн-жосықсыз өрмелей беруге болмайтыны енді ғана есіне түскен ол артына қарады. Ауыл жылт-жылт етіп анау етекте қалған. Ең әуелі көзге ұрған зат, ай астында оқшауланып маңқайып тұрған әкесінің ақ отауы болды. Мына қалпында томағалы бүркіттей томсарып, ішінде балапаны шайқалып жатқан жұмыртқадай ақ жұмыр болып айбындана көріністенеді. «Аз күнде шаңырағының күйреп ортасына түсерін білмейді-ау жазған»,– деп күбірледі Еркін. Бұған шейінгі орысқа да, қазаққа да дес бермей келген жүрегі ауырлап соғып, дертті күймен шаншығандай болды. Түнгі салқын ауа тоңазытқан денесін арқасына жамылған ішікпен қымтай түсіп, Ақжайлаудың ертексынды әдемі түнімен

қоштасқандай көзіне жас ала күрсінді. Ол, қазақтың ат үсті өмірі, малын шұбырта айдап, көшіп-қонып жүретін бейқам тірлігі мен айрандай аптап, күбідей піскен ескілік дәстүрін жүрегі елжіреп, шыншыл көңілмен жақсы көруші еді, мейлі алыста жүрсін, жақында жүрсін сартап сағыныш, сағымды үмітпен ауық-ауық есіне алатын. Қазан университетінде оқып жүргенде, қолы қалт етіп босаса болды қос ішек домбырасын тыңқылдатып, осынау ақшағала киіз үй, осына үйездеген үйірлі жылқы, ақтылы қой, маң-маң басқан сары атан, саққұлақ иттеріне дейін көз алдына елестетіп балқи еріп, ыңылдап ән айтатын. Өз жерін бар ділімен құлай сүйген жастың ешкімге, еш нәрсеге бағынбайтын ішкі жан сарайына қашап жазылған асыл мұраты, көңілінің бас білмес асау арғымағы, бөтен ұғымдарды мойындамайтын бірбеткей мінезі мен соқыр да болса таза махаббаты еді.

«Аллам-ау. Мейлі қайда, қай елде жүрсем де сонау әкем тіккен, ата-бабадан қалған киіз үйдің отын сөндірмесін, шаңырағын отқа күйдірмеспін, – деді ол әлденеге айыл тартып тас-түйін бекінгендей. Бұл күбірі өз-өзіне берген сертіндей – боз қасқаның қанымен ант-тасқыннан сыңар сүйем кем шыққан жоқ.

– Уа, балалығымның базары болған Ақжайлау, күн жауғанда қойнымда, күн шыққанда мойнымда болар бойтұмарым-ау, қайда жүрсем де жебеп, қолдай гөр». Ерсілеу екенін сезсе де көңілі толқып, осы сөздерді айтып қалғаны рас еді. Мұның барлығы табиғат иеміздің алысқа ұзап, өз ұясын қайта тапқан баласын құрсағына салып аялап, қайта тудырғанына сайды. Ал, табиғат-ана үшін баласының жақсы-жаманы жоқ, бәрі бірдей. Осы тұрысында Еркін қазақтың ең бір арқалы азаматы ретінде сезінді, әрі өзі осы ұғымға құдайдай сенгендей самал саулаған омырауын аша түсіп, кеудесін шалқақ ұстады. Ол қазақты жақсы көру, жылына жалғыз рет келіп жылқы сойғызып, көкпар тартқызып, алтыбақан тебумен шектелмейтінін әсіресе, қырық масайып, қалаға артынып-тартынып қайтып кетумен дәлелденбейтін саналай алған жоқ-ты. Алыста жүрсең, биіктен карасаң бәрі жақсы, жайнаған өмір, сайраған құс, ал ішіне үңги үңілсең масқара-ай, төбе шашың тік тұрар қайшы- лық быжынап жатыр-ау. Қазақ деген жұртына табынғанда, тек бейнесіне ғана ғашық болып, күңгей жағына ғана қыздырынып, әнін ғана тыңдап әсерленіп келген мырза жігіт анау Дархан,

Қамбарлардың халін түсіну үшін қайтадан лашықта туу керек екендігін және бағамдады ма, мұны ұғу үшін көз майын тауысып соншалық көп оқып, езу көпірте көп сөйлеудің түкке қажеті жоғын сараптай алмады.

– Ереке, жаурап қалған жоқсыз ба? – деген оқыс үн өз ойымен тұрған Еркінді шалқасынан түсіре жаздады. Сасқанынан «а» деді артына жалт қарап.

– Жайлау түні салқын ғой, тоңып қалған жоқсыз ба деймін.

– Е... Сен бе едің? – деді есін әзер жиғандай. – Түн баласында елбеңдеп неғып жүрсің?

– Иә, менмін, өзіммін ғой, Ереке, – деді Оспан мүләйімсіп.

«Түн ішінде ербиіп неғып тұрсың?» деп сұрасам ғой өті жарылардай ашуланар еді деп ойлады ішінен.

– Бұл не жүріс... Түзге отырғаныма дейін аңдып, соңынан қалма деген нұсқауың бар ма еді? – деді Еркін, Оспанның сұғанақтығын жақтырмай. Жаны қалмай жарамсақтанып жүрсе де осы жігітті суқаны сүймейтін. Оң көзін ағызып, құныкер өз әкесі Омар болып қалғаннан бермен, тіпті бай үйінің табалдырығын тоздыруға айналды. Ақсақ иттің көңілі ар жақта деп, егіз қарындасының бірінен дәмелі көрінеді.

«Дегенмен, – деп ойлады Еркін, – жылына бір қоғам өзгерсе де өзгермейтін, сіңісіп кете берер көнтері, көзқарастан, идея мен принциптен жұрдай осы іспетті әпербақан, жандайшаптардан сақтану керек-ау. Мұндай ақкөт торғайлар қандай өкіметті де ұшпаққа шығармас. Қандай да болмасын қоғам түбі осы типтес адамдарға қарсы күрес ашу керек. Біле білсе, бұлар бүкіл адамзаттың жауы».

Қаратаяқ жігіттің әлдебір ойға беріліп, үндемей қалуы Оспанды жат пиғылға жетелеген. «Оқымыстылардың бәрі осқырынып тұра ма, жоқ болмаса, шешесіне тартқан кербез ит пе... оқтау жұтқандай ошырайғаны несі. Үстіңнен домалақ арызды ысқыртып жіберсем Оспанның кім екенін таныр едің бәлем».

– Ереке, менің келгеніме едәуір мезгіл болды. Рахия әни (бүкіл ауыл осылай атайтын) жіберіп еді, тамақ суып қалды дейді. Келуін келсем де ауылмен қош-қош айтысқандай күбірлеп тұрған түріңізден сескеніп, дыбыс беруге батылым жетпеді.

«Осы соқыр иттің адамның ойын оқитын көріпкелдігі бар ма», – деп іштей сескеніп қалды.

– Үйлеріңізге алыстан жолаушы келгенге ұқсайды. Кермеде үсті-басы ақ көбік болып тер басқан ат байлаулы тұр. Біреу емес, бақандай екеу, – деді Оспан әлі де жауаптаспай шіреніп тұрған Еркінге қарап. «Атаңа нәлеттің айға шағылысқан жүзінің сұлуын-ай, анау жарқыраған көз бе, әлде шамшырақ па ойып жасап қойған?»

«Олар кімдер екен, – деп ойлады Еркін елегізіп. – Апырай, арғы беттен келген Таңатар болмасын, әлде ойдан оралған Долдаш па екен? Қой, тезірек барайын».

– Солар, – деді Оспан жанасалап.

– Соларың кім? – деді Еркін таңырқағандай. Ішіктің шана шалғайын жинаңқырап ұстай етекке құлады.

– Таңатар мен Долдаш болар.

«Астапыралла, жын ба, шайтан ба, бәтір-ау? Рас, адамның ойын білетін қызыл көз бәле болып жүрмесін. Әкеме ескертіп қою керек екен, сақ жүрсін, мынауың сау сиырдың жапасы болмай шықты».

– Долдаш десең жаны бар, ал осыдан бес жыл бұрын арғы бетке өтіп кеткен Таңатар деген жорамалыңа жөн болсын.

– Ол кісінің ел жайлауда отырғанда бір соғып кетер әдеті. Байғұс Дархан әкесінің ары өтіп, бері өтіп жүргенін білмейді- ау,– деді Оспан.

– Ендеше, ол бұдан былай білуге тиісті емес,– деді Еркін жанында желдей есіп келе жатқан жалғыз көзді жігіттің жеңінен тартып аялдап. Ол осы сынаптай толқып, жал-құйрығын ұстатпай лыпып тұрар Оспаннан сыр жасыру тіріде мүмкін еместігіне күмәні қалмаған. «Заман осынікі екен»,– деп пікір түйген-ді.

– Осы ауылдағы ендігі естияр өзіңсің, Осеке, кейін бір ретін тауып кеңінен сөйлесерміз. Бағанағы ашумен айтылған айғайымды көңіліңе ауыр алған жоқсың ба? Шынымды айтсам, талағым тәре айрылып шаршап отыр едім.

– Жоға-ә, Құдай, несіне ренжимін! Өзім де уақытсыз уақытта барып қалғанымды артынан білдім. Менің де сізге ғана айтар өтінішім бар еді, Ереке. – «Япыр-ай, а, бұл кісі қас пен көздің арасында неден сескеніп аунап түсті», – соңғы сөзді ішінен айтты.

– Қолымнан келетін іс болса аянбаспын. «Ал енді бұл тас кенеше жабысты, мықты болсаң құтылып көр», – бұл сөзді бұл да ішінен айтты.

– Сіздің қолыңыздан зымырап бара жатқан поезды тоқтату да келетін шығар, – деп көпшікті мықтап қойды. Өз ғұмырында поезд дегеннің атын естігені болмаса, әлі көре қоймаған, әйтеуір айғырдай арқырап, түйеше боздаған жойқын мүлік деп естіген.

Ақжайлауды Омар енді біліп, ат жалын тартып мінгелі жайлап келеді. Жазғы қақтама ыстықта дүниенің бәрі-бәрі өртеніп кетейін деп тұрғанда шалқар қонысты, кең төскейлі болып, әр тұсы текшеленіп биіктеп, асымен таласқандай болып асқақтап кететін жонның алабөтен салқыны болушы еді. Малға от қайдан да табылар-ау, байды қызықтыратын Ақжайлаудың осы үзіліп-үзіліп майысып соғар ерке самалы-тын. Қазір тамыз тамамданып, күзге білек артқан мезгілде әлгі қылығы мол, жуас самалдың демі қатқылданып, бой мұздатар суық желге айналыпты. Ой жетегінде тұрып жаурағанын аңдамай қалған Еркін, оты жылтыраған үйлерге жақындаған сайын тісі сақылдап, өне бойын діріл билегенін сезіп осыншама жыраққа шығаңдап кеткеніне өзі де қайран қалып келе жатыр. Сонау өзекте ирек тастап, тоғай арасынан оқыстан көрініп қалған үзігі ай сәулесімен тіл табысып, беті айнадай жарқырап жатқан өзеннің балаша былдырлаған үні құлаққа еміс-еміс талып жетеді. Сол мың бұралып, бірде жіңішке сызық жасап, енді бірде айдындана етекке қаша аққан өзеншенің өнірінде, сол өзеннің жағасына қадаған күміс түймесіндей болып тізіліп ақшұбар ауыл жатыр. Жақындаған сайын ақ үйлер айбындап, қарашасы тұнжырап түн тыныштығына бой ұсына қалғыған. Ерте бастан сулы сылпын тамағын ішіп алып, жым-жырт жатып қалғандары да бар секілді. Осы сәтте өзеншенің арғы жағалауы тұстан лып етіп, жер мен көкті жап-жарық қылып, жалыны жыланның тіліндей сумаңдаған аумақты от көрінді. Алғашында шошынып қалған Еркін, соңында сүмеңдеп иттей еріп келе жатқан Оспанға бұрылып:

– Бұл не, Осеке, өрт емес пе? – деп сұрады.

– Атаңа нәлеттер-ай, тыйым салсам да тыңдамапты-ау, анау екі жынды – Қамбар мен Дарханды айтамын, бүгін де алтыбақан құрыпты. Солар жаққан от қой, Ереке.

– Жақсы екен... – деді ол күрсінгендей болып. – Қазақ дәс- түрінің, ойын-күлкісінің ең ақырғы қайырмасы секілді екен... Ұзақ айтылған әннің соңғы әуені ғой әуелетіп жатқан. Ойына келгендерін істесін, әзірше тие көрме, жарқыным. Ал ертең анау екі жігітті маған шақырып әкел, ақылдасар шаруа бар.

– Мақұл, Ереке, мақұл. Алдыма салып айдап келемін. Кермедегі таң асып, суып тұрған қос ат бұларды көріп елеңдеп, оқыранды. Еркін киіз үйдің есігін ашпай тұрып Оспанға айтты:

– Осеке, осы бастан келісіп алайық, Дарханның осы жайлауда екенін әкесіне айтпайсың. Ал, Дарханға Таңатардың келгенін сездірмейсің. Әке мен баланың табыспауын өз мойныңа ал.

– Мақұл, Ереке, мақұл. Тастай батырып, судай сіңіремін ғой, – деді шыбындаған аттай басын шұлғып.

«Заман осылардікі, – деді ішінен. – Осы секілді дүмбілез, дүбәрә қу жігіттердыкі-ау».

– Ассалаумағалейкум, – деп табалдырықтан аттады. Төрде жағалай отырғандар:

«Уағалекисаламын» айтып қопаңдап орындарынан қоз- ғалып еді, Еркін «отыра беріңіздер» деп, өзі барып қолдарын алып шықты. Қала рәсімін үйреніп қалған, тегінде қандай жаңалық болмасын тізгін ұшынан қағып алар қыр қазақтары қауырласып алақандарын қалақ ағаштай қақайтып Еркінге соза берген. Осы есендіктің өзін үлкен мәртебе көргендей көңілдері тоғайып, иықтарын қомдасты. Еркіннің соңын ала кірген Оспан да қолын шошайтып отырғандарға ұмтыла беріп еді, Долдаш: «Саған не жоқ, қысқа күнде қырық рет амандасып»,

– деп қағып жіберді.

– Аманның артығы жоқ, – деді ол саспай. Бұдан соң Долдаштың іргесін ала «ары отыр» деп ығыстыра жайғасты.

Әкесінің оң иығын ала отырған Еркін ер-тұрман ілінген кілемді қанатқа шалқалай, жап-жалпақ арқасын тіреп төбедей болып отырған Таңатардан көзін ала алмай бір сәт іркіліп қалды да, өзі де қанығына жетіп, түйсіктеп бітпеген жасқаншақ сезімге бөленді. Жалғыз атты сіңірі шыққан кедейдің «осы үйде тірі пенде бар-ау» деп көзіне ілмей, теңдеріне тәкаппар жүзбен төңкеріле қарап, маңғаз қимылмен манаурайды арысың...

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒