Баланс өтімділігін талдау

2.3Баланс өтімділігін талдау

Баланс өтімділігін талдау мәселесін қарастырар алдында, жшшы активтердің, баланстың және кәсіно- рьшның “өтімділігін” аньщтан алу керек.

Өтімділіктің екі тұжырымдамасы белгілі. Бірінші тұжырымдама бойынша өтімділік: кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін өтеу қабшетгілігі ұғынылады. Мысалы, О.В. Ефимова өтімділік деп - “кәсіпорынның озінің қысқа мерзімді міндетгемелері бойынша төлеу қабілетгілігі”, - деп жазады (18). Дәл осынысымен, оның нікірінше, өтімділік төлеу қабілет- гілігінен өзгешеленеді. И.Т. Балабанов та өтімділікке осы сияқгы анықгама береді; “шаруашылық субъекті- сінің отімділііі, - ол оның өзінің борыштарын тез өтеу қабілетгілігі (7), егер кәсіпорын озінің ағымдағы активтерін өткізіп, яғни оларды ақшага айналдыра апса, өзінің қысқа мерзімді міндетгемелерін орындауға шамасы бар болса, онда ол өтімді кәсіпорын болып саналады”. Бұл тұжырымдама жоғарыда айтылған төлем қабілеттілігі тұжырымдамасына өте ұқсас. Олардың айырмашьшьнъі пайдаланатьш көрсеткіштер мен есептеу әдістерінде. Екінші тұжырымдама бойынша, өтімділік - бұл ағымдағы активтердің ақша қаражатгарына айналуға дайындығы мен жылдамдыгы. ІІрофессөр Н.П. Кондраков өтімділік деп - “материалдық және тағы басқа құнды- лықтардың сатылу және олардың ақша қаражаттарына айналу мүмкіндігін айтады” (27). Ағылшын авторлары- ның “Бухгалтерлік талдау деген” еңбегінде “фирманың өтімділігі - бұл оның барлық қажетгі төлемдерін, олар- дың төлеу уақьггы келгенде, жабу үщін өз актавтерін ақшаға айиалдыру қабілеттілігі” деп көрсетілген. “Өтімді” сөзінің өзі дейді олар “ақшаға оңай айналатын” деген ұғымды білдіреді

Ең өтімді активтер. Әлемдік тәжірибеде бұлар- ға кәсіпорынның ақша қаражаггарының барлық багітары мен құнды қағаздары жатады.

Ақша қаражаттары мен құнды қағаздар (қысқа мерзімді қаржылық инвесгициялар) - айналым қаража- тының ен мобильді бөлігі. Ақшамен бірден есеп айырысуға болады, ал құнды қағаздар қолма-қол ақшаға тез айналады.

Тез өткізілетін активтер. Бұларға қысқа мерзі- мді дебиторлық борыш басқа да активтерді жатқьоады. Дебиторлық борыш сомалары есеп айырысу шотына белгілі бір уақытта келіп тұсіп, бұлар да өз міндеггеме- лерін төлеуге жұмсалуы мұмкін. Есеп айырысу құжат- тары бойынша жіберілген, сатып алушылар уақытында төленбеген тауарлар бойынша, телеу уақыты ұзарып кеткен борыштардың өтімділігі анағұрлым төмен, себебі төлемнін қашан келіп түскені белгісіз. Бірақ нарықтық экономикада уақытында қайіарылмайтын борыштар көбіне болмайды, себебі оны қайтарып алуға алдын ала шаралар қолданылады. Кез келген дебитор айыппұл төлеу қаупінен тіпті банкрот болып жарияланудан қорқып, өзінің қарыздарын уақытында толеуге іыры- сады. Сондықтан нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеп жатқан кәсіпорынның өтімді қаражаттарын есептегенде ақша қаражаггарына қысқа мерзімді деби- торлық борышын да қосады. Бірақ әлі қалыптаспаған нарықтық экономика, инфляция, әріптестер арасында шаруашылық байланыстар бұзылған жағдайларда деби- торлық борыштың барлығы бірдей ақша қаражатына тез айнала алмайды.

Күмәнді дебиторлық борыштың үлесінің көп болуы кэсіпорынның қаржылық - гұрақтылығына қауіп төндіруі мүмкін.

Сатуға арналған дайші өнім және материалдық құндылықтар қорының өтімділігі бұдан да томен болады, олар негізінен келесі топты құрайды.

Баяу өткізілетів активтер. Баланс активінің

I бөлімінің “Тауарлы-материалдық қорлар” бабы және баланс активтінің I бөліміндегі “Үзақ мерзімді инвести циялар” (жарғылық қорға басқа кәсідорындардың салған салымдар мөлшеріне азайтылған) бабы.

Бірақ бұл кезде “Алдағы кезең шығындары” бабы есепке алынбайды. Бұл топтың активтерін ақшаға ай- налдыру қиынырақ: бірінші сатып алушыны тауып алу қажет, ал бұл оңай емес және белгілі бір уақытгы керек етеді. Әсіресе бұл аяқталмаған өндіріске тиісті: егер, мысалы, темір қаңылтырды сатып алушыны табу оңай болса, одан жасалған штампталған жартылай өнімді сатып алушыны табу анағұрлым қиын. Бұл белғілі бір бұйымды дайындауға арналған жартылай өнім барлық адамға бірдей керек емес болуы мүмкін. Сондықтан немістер өтімдІ активтерді есеике алғанда аяқталмаған өндірістің құнын қоспайды. Алайда амери- кан кәсіпорьшдарда аяқталмаған ондіріс құнын өтімді активтердің құнына қосуға жол беріледі.

Қиын өткізілетін активтер - баланс активінің I бөлімінің алдындағы топгарға еңгізілғен баптарынан басқа барлық баптары. I бөлім жиынынан “Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар” бабы бойынша соманың бір бөлігі ғана алынып тасталынғандықтан, қиын өткізілетін активтер құрамында басқа кәсіпорындардың жарғылық капиталға салған салымдары ғана есепке алынады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 5 678 9 Следующая ⇒